مجید ضرغامی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره تجربیاتش از ممیزی بر مجموعه شعرهای خود و کتاب‌های انتشاراتش گفت.

مجید ضرغامی، نویسنده و گرافیست و مدیر انتشارات سرزمین اهورایی است. از او تاکنون سه مجموعه شعر با نام‌های «اسم این کتاب سلطنت اردیبهشت نیست»، «آی با کلاه» و «من و گنجشک طبقه هفتم برج سفید» منتشر شده است. وی معتقد است که اگر چه در دوره جدید شاهد برخی تحولات در زمینه نشر و کاهش ممیزی سلیقه‌ای بوده‌ایم اما هنوز با وضع ایده‌آل فاصله داریم.
 
ممیزی تا چه اندازه بر اعتماد مخاطبان به داستان‌نویسی اثر گذاشته است؟

به طور کلی برخورد غیرمنطقی هنگام حذف و ممیزی در  سال‌های گذشته آنقدر به روش و فرم‌های مختلف تکرار شده که تقریبا برای مخاطبان به لطیفه (چند درصد از کتاب حذف شده؟) تبدیل شده است. این جمله را به صورت‌های مختلف بارها از مخاطبان فهیم شعر و ادبیات شنیده‌ام، به ویژه درباره شاعران و نویسندگان معاصر که آثارشان در گذشته بدون سانسورهای جدید منتشر شده و مردم با آثار آنها آشنایی دارند. بنابراین، برخورد عموم مردم با آثار منتشرشده در این روزها دو گونه است، اول، پذیرش وجود ممیزی تحت هر شرایطی (حتی اگر اثری ممیزی نشده باشد) دوم، بي اعتمادي و اظهار تاسف از ممیزی سخت‌گیرانه بر آثار. این اتفاق اخیر در دراز مدت موجب دلسردی عمومی در برخورد با آثار منتشرشده می‌شود.

به نظرتان سابقه ممیزی‌های گذشته، موجب شده تا اگر ناشری صادقانه به مخاطب خود بگوید که فلان کتاب، ممیزی نشده، او باور کند و حاضر به خرید کتاب شود؟

عموم مردم به دلیل تبلیغات صورت‌گرفته، معتقدند که امروز وضع نشر خیلی بهتر از گذشته است. ممیزی همیشه هست و همیشه نیز سلیقه‌ای است و معمولا بدون حساب و کتاب. این که مخاطب اعتماد به حرف ناشر داشته باشد یا نه، تا حدی به وضعیت عمومی کشور و صداقت مسئولان و تریبون‌های رسمی فرهنگی بازمی‌گردد که در گفتار چه می‌گویند و در عمل چه می‌کنند. تکلیف فعالیت‌های گذشته در پرونده کارهای انجام‌شده در آن زمان روشن است. من به عنوان مولف و شاعر، برای چاپ کتاب شعرم سه تا پنج سال پشت در ممیزی مانده‌ام و به عنوان ناشر نیز بارها و بارها این اتفاق برایم رخ داده است... حتی اکنون نیز مسئولان حرف‌هایی می‌زنند که در عمل متفاوت از وعده‌های پیشین است. بنابراین، بخشی از اعتماد مردم به یکی بودن حرف و عمل مسئولان فرهنگی و ادارات دولتی بازمی‌گردد و بخش دیگر به اعتماد مخاطبان به ناشر. اگر مخاطبان ناشر را صادق و درستکار بدانند و اگر ناشر را خوشنام و اثرآفرین شناسایی کنند، میزان اعتماد به اطلاعاتی که ناشر در بازخورد رو در رو در نمایشگاه و مراکز فروش یا پایگاه اطلاع‌رسانی به مخاطب می‌دهد، بالا می‌رود. این نظر حاصل 20 سال تجربه شخصی در عرصه تولید کتاب و آثار فرهنگی است. گاهی مخاطبان از ما درباره صداقت حرف‌های ناشری که متاسفانه حسن کار و کارنامه خوبی ندارند، می‌پرسند و این نشان‌دهنده تیزهوشی و آگاهی مخاطبان شعر و ادبیات امروز است. باید ناشر و خصوصا تریبون‌های رسمی فرهنگ و نشر، روش کار را بر مبنای بالا بردن اعتماد مخاطب بگذارند. اگر اعتماد مردم به حرف و وعده و محصول فرهنگی تولیدشده از سوی مسئولان وعده‌دهنده بالا رود، مطمئن باشید علاوه بر برطرف شدن دیگر مشکلات صنعت نشر، بازار نشر نیز رونق بیشتری خواهد گرفت و دلزدگی و بی‌اعتمادی از بین می‌رود.

وضعیت ممیزی را در دوره جدید نسبت به دوره قبل چگونه ارزیابی می‌کنید؟

وضعیت در حد قابل توجهی بهتر شده است اما متاسفانه هنوز هم وضع ایده‌آلی در بخش ممیزی حاکم نیست. هنوز با اثر ادبی من ناشر برخورد محتوایی می‌شود. ممیز می‌خواهد با متر موجود خود تشخیص دهد که یک کار نوآورانه و خلاقانه در شعر از شاعری شناخته‌شده در خلق آثار نامتعارف، شعر هست یا خیر! هنوز مدیران فرهنگی از فشارهای بیرونی بر حوزه نشر واهمه دارند و با اندک صدایی مانع چاپ بعضی از آثار ما می‌شوند. من اعتقاد ندارم که ممیزی را محتوایی کنند. این وظیفه ناشر است که در جایگاه پایگاهی فرهنگی، آثار خوب و ممتاز را شناسایی و منتشر کند و بعد مخاطبان حرفه‌ای ادبی باید بتوانند از اثری در خرید و انتخاب خود استقبال کنند یا خیر، و سپس منتقدان مستقل باید حتی پنبه اثر بد منتشرشده را بزنند. همه این‌ها وظیفه ممیز نیست. اما نابسامانی در بخش ممیزی و باز بودن دست عده‌ای در گذشته، موجب تزریق حجم زیادی کتاب ادبی به بازار نشر شد که بعضی از آنها با تکیه به دورزدن قوانین و دریافت هزینه نشر از مولف (با اتکاء به داشتن همین اهرم)، تولید شده بودند. این آثار از نظر فرم و تکنیک و ساختار مشکلات زیادی داشتند و همین امر شیب منفی بي‌اعتمادي مخاطبان به آثار منتشرشده ادبی و نابسامانی شرایط نشر و فروش کتب ادبی را شدت بخشید و امیدوارم در دوره جدید با شرایط خوبی که فراهم شده است، این اتفاقات مجددا رخ ندهد.

به نظر شما چگونه می‌توان عدم اعتماد به کتاب به واسطه ممیزی‌های نامعقول گذشته را که مخاطب به نحوی با آن مواجه شده است از بین برد؟

تنها می‌توان با صداقت در عمل و شعار مسئولان و با صداقت و درستکاری ناشر در بازتولید آثار، اندکی اعتماد مخاطب را بهبود بخشید تا در دراز مدت اوضاع بهتر شود.
 


پیشینه این پرونده در ایبنا:
 
گفت‌وگوی عباس مخبر، محمد سلمانی، لیلی گلستان، مجتبی ویسی، پرویز شهدی، منصوره شریف‌زاده، فرزانه طاهری، فریاد شیری، علی موذنی، خجسته کیهان، ر. اعتمادی، حسین یعقوبی  پریا آقایی  و هیوا مسیح را در این باره بخوانید.