خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)ـ محمد آسیابانی: 39 سال پیش در چنین روزی، یعنی دوم نوامبر 1975، «پیر پائولو پازولینی» سینماگر، شاعر، نشانه‌شناس، منتقد و نظریه‌پرداز مشهور و اثرگذار ایتالیایی به دست تعدادی اوباش طرفدار فاشیسم کشته شد. دلیل کشته شدن این سینماگر برجسته ساخت فیلم «سالو» بود.
«سالو» با اقتباس از اثر شبه ادبی «صد و بیست روز سودوم» اثر مارکی دوساد ساخته شد و در آن ایده فاشیسم و حکومت فاشیست‌ها بر ایتالیا به گزنده‌ترین وجه ممکن مورد تمسخر قرار گرفته بود. فیلمنامه این اثر را نیز پازولینی و رولان بارت، فیلسوف و نشانه‌شناس معروف فرانسوی نوشته بودند.
پازولینی، سینما، اقتباس
پازولینی در سال 1922 در بولونیای ایتالیا به‌دنیا آمد. او در طول عمر نسبتا کوتاه خود، آثار بسیاری در زمینه سینما و ادبیات خلق کرد و تاثیر عمیقی بر فیلمسازان نسل پس از خود گذاشت. با اینکه بسیاری از منتقدان اروپایی پازولینی را در زمره مهم‌ترین شاعران و نویسندگان معاصر ایتالیا می‌دانند، اما وی در ایران بیشتر به عنوان یک سینماگر شناخته شده است.
«آکاتونه»، «ماماروما»، «تئوراما»، «خوک‌دانی»، «پنیر بی‌نمک»، «دیوارهای صنعا»، «پرنده‌های بزرگ و پرنده‌های کوچک»، «تماشای زمین از کره ماه»، «ابرها چیستند؟» و فیلم‌های مستند «ملاقات با عشاق» و «یادداشت‌های سفر برای فیلمی درباره هند» نام تعدادی از فیلم‌های پازولینی است.
این سینماگر شهیر تعدادی از مهم‌ترین آثار خود را با اقتباس از آثار ادبی کلاسیک جهان ساخته است: «شب‌های عربی» با اقتباس از کتاب عظیم «هزار و یک‌شب»، «دکامرون» با اقتباس از «دکامرون» اثر جیوانی بوکاچیو (ادیب برجسته قرن 14 ایتالیا) و «افسانه‌های کانتربوری» با اقتباس از مجموعه داستان‌هایی به همین نام از جفری چاوسر، نویسنده انگلیسی سده چهاردهم میلادی ساخته شده است. سکانس‌هایی از فیلم «شب‌های عربی» در ایران فیلمبرداری شده است.
همچنین برخی از نمایشنامه‌های مشهور یونان باستان نیز دستمایه پازولینی برای ساختن تعدادی از فیلم‌هایش قرار گرفته است. از میان این فیلم‌ها نیز می‌توان به «ادیپ شاه» و «مده‌آ» اشاره کرد.
فیلم «انجیل به روایت متی» پازولینی درباره زندگی حضرت عیسی مسیح (ع) است. این فیلم فارغ از موضوع و محتوا از منظر ساختاری نیز یکی از آثار برجسته تاریخ سینماست. پازولینی این فیلم را در سال 1964 در لوکیشن‌هایی در فلسطین ساخت. با وجود گذشت 50 سال از تاریخ ساخت و اکران این فیلم و ساخته شدن فیلم‌های زیادی درباره این پیامبر اولوالعزم، از جمله «مصائب مسیح» اثر مل گیبسون و... بسیاری از منتقدان هنوز هم فیلم پازولینی را اثرگذارترین فیلمی می‌دانند که درباره حضرت مسیح (ع) ساخته شده است.
سینمای شعر
پازولینی در مقام نظریه‌پردازی سینما، مقاله‌ای با عنوان «سینمای شعر» نوشت و آن‌را در سال 1965 در نخستین فستیوال فیلم پزارو قرائت کرد. این مقاله در اکتبر سال 1965، در نشریه معتبر «کایه دو سینما» منتشر شد. پازولینی در این مقاله اثرگذار درباره ماهیت شعرگونه سینما و زیبائی‌شناسی آن صحبت کرده است.
مقاله «سینمای شعر» در قالب کتاب «ساخت‌گرایی، نشانه‌شناسی، سینما» با گردآوری بیل نیکولز با ترجمه علاالدین طباطبایی در ایران منتشر شد. این کتاب برای نخستین بار در سال 1378 با شمارگان چهار هزار نسخه و بهای هزار و 500 تومان از سوی نشر هرمس منتشر شد. چاپ چهارم (و تاکنون آخرین) این کتاب نیز در سال گذشته (1392) با شمارگان هزار نسخه و قیمت 13 هزار تومان به بازار کتاب‌های سینمایی آمد. برای مطالعه فایل Pdf صفحات نخستین کتاب به این نشانی بروید.
کتابشناسی پازولینی
به دلیل شهرت بسیار پازولینی، بسیاری از کتاب‌های او و همچنین کتاب‌هایی که درباره‌اش از سوی مفسران و تحلیل‌گران هنر سینما نوشته شده، در ایران ترجمه و منتشر شده است. همچنین برخی از مترجمان نیز با انتخاب و ترجمه برخی از اشعار و دست‌نوشته‌های پراکنده پازولینی (که در اینترنت نیز موجود است) کتاب‌هایی مانند «مذهب زمان من» را منتشر کرده‌اند، در صورتی که چنین کتاب‌هایی در زبان ایتالیایی وجود ندارد.
یکی از مهم‌ترین کتاب‌ها در شناخت این فیلمساز و متفکر برجسته ایتالیایی «پازولینی از زبان پازولینی» است. این کتاب شامل گفت‌وگوی بلند جان هلیدی، روزنامه‌نگار و منتقد سینمایی اهل کشور ایرلند، با پازولینی است که با ترجمه علی امینی نجفی، برای نخستین بار در سال 1384 با شمارگان هزار و 500 نسخه، 248 صفحه و بهای دو هزار و 500 تومان از سوی انتشارات نگاره آفتاب روانه کتابفروشی‌ها شد.
چاپ دوم کتاب «پازولینی از زبان پازولینی» نیز در سال 1388 با قیمت چهار هزار تومان در دسترس مخاطبان قرار گرفت. فایل pdf صفحات نخستین این کتاب را از اینجا بخوانید.
یکی دیگر از کتاب‌های منتشر شده پازولینی در ایران رمان‌ــ‌فیلمنامه «پدر وحشی» است. این کتاب با ترجمه مشترک کاظم فرهادی و فرهاد خردمند، برای نخستین بار در سال 1365 با شمارگان دو هزار نسخه، 92 صفحه و بهای 20 تومان از سوی نشر چشمه در دسترس مخاطبان قرار گرفت.
نشر چشمه دومین چاپ «پدر وحشی» را در سال 1373، با شمارگان 20 هزار نسخه و قیمت 100 تومان روانه کتابفروشی‌ها کرد. سومین نوبت انتشار این رمان‌ــ‌فیلمنامه نیز در سال 1380 با شمارگان هزار و 200 نسخه و بهای 500 تومان منتشر شد و در نهایت چهارمین و آخرین انتشار این کتاب نیز در سال 1390 با شمارگان هزار و 200 نسخه و بهای دو هزار و 400 تومان در قفسه کتابفروشی‌ها جای گرفت. برای مطالعه فایل pdf صفحات نخستین این کتاب به این نشانی بروید.
آخرین اثر منتشر شده از پازولینی نیز کتاب «مذهب زمان من» شامل اشعار، یادداشت‌ها و گفت‌‌وگوهای پیر پائولو پازولینی بود که در سال گذشته (1392) با ترجمه مشترک سیروس شاملو و مجید راسخی با شمارگان دو هزار و 200 نسخه، 108 صفحه و بهای چهار هزار تومان از سوی انتشارات مازیار راهی کتابفروشی‌ها شد. این کتاب با اشکالات تایپی بسیار و ابهام در ترجمه منتشر شده است. نقد این کتاب شهریور 1392 در خبرگزاری کتاب منتشر شد که در این آدرس قابل مشاهده است.
نظر شما