آنتونی گاتلیب در کتاب «رویای خرد: تاریخ فلسفه غرب از یونان باستان تا رنسانس» بر آن است که رویای خرد را از شش سده پیش از میلاد تا عصر رنسانس و عصر حاضر به نمایش بگذارد. هدف او در این کتاب این است که چنان که شایسته روزنامهنگار است با تاریخ فلسفه برخورد کند.
گاتلیب در مقدمه این کتاب دلایل خود را برای تالیف این کتاب شرح میدهد و میگوید: «بیش از ده سال پیش که کار این کتاب را آغاز کردم، اصلاً انتظار داشتم به این نتیجه برسم که چیزی به نام فلسفه وجود ندارد. ولی کم و بیش به همین نتیجه رسیدم و این خیلی چیزها را توضیح میدهد. من که مصمم بودم تمام دانستههایم را کنار بگذارم، کارم را با این نیت آغاز کردم که نوشتههای آن کسانی از گذشته 2600 سال پیش به بعد را بررسی کنم که فیلسوفان بزرگ غرب به شمار آمدهاند. هدفم ... این بود که چنان که شایسته روزنامهنگار است با تاریخ فلسفه برخورد کنم، یعنی در مواردی که منابع دست اول هنوز وجود دارند، فقط به آنها تکیه کنم؛ هر چه را به معرفت متعارف بدل شده است مورد تردید قرار دهم و از همه مهمتر بکوشم تا جایی که در توان دارم همه چیز را بهروشنی توضیح دهم.»
گاتلیب در این کتاب کار بررسی افکار شخصیتهای گوناگونی از سدههای پنجم و ششم پیش از میلاد را آغاز کرده که به طور کلی فیلسوف نام گرفتهاند. او از سقراط، افلاطون و ارسطو شروع کرده تا به درمانگران روشنفکر عصر یونان باستان، عارفان و غیبباوران اواخر روزگار باستان، نخستین اندیشمندان مسیحی، راهبان دلمشغول منطق در اوایل قرون وسطی، عالمان و حکمای الهی قرون وسطی، ساحران، خیالپردازان، نحویان و مهندسان عهد رنسانس میرسد و همین طور تا عصر حاضر آن را ادامه میدهد. در ضمن کار جنس فلسفه که گمان میرود کهنترین رشتههاست برایش روشن میشود.
وی در این مقدمه یادآور میشود که واقعیت این است که تاریخ فلسفه بیشتر تاریخ نحوه نگرش بسیار کنجکاوانه بشر است تا تاریخ رشتهای با محدودهای کاملاً مشخص. تصور سنتی از فلسفه که آن را علمی بر اساس تامل و مبتنی بر تفکر خود و به طرز غریبی جدا از سایر رشتهها میداند بیشتر ناشی از بازی گمراهکننده تاریخ است. این توهم به دلیل نحوه نگرش ما به گذشته ایجاد شده است و به ویژه به دلیل شیوهای که برای گروهبندی، تقطیع و گروهبندی دوباره دانش به کار میبریم.
به گفته مولف این کتاب، درست است که اغلب وقتی مردم راجع به فلسفه فکر میکنند، نخستین چیزی که به ذهنشان میرسد وضوح و روشنی نیست. به هیچ روی نمیتوان انکار کرد که تلاش فیلسوفان در جهت وضوح اندیشه اغلب بر خلاف انتظار نتیجه معکوس داده است. برای مثال هر رشتهای که به ظهور کسی مثل هایدگر کمک کرده باشد یک معذرتخواهی به دنیا بدهکار است.
گاتلیب تاکید میکند: «فیلسوفان اغلب در برابر آنچه عقل سلیم زمانه حکم میکند به نشانه تعجب ابرو بالا انداختهاند. شاه بیت این قضیه دیرتر مطرح میشود و آن زمانی است که معلوم میشود عقل سلیم است که به شکلی غیرعادی پیچیده است. البته گاهی این مزاح غلط از آب در میآید و در این موارد فیلسوف به نظر احمق میرسد ولی این مخاطره حرفه فلسفه است.
تلاش در جهت آن که تحقیق منطقی را خودسرانه تا سر حد نهاییاش پیش ببریم اغلب محکوم به شکست است و در این حالت رؤیای خرد که محرک اندیشه فلسفی است، سرابی بیش به نظر نمیرسد. هر چند در مواردی دیگر این تلاش با شکوه تمام به نتیجه میكشد، و این رؤیا چون الهامی ثمربخش آشکار میشود. این کتاب بر آن است که هر دو روی ماجرای این رؤیای خرد را از شش سده پیش از میلاد تا عصر رنسانس به نمایش بگذارد. در جلد دوم این کتاب همین حکایت از دوره دکارت تا عصر حاضر ادامه دارد.»
«میلتوسیها: کهنالگوها»، «فیثاغورسیان: هماهنگی عالم»، «هراکلیتوس: مردی در جستجوی خویش»، «پارمنیدس: حقیقت هیچ»، «زنون: راههای پارادوکس»، «امپدوکلس: عشق و عناد» و ... از جمله عناوین فصلهای این کتاب است.
چاپ دوم کتاب «رؤیای خرد: تاریخ فلسفه غرب از یونان باستان تا رنسانس» نوشته آنتونی گاتلیب به ترجمه لیلا سازگار با شمارگان 550 نسخه در 584 صفحه به بهای 27 هزار تومان از سوی نشر ققنوس منتشر شده است.
نظر شما