آل‌داوود در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره لزوم دیجیتال‌سازی منابع کتابخانه‌ها در کشور عنوان کرد: با توجه به تحولاتی سال‌های اخیر در حوزه نشر و امکاناتی که برای تسهیل دسترسی به آثار مکتوب اعم از کتاب، متون و نسخ خطی و اسناد به‌وجود آمده، دیجیتالسازی منابع مکتوب به امری اساسی و ضروری تبدیل شده است؛ به‌طوری‌که در سال‌های اخیر پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه دیجیتال‌سازی در کتابخانه‌های کشور صورت گرفته است.

وی با اشاره به برخی تجربیات صورت گرفت در این زمینه، توضیح داد: به‌طور مثال روند دسترسی محققان به منابع کتابخانه مجلس، که دارای منابع غنی از گنجینه‌های اسناد و نسخ خطی کشور است، بسیار دشوار و زمان‌بر بود اما در دوره ریاست آقای رسول جعفریان که روند دیجیتال‌سازی به‌طور جدی آغاز شد، در یک اقدام شگرف و با سرعت زیاد، بخش عمده‌ای از منابع کتابخانه مجلس که دسترسی به آنها بسیار سخت و دشوار بود، از طریق دیجیتال‌سازی در دسترس عموم قرار گرفت.

آل داوود این حرکت را هم به سود محققان و هم به سود کتابخانه‌ها عنوان کرد و افزود: بدین ترتیب کار محققان برای دستیابی به این منابع بسیار آسان شد و از طرف دیگر کتابخانه مجلس نیز به عنوان صاحب اثر، با دیجیتال‌سازی این منابع علاوه بر نگهداری بهتر از منابع و افزایش طول عمر آنها، فصل جدیدی در خدمت‌رسانی به مراجعان خود ایجاد کرد.

این پژوهشگر متون و نسخ خطی با اشاره به اقدام بدیع و ابتکاری در این کتابخانه، اظهار کرد: در دوره ریاست آقای جعفریان در کتابخانه مجلس، روند دیجیتال‌سازی با سرعتی پیش رفت که از مجموع 23 هزار جلد کتاب خطی موجود در کتابخانه آن زمان، چیزی حدود 20 هزار جلد کتاب خطی دیجیتال‌سازی شد و از طریق اینترنت در فضای مجازی منتشر و به‌صورت رایگان در اختیار پژوهشگران و محققان قرار گرفت.

آل داوود در ادامه به برخی انتقادات صورت گرفته به این حرکت اشاره کرد و گفت: البته این سیاست به‌کار گرفته شده در دوره آقای جعفریان انتقادات بسیاری هم در پی داشت؛ به‌طوریکه برخی عنوان می‌کردند که یک سری از نسخه‌های خطی که جزئی از سرمایه‌های ملی کشور ما محسوب می‌شوند، نباید به‌صورت رایگان در اختیار پژوهشگران و محققان، به‌خصوص محققان خارجی قرار می‌گرفت و باید مانند سایر کتابخانه‌های دنیا که این‌گونه آثار را در ازای پرداخت مبلغی در اختیار محققان قرار می‌دهند، ارائه می‌کردند.

وی عنوان کرد: من شخصا کار آقای جعفریان را بسیار ستایش می‌کنم و امیدوارم این حرکت در سایر کتابخانه‌های دیگر نیز پیاده شود؛ به‌طوری که معتقدم انتشار و دسترسی آزاد به این‌گونه اطلاعات، در نشر فرهنگ ایرانی و اسلامی در کشور و در دنیا بسیار موثر بوده است و آن پولی که در ازای فروش نسخه الکترونیک این آثار می‌توانست نصیب کتابخانه مجلس شود، در مقابل خدمتی که به شناساندن فرهنگ و تاریخ کشورمان کرد، بسیار ناچیز بوده است.

آل داوود با اشاره به لزوم حمایت دولت از پژوهشگران گفت: دیجیتال‌سازی و قرار دادن نسخه الکترونیک منابع  در اختیار محققان داخلی آن هم به‌صورت رایگان، می‌تواند بخشی از همین حمایت‌ها باشد. همچنین معتقدم دریافت وجه از محققان خارجی هم برای دسترسی به این منابع ضرورتی ندارد. در سایر کشورها برای معرفی تاریخ و فرهنگ کشور خود هزینه‌های کلانی می‌کنند، و اکنون که یک محقق غیر ایرانی می‌خواهد درباره تاریخ و فرهنگ ایران تحقیق کند، نباید با ایجاد موانعی اینچنینی از اشاعه فرهنگ و تاریخ کشورمان به سایر نقاط دنیا جلوگیری کنیم.

این پژوهشگر متون و نسخ خطی، عدم دیجیتال‌سازی و ارائه آزادانه این اطلاعات را نوعی خِسَت ورزی دانست و گفت: متأسفانه نوعی خِسّت ورزی در ارائه منابع کتابخانه‌ها که از دوران پیش از انقلاب وجود داشته، حتی امروزه با دیجیتال‌سازی منابع در برخی کتابخانه‌ها نیز دیده می‌شود؛ به‌طوری‌که برخی کتابخانه‌ها تنها صفحه اول و آخر یک کتاب را در دسترس گذاشته‎اند و از ارائه باقی آن خودداری می‌کنند.

وی افزود:  شخصا برای کاری پژوهشی از کتابخانه‌ای  فایل کتابی را درخواست کردم و در کمال تعجب به من گفتند که صفحات مورد نظر خود از این کتاب را به ما اعلام کنید تا نسخه دیجیتالی آن صفحات را در اختیار شما قرار دهیم و این در حالی است که محققی که برای تحقیق خود به کتابی مراجعه می‌کند، به کل کتاب احتیاج دارد.

آل داوود عنوان کرد: بعد از رفتن آقای جعفریان از کتابخانه‌ مجلس، این کتابخانه در ارائه منابع خود درگیر موانعی شد، همان‌طور که سایر کتابخانه‌های کشور همچون کتابخانه ملی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران درگیر این موانع هستند. البته باید یادآور شوم که کتابخانه ملک در این میان عملکرد خوبی داشته است.

این پژوهشگر نسخ خطی به منابع ارزشمند موجود در سازمان اسناد ملی اشاره کرد و گفت: در سازمان اسناد ملی مجموعه‌ای در حدود 500 آلبوم وجود دارد که شامل مهم‌ترین اسناد تاریخی در دوره قاجاریه است که این مجموعه از دوره ناصرالدین شاه به بعد تهیه شده و شخص مهمی چون محمود خان ملک‌الشعرا کار تدوین و تنظیم آن را انجام داده است؛ با این‌که این اسناد با گذشت زمان ملاحظات سیاسی و امنیتی خود را از دست داده‌اند، این‌گونه شنیده‌ام که محققانی که برای استفاده از این اسناد به سازمان اسناد ملی مراجعه کرده‌اند، می‌گفتند که دسترسی به این آثار مقدور نیست.

وی با انتقاد از نگاه موجود در ارائه اطلاعات در سازمان‌ها و نهادهای مرتبط، اظهار کرد: نگرش حاکم بر موسسات ما و همچنین افرادی که در آنجا پرورش پیدا می‌کنند این است که اگر از سندی نسخه برداری و آن را دیجیتال‌سازی کنیم، از ارزش آن کاسته می‌شود. در صورتی که با قرار دادن نسخه‌های الکترونیکی این اسناد به عموم است که یک سند شناسایی و ارزش واقعی آن مشخص می‌شود و این موضوع در دنیای امروز یک تجربه ثابت شده است .

وی ادامه داد: چرا مسئولان به جای تشویق محققان به امر پژوهش، این منابع را که ابزار کار آنهاست در اختیار آنها قرار نمی‌دهند؟ درحال حاضر که دیجیتال‌سازی در دستور کار تمام کتابخانه‌ها و مراکز مرتبط قرار گرفته است، می‌توانیم با کنار گذاشتن خِسّت در ارائه منابع و با ایجاد دسترسی آزاد به اطلاعات، باعث توسعه فرهنگی کشور شویم.

*در این‌باره بخوانید:
(1) شکراللهی: دیجیتال‌سازی جهشی هدفمند در ارتقاء کیفی پژوهش است/ با همکاری خانه کتاب می‌توان پایگاه داده ملی ایجاد کرد (اینجا)