جایگاه عبدالکریم رشیدیان در مباحث پست‌مدرنیسم ایرانی
حسینعلی نوذری، مولف کتاب «صورت بندی مدرنیته و پست مدرنیته» در این آیین گفت: در حوزه تفکر پست‌مدرن تلاش بسیاری شد تا اندیشمندانی که مدارج عالی آکادمیک دارند، به سمت این مبحث کشیده و باعث اعتبار آن شوند.
وی افزود: پست‌مدرنیسم در بطن خود مفاهیم بنیان براندازانه دارد و شک و تردید در آن حرف نخست را می‌زند. بنابراین مخاطبان حق دارند دچار چالش‌هایی درونی با تفکر پسامدرن شوند و نسبت به آن شک و تردید داشته باشند. با این اوصاف حضور متفکران برجسته‌ای چون میشل فوکو، ژاک دریدا، ژان فرانسوا لیوتار، ژیل دلوز، فلیکس گاتاری و ژاک لاکان، باعث اعتبار گفتمان نظری پسامدرن و برطرف شدن نگاه تردیدآمیز مخاطبان به آن، شده است.
نوذری در ادامه به ورود تفکر پسامدرن در ایران اشاره کرد و گفت: ورود گفتمان پسامدرن به جوامع فلسفی ایران نیز با شک و تردیدهای بسیار روبه‌رو شد، اما حضور اندیشمندانی چون دکتر عبدالکریم رشیدیان باعث اعتبار این گفتمان شد. دکتر رشیدیان با ترجمه کتاب «متن‌های برگزیده از مدرنیسم تا پست مدرنیسم» و «پدیده شناسی» ژان فرانسوا لیوتار، باعث شد پست‌مدرنیسم در ایران به صورت کاملا جدی مطرح شود.
نوذری همچنین به وجود نوعی ابتذال در گفتمان‌های پسامدرنیسم در ایران اشاره کرد و گفت: همانند دیگر فلسفه‌های غربی، ورود فلسفه‌های پست‌مدرن در ایران نیز با برخوردی «مدگرایانه» روبه‌رو شد و بسیاری از دانشجویان و حتی اهالی فرهنگ، با طرح این مبحث سعی کردند خود را اندیشمند نشان دهند، اما دکتر رشیدیان با دوری از مباحث مد روز پست‌مدرنیسم را به صورت کاملا جدی مطرح کرد.
مفاهیم مهم‌ترند یا شخصیت‌ها
نوذری در ادامه سخنرانی خود به بحث درباره مداخل مطرح شده در «فرهنگ پسامدرن» پرداخت و گفت: دکتر رشیدیان عنوان کتاب را با هوشمندی بسیار «فرهنگ پسامدرن» گذاشته است. در ایران معمولا میان «پست‌مدرنیسم» و «پست مدرنیته» خلط می‌شود، اما انتخاب عنوان «فرهنگ پسامدرن» از این خلط مبحث جلوگیری می‌کند.
وی افزود: مداخل این کتاب دو دسته هستند؛ «اسامی» و «مفاهیم». به نظرم نسبت میان تعداد مداخل اسامی به تعداد مداخل مفاهیم، نسبت متعادلی نیست و تعداد مداخل اسامی زیاد است.
نویسنده کتاب «بازخوانی هابرماس» همچنین اظهار کرد: در فلسفه پست‌مدرنیسم نیز «مفاهیم» اهمیت بیشتری نسبت به خود اسامی نظریه‌پردازان دارد. مخاطبان کتاب نیز تا مفاهیم را درنیابند، به مطالعه مداخل مربوط به شخصیت‌ها نمی‌پردازند. هرچند به زعم من، اسامی برخی شخصیت‌های مهم چون مارتین هایدگر و فریدریش نیچه نیز در این فرهنگ جا افتاده است.
این مدرس و محقق علوم سیاسی در ادامه اظهار کرد: به نظر من جای برخی مفاهیم ترکیبی در حوزه تفکر پسامدرن، از جمله مداخلی که به «پست‌مدرنیسم و...» اختصاص دارند، نیز در این فرهنگ خالی است. به عنوان مثال اگر مداخلی چون «پست مدرنیسم و سیاست»، «پست مدرنیسم و نقاشی»، «پست مدرنیسم و سینما» و... در این فرهنگ می‌آمد، کتاب کامل‌تر می‌شد.
اهمیت مباحث علوم سیاسی در گفتمان پسامدرن
حسینعلی نوذری در بخش دیگری از سخنرانی خود در این آیین گفت: در دهه 90 میلادی، فلسفه سیاسی، بسیار تحت تاثیر گفتمان پسامدرن قرار گرفت. با این اوصاف رویکردهای پسامدرن در مفاهیم سیاسی در این فرهنگ وجود ندارد. به عنوان مثال مفهوم «مشروعیت» که اتفاقا بسیار هم جذاب است، اهمیتی بسیار در فلسفه سیاسی دارد، اما دیدگاه‌های پست‌مدرنیست‌ها درباره مشروعیت در این کتاب مطرح نشده است.
نوذری همچنین اشاره کرد: مفهوم عقل، عقل مدرن و روشنگری نیز که بسیار مورد نقادی پست‌مدرنیست‌ها قرار گرفت، باید در این فرهنگ مطرح می‌شد که نشده است. فراموش نکنیم که بسیاری از نظریه‌های پسامدرن با نقادی این واژگان تدوین شده است.
جای خالی شعر پسامدرن
نوذری همچنین به خلا مداخل مربوط به ادبیات پست مدرن در «فرهنگ پسامدرن» اشاره کرد و گفت: مفهوم شعر پست‌مدرن بسیار جنجالی و تامل برانگیز است. همان‌طور که می‌دانید نخستین خاستگاه پست‌مدرنیسم هنرها و ادبیات بودند.
وی افزود: جان اشبری تاثیر بسیاری بر شعر پست‌مدرن گذاشت و نام وی اکنون با عنوان ملک‌الشعرای پست مدرن، مطرح است. با این اوصاف در کتاب «فرهنگ پسامدرن» مداخلی با عنوان‌های «شعر پست مدرن» و «جان اشبری» خالی است. همچنین به نظر من جا داشت در این فرهنگ به رمان‌نویسان و شاعران و حتی سینماگرانی که به پست‌مدرنیسم شهره هستند، نیز پرداخته می‌شد.
فرهنگ و پست‌مدرنیسم
مترجم کتاب «وضعیت پست‌مدرن» ژان فرانسوا لیوتار، همچنین به نبودن مداخل مربوط به حوزه فرهنگ در این کتاب اشاره کرد و گفت: مفهوم فرهنگ یکی از بسترهای ظهور تفکر پسامدرن است. در این کتاب مداخل ترکیبی با فرهنگ، کار شده، اما به خود واژه و مفهوم «فرهنگ» توجهی نشده است.
چرا این «فرهنگ» نمایه ندارد؟
نوذری به نبودن نمایه‌های موضوعی نیز در این فرهنگ، اشاره کرد و گفت: کتاب‌های «فرهنگ» text book نیستند. مخاطبان معمولا برای ارجاع به تحقیقات و مکتوبات خود سراغ این کتاب‌ها می‌روند و دلیلی ندارد که همه کتاب را مطالعه کنند. «فرهنگ پسامدرن» متاسفانه نمایه ندارد و ممکن است مخاطبان برای جست‌وجوی مداخل با مشکل مواجه شوند. البته این مساله اشکال نویسنده نیست، بلکه اشکال ناشر است. من امیدوارم در چاپ دوم کتاب این نقص برطرف شود.
«فرهنگ پسامدرن» تالیف عبدالکریم رشیدیان با شمارگان هزار نسخه، 782 صفحه و بهای 64 هزار تومان از سوی نشر نی منتشر شده است.
نظر شما