علیزاده به خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: در بحث چالش‌های کتاب، نقش پر رنگ «کاهش توان خرید مردم» که عاملی بیرونی و «افزایش هزینه‌های تولید کتاب» که عاملی درونی است مطرح می‌شود که البته بحث کاهش توان خرید مردم بیشترین تأثیر را در این حوزه داشته است.

وی درباره تأثیرات عوامل بیرونی در حوزه کتاب اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که اقدامات ناشران را نیز تحت تاثیر قرار داده و می‌دهد، کاهش توان اقتصادی مردم است. خروج خرید کتاب از سبد خرید‌های مردم نشان می‌دهد مردم می‌توانند بدون کتاب نیز زندگی کنند و تهیه اقلام ضروری برای مردم مهم‌تر است.

مدیر انتشارات گپ افزود: عمده خرید کتاب‌های مردم که کتاب‌های کودک و کمک‌درسی است، بیانگر تایید این نکته است که مردم در وضع سخت اقتصادی اولویت‌های زندگی‌شان تغییر می‌کند و تامین نیازهای اولیه فرزندان،نسبت به خرید کتاب در اولویت نخست قرار می‌گیرد.

علیزاده با تاکید بر این نکته که کاهش توان خرید مردم و تاثیر آن بر خرید کتاب، کلید فقر فرهنگی است، گفت: با توجه به این رویداد تنها منبع اطلاعاتی مردم اینترنت و دیگر رسانه‌های مجازی است که تنها می‌تواند اطلاعات سطحی به آنها بدهد. در این اوضاع اقتصادی، عمده افراد جامعه برای ارتقای آگاهی‌ خود سرمایه‌گذاری معنوی نمی‌کنند یا آن را به کمترین حد ممکن می‌رسانند، که همان گرایش به اخبار سطحی رسانه‌ای و اینترنتی است.

کاهش شمارگان کتاب هزینه تولید را بیشتر می‌کند
وی در ادامه با تشریح عوامل درونی که به «افزایش هزینه‌های تولید کتاب» اختصاص دارد، گفت: امروزه هزینه‌های تولید آثار فرهنگی مانند کتاب از مراحل اولیه تا انتشار کتاب افزایش یافته‌است. تولید و توزیع سنتی کتاب باعث بالارفتن هزینه تولید کتاب شده و متاسفانه فناوری تولید در بخش‌های مختلف چاپ و صحافی و لیتوگرافی کتاب به روش‌های جدید، کم‌رنگ است و با توجه به کاهش شمارگان کتاب، این روند بیشتر هزینه‌بر شده‌است.

علیزاده، ورود کتاب‌های الکترونیکی (Ebook) را نیز چالش نشر این آثار فرهنگی (کتاب کاغذی) دانست و افزود: البته آمار موسسه خانه کتاب نشان می‌دهد هنوز برای بسیاری از مخاطبان، کتاب با شکل و شمایل سنتی حرف اول را  در دنیا و به ویژه ایران می‌زند.

مدیر مسئول نشر گپ، در ادامه گفت‌و‌گو درباره چالش‌های نشر گفت: از آنجایی که بخش عمده‌ای از فعالیت‌های این نشر (گپ) مختص تولید کتاب‌های دانشگاهی است، دیده می‌شود که جامعه دانشگاهی نیز خواستار کتاب‌های کم‌حجم هستند که نوعی پسرفت برای دانشگاهیان و دانشجویان به‌شمار می‌آید.

نیاز‌سنجی علمی از حوزه‌های مطالعاتی جامعه وجود ندارد
وی در ادامه زنگ کتابخوانی مدارس را محدود و سمبلیک عنوان کرد و افزود: با این وضعیت کودک یا نوجوان عادت کتاب‌خوانی را کسب نخواهد کرد؛ به‌عنوان مثال در کشورهای صنعتی پیشرفته سعی می‌کنند مفاهیم بنیادی در زندگی اقتصادی افراد مانند سرمایه، پس‌انداز  و مفاهیم این‌گونه را در مدارس به بچه‌ها آموزش دهند؛ به همین دلیل در فضاهای مختلف شهرهایشان مانند ایستگاه‌های اتوبوس، حتی ساعت‌های استراحت کنار دریا افراد بسیاری را می‌توان درحال کتاب‌خواندن دید.

علیزاده، در بیان سایر عوامل موثر در چالش‌های کتاب افزود: هنوز ارزیابی درست و مناسب علمی در بین ناشران برای تولید کتاب وجود ندارد و چالش اصلی در این است که نیاز‌سنجی علمی مناسبی از حوزه‌های مطالعاتی علاقه‌مندان به کتاب صورت نمی‌گیرد.

مدیر انتشارات گپ با اشاره به این‌که بازاریابی در حوزه کتاب به صورت سنتی انجام می‌شود، عنوان کرد: به یقین در کشورمان باید نهادهای خصوصی یا دولتی در بازاریابی یا نیازسنجی آثار فرهنگی(کتاب) فعالیت موثری داشته باشند و نقش دولت در آغاز این روند بسیار مهم است.

نبود سندیکایی با پشتوانه حقوقی برای دفاع از ناشران
وی درباره پاره‌ای از عوامل درونی تاثیر‌گذار در نشر کشور گفت: انجمن‌های تخصصی ناشران دانشگاهی پس از یک دهه تلاش تنها حدود 20 تا 25 درصد از ناشران دانشگاهی کشور را در مجموعه خود جذب کرده است و از 40 عضو در بدو تاسیس به حدود 120 عضو رسیده‌است. این ارقام نشان می‌دهد کارکرد و سیاست‌های عملی اتحادیه ناشران دانشگاهی به گونه‌ای نبوده که بتواند ناشران دانشگاهی بیشتری را در فضای کاری این ساختار صنفی جذب کند و به عبارتی، سندیکایی فراگیر، با پشتوانه حقوقی مناسب که بتواند از حقوق ناشران دفاع کند، وجود ندارد.

وی ادامه داد: پیش از هر چیزی انجمن‌ها یا اتحادیه‌های حوزه‌ نشر و پخش کتاب باید خود آموزش ببینند تا کسب سود و منفعت خود را در توسعه و پیشرفت صنف بپذیرند اما متأسفانه بخش قابل توجهی از اهالی این حوزه به نتایج عملی این باور، آگاه نیستند و صرفا خود و موفقیت خودشان را در اولویت می‌بینند.

اعتمادسازی بین دولت و ناشران؛ لازمه رفع مشکلات نشر
علیزاده در ادامه به هماهنگی‌های صنفی و مقید کننده اعضا، با ضمانت اجرایی نیز پرداخت و گفت: این هماهنگی‌ها باید مدون شوند و این هم با تعامل چندجانبه نهادهایی چون وزارت ارشاد، شهرداری، شبکه بانکی و واحدهای نظارتی کشور قابل اجرا است  زیرا همه موزعان  قانونی و ناشران کشور باید از سوی شهرداری و اداره اماکن ناجا مجوز فعالیت داشته باشند و بدین ترتیب هم می‌توان موزعان غیر قانونی را محدود کرد و هم ناشران و موزعانی را که در بحث مالی مشکلاتی برای یکدیگر پدید می‌آورند از طریق همین ارگان‌ها وادار به پذیرش تفاهمنامه‌ها و سیاست‌های اتحادیه‌های نشر کرد. البته این امر زمانی محقق خواهد شد که خود این اتحادیه‌ها به دور از باندبازی بوده و فراگیر باشند.

وی در پایان به ارائه پیشنهادهایی برای برون‌رفت از چالش‌های پیش‌رو در عرصه کتاب پرداخت و گفت:‌  اتحادیه‌ها با هماهنگی وزارت دارایی و  وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌توانند سازمان‌ها و شرکت‌های خصوصی و حتی دولتی را به هزینه کردن در بخش‌های تولید آثار فرهنگی و آموزشی ترغیب کنند و در پی آن وزارت دارایی نیز این نهادها و شرکت‌ها را معاف از مالیات کند.

مدیر انتشارات گپ افزود: متاسفانه در بخش خرید کتاب از سوی متولیان، رانت‌ها یا دست‌کم کوتاهی‌ها و کج سلیقگی‌هایی دیده می‌شود که سبب بی‌اعتمادی یا کم اعتمادی ناشران به مجموعه متولیان امور فرهنگی کشور شده و تا زمانی که دولت نتواند این اعتماد را پدید آورد، اراده اهالی نشر کشور بر رفع مشکلات تقویت نخواهد شد.

* در این‌باره بخوانید:
(1) غلامرضا امامی: شمارگان امروزی کتاب‌ها از دوران چاپ سنگی قاجار کمتر است! / تیغ تیز ممیزی در گذشته و چالش پیش روی کتاب (اینجا)
(2) کزازی: ناگزیریم چندی در برهنگی باشیم!/ آگاهی‌رسانی و دسترسی آسان نیاز اساسی حوزه کتاب است (اینجا)
(3) تیمورزاده: مانع‌ تراشی دستگاه‌های دولتی چالش اصلی کتاب است (اینجا)
(4) مدیر نگاه معاصر: فرهنگ مکتوب در حلقه اطلاع‌رسانی، مفقود شده است/ ریزش قشر کتابخوان در طبقه متوسط (اینجا)