این پژوهش بعد از جستجویی کلی در آرشیو مطبوعات آن زمان، در نهایت به 14 عنوان روزنامه‌ای که بیشترین اخبار عکس و عکاسی را داشتند، متمرکز شده و مجموعه اخباری را از روزنامه‌های «وقایع اتفاقیه»، «دولت علیه ایران»، «روزنامه دولتی»، «روزنامه ملّتی»، «اردوی همایون»، «روزنامه ایران»، «مرآت‌السفر ومشکوه‌الحضر»، «روزنامه علمی»، «مریخ»، «اطلاع»، «دانش»، «شرف»، «ناصری» و «نشریه اردوی همایون» ارائه می‌کند.
از نقاط قوت این پژوهش، درج کامل اطلاعات و آدرس بریده‌نوشته‌ها و ذکر خلاصه و موضوع کلی هر خبر است و این موارد مطالعه کتاب و یافتن مطالب مورد نظر را آسان کرده است.
ساختار و فهرست‌بندی مطالب کتاب به تفکیک هر روزنامه و نشریه تدوین و در ابتدای هر فصل مختصری از شناسنامه آن روزنامه ارائه شده است. نویسنده در مقدمه توضیح می‌دهد: «بیشترین اخبار یافت‌شده از روزنامه‌های «وقایع اتفاقیه» و «روزنامه دولت‌عِلّیه»، به اخبار وقایعی مربوط می‌شوند که در دارالخلافه به وقوع پیوسته‌اند. اگرچه اسامی و اطلاعات زندگی‌نامه‌ای برخی از نخستین عکاسان ایران در این روزنامه‌ها آمده است، این اطلاعات، ارجاع مستقیمی به عکس و عکاسی ندارند، اما می‌توان از میان این منابع، جزئیاتی از زندگینامه، سفرها و دوره ماموریت و فعالیت ذکر شده در ایران به دست آورد.»
محمدرضا طهماسب‌پور مدرس تاریخ عکاسی بر این کتاب مقدمه نوشته است و در آن با اشاره به این نکته که در سال‌های اخیر، تا حد زیادی چگونگی پیدایی عکاسی و روند دگرگونی آن در ایران مشخص شده است می‌نویسد: «منابع بسیاری از جمله عکس‌ها، کتاب‌ها و نسخه‌های خطی نیز از کُنج کتابخانه‌ها و برخی مجموعه‌های شخصی ایران و جهان، پدیدار و معرفی شده است. پیدایی هر کدام از این گنجینه‌ها، سبب‌ساز پرسش‌ها و موضوعات تازه دیگری است که فَراروی پژوهشگران قرار می‌گیرد. با این حال هنوز دانستنی‌های زیادی از حدود یک قرن عکاسی در دوران قاجار ناشناخته مانده و لازم است برای پژوهش در زمینه‌های تازه، منابع مرجع و نکته‌های کلیدی از میان انبوه منابع گوناگون آماده شود.»
تاخیر 10ساله در انتشار خبر
در بخشی از مقدمه کتاب به نکته جالب توجهی درباره روزنامه «اطلاع» اشاره می‌شود. این روزنامه بیشترین اخبار عکاسیِ خارج از ایران را منتشر می‌کرده که درباره اخبار آن می‌خوانیم: «روزنامه‌های ایران و اطلاع، بیشترین اخبار خارجی مربوط به عکاسی را در خود جای داده‌اند. این اخبار همگی در برگیرنده اطلاعات به روز عکاسی در دنیا نبوده‌اند، چرا که آخرین اخبار در خصوص فنون عکاسی، با فاصله زمانی چند ساله به ایران رسیده و در این جراید منتشر شده است. مثلا خبری که در نمره 298 روزنامه اطلاع در سال 1892، با عنوان «اختراع جدید در عکس»، در مورد اختراع ژول ماری درج شده است و این در حالی است که اتفاق مذکور سال‌ها پیش‌تر و در سال 1882 به وقوع پیوسته است.»
خبرهای گردآوری‌شده از این 14 عنوان روزنامه، به ترتیب تاریخ انتشارشان درج و موارد زیر در آن‌ها بررسی شده‌اند:
♦ آموزش عکاسی و ترتیب عکاسان در دارالفنون و عکاسخانه مبارکه
♦ شرح فعالیت‌ها و ماموریت‌های عکاسان خارجی مقیم ایران
♦ ابداع القاب گوناگون مثل لقب عکاسباشی
♦ حمایت از چاپ و نشر کتب گوناگون در مورد عکاسی توسط ناصر الدین شاه
♦ ترجمه اخبار عکاسی (ابداع روش‌ها و فنون گوناگون عکاسی) در روزنامه‌های خاج از کشور
♦ تاسیس عکاسخانه و راه یافتن عکاسی به اجتماع
♦ ساخت مواد شیمیایی عکاسی در ایران
♦ عکاسی علمی
♦عکاسی در سفرها و اهدا عکس به ناصرالدین شاه، عکاسی مستند و تهیه گزارش تصویری
یک نمونه از اسناد ارائه شده در کتاب
ایران، جلدچهارم، نمره821، ص 3302، یکشنبه 7 رمضان 1311 قمری (15 مارس 1894 میلادی)
بازدید ناصرالدین‌شاه از مدرسه دارالفنون و عکس‌برداری عبدالله میرزا از ناصرالدین شاه و همراهان
«امیرزاده عبدالله میرزای سرتیپ، عکاس مخصوص و مدیر عکاسخانه مدرسه مبارکه، محض یادگار و سربلندی و افتخار اهالی مدرسه استدعا نمود که عکسی به هیئت اجتماع بردارد. استدعای مشارالیه به شرف قبول رسیده، بندگان اقدس همایون شاهنشاهی در صحن مدرسه توقف فرمودند و محض اظهار مرحمت ملوکانه و شرف و سربلندی چاکران، مخبرالدوله وزیرعلوم و نیرالملک رئیس و محمدحسین‌خان ناظم و محمدتقی میزاری آجودان مدرسه مبارکه را اجازت فرمودند که در ظّل آفتاب وجود همایون خسروانی مقام گیرند که در وقت برداشتن عکس جزو صفحه تصویر باشند.»
میرزا احمد خان صنیع السلطنه - عکاس
فصل پایانی کتاب معرفی 20 تن از نخستین عکاسان ایران است. این کتاب اولین اثر زنگی آبادی است.
همچنین در پشت جلد این کتاب از قول محمد ستاری، عضو هیئت علمی گروه عکاسیِ دانشگاه تهران آمده: «متاسفانه تعداد منابع مرجع در هر یک از شاخه‌های مختلف علمی، نسبت به کل کتب منتشر شده در آن حیطه، در صد بسیار کمی را به خود اختصاص می‌دهد. از این رو اهمیت باز نشر یک چنین کتاب‌هایی به خوبی احساس می‌شود. فهرست مقالات، نمایه‌ها و چکیده مطبوعات و روزنامه‌ها با وجود اینکه جزء منابع مرجع درجه دوم به حساب می‌آیند، اما قادرند به محققان و پژوهشگران عرصه‌های مختلف علم، فرهنگ و هنر کمک‌های شایانی عرضه کنند.»
چاپ اول کتاب «اخبار عکاسی در عهد ناصری» در 168 صفحه با شمارگان 700 نسخه و بهای 12 هزار و 500 تومان از سوی انتشارات پیکره روانه بازار شده است. طراحی جلد این کتاب را آرش تنهایی بر عهده داشته است.
نظر شما