خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- زهرا رستگار: محتوای کتاب‌های درسی دانشگاهی، یکی از مهمترین بخشهای مورد توجه در نظام دانشگاهی هر کشور است. دانشجویان برای پیشرفت و کاربردی کردن علمی که فرامی‌گیرند، باید از منابع غنی، باکیفیت و به‌روز استفاده کنند. آثار ترجمه‌ای نیز باید دارای محتوایی کاربردی و متناسب با موقعیت کشور مقصد، متنی روان و قابل فهم داشته باشند. برای ساماندهی نظام آموزشی و محتوای منابع درسی، وجود مراجع دارای صلاحیت علمی برای نظارت ضروری است.
با این مقدمه شنیدن درباره وضعیت محتوا، کاربردی بودن، به‌روز بودن و روانی ترجمه کتاب‌های دانشگاهی، از زبان دانشجویان که مخاطبان اصلی این آثار هستند، حکایتی واقعی‌تر است. گزارش میدانی خبرنگار (ایبنا) درباره این موضوع در گپ‌و‌گفت‌هایی صمیمانه در شلوغی پیاده‌روهای خیابان انقلاب، خواندنی است.
سرعت دسترسی دانشجویان به منابع جدید افزایش یابد
برای دانستن نظرات دانشجویان درباره کیفیت کتاب‌های درسی دانشگاهی و چگونگی دسترسی دانشجویان به این کتاب‌ها، با گشتی در خیابان انقلاب، مرکز کتابفروشی‌های تهران، با دانشجوی سال آخر رشته پزشکی دانشگاه شهید بهشتی، در حالی‌که مبلغ کتاب خریداری شده خود را محاسبه میکرد، همصحبت شدم. او با نگاه به صفحه فهرست کتاب‌هایی که خریده بود؛ توضیح داد: کتاب‌های رشته ما از لحاظ محتوا خوب است اما اگر منابع زودتر به دست ما برسد، بسیار بهتر است. چون رشته پزشکی، علم روز دنیا است.
این دانشجوی رشته پزشکی ادامه داد: رشته ما به صورتی است که بعد از گذشت دو سال، امتحان علوم پایه میدهیم و منبع آن نیز یک مرجع مشخص است که از طرف وزارت بهداشت تعیین می‌شود و استاد نیز موظف است که طبق آن مرجع درس دهد و موردی نیست که استاد بخواهد تعیین کند. استادان در این موقعیت کتابی را به ما تحمیل نمیکنند. تکنیک استاد این است که می‌گوید من از این مورد سوال میدهم یا از این کتاب سوال طرح میکنم اما نمیگوید که شما حتما این کتاب را تهیه کنید و بخوانید. عملا دانشجو کار دیگری نمیتواند انجام دهد. به جای این‌که بچهها کتابی را بخرند که اغلب نیز خوانده نمیشود، میتوانند از کتابخانه امانت بگیرند. البته در صورتی‌که منابع موجود در کتابخانه غنی و کاربردی باشند.
به روزرسانی؛ شرط بهبود وضعیت کتاب
پشت ویترین یکی دیگر از کتابفروشی‌های خیابان انقلاب، دانشجوی دیگری کتاب‌ها را از نظر میگذراند. او دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته نانو دانشگاه تهران بود. این دانشجو درباره محتوای کتاب‌های درسی خود چنین گفت: محتوای کتاب‌های درسی رشته من خوب است. بیشتر از مقالات علمی روز استفاده میکنم و مقالات سال 2013 به بعد و کتاب‌هایی که چاپ جدید یا ترجمه جدید است، به کار من میآید، اما بیشتر کتاب‌های حوزه علوم پایه، مربوط به 5 تا 10 سال پیش هستند.
وی افزود: بیشتر کتاب‌های رشته نانو ترجمه و تعداد کمی نیز تالیفی‌اند. نکته‌ای که در این بین وجود دارد این است که متاسفانه ترجمه کتاب‌ها از نظر واژه‌گزینی و روان بودن، خیلی خوب نیست. البته چارهای نداریم و مجبوریم که از آنها استفاده کنیم. به‌روزرسانی کتاب‌ها به نظر من مهمترین کاری است که میتوان برای بهبود وضعیت انجام داد.
کتاب‌های ترجمه کاربردیترند
چند دانشجوی مقطع کارشناسی رشته هنر دانشگاه سوره نیز کمی آن طرفتر درباره قیمت کتاب‌ها با هم صحبت میکردند؛ به آنها نزدیک و نظرشان را در مورد محتوای کتاب‌ها جویا شدم. یکی از آنها به نمایندگی از دوستانش گفت: کتاب‌های رشته ما هم تالیف و هم ترجمه هستند؛ البته کتاب‌های ترجمه، محتوا و حتی تصاویر باکیفیت بهتری دارند. در حدی نیاز و کاربرد رشته ما، کتاب‌های ترجمه‌ای مفیدتر هستند. البته مشکل موجود درباره کتاب‌های خارجی و ترجمه، به دلیل استفاده از کاغذ گلاسه، قیمت بسیار زیاد آن‌هاست.
این دانشجوی هنر توضیح داد: معمولا برای پیدا کردن کتاب‌های خوب به گفته استادان بسنده نمی‌کنیم و باید دنبال کتاب‌ها بگردیم تا یک کتاب خوب پیدا کنیم؛ کتابی که استاد معرفی می‌کند، نیاز علمی ما را تامین نمیکند.
وی در گلایه‌ای از مسئولان فرهنگی و دانشگاهی کشور گفت: دانشگاه‌ها برای دانشجو، کمک یا تخفیفی برای خرید کتاب، درنظر نمیگیرد. تنها در نمایشگاه کتاب تهران، 25 هزار تومان پرداخت می‌کنیم و 25 هزار تومان هم به ما بن ارائه میدهند؛ این مبلغ برای خرید کتاب‌های هنر کافی نیست.
ترجمه نامفهوم کتاب‌ها به فارسی
نزدیک خیابان 12 فروردین، دقایقی با دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی عمران دانشگاه آزاد، گفت‌وگو کردم، او درباره وضعیت کمی و کیفی آثار دانشگاهی کتاب‌ها گفت: محتوای کتاب‌ها به‌طور کلی خوب است و طوری نیست که دنبال چیزی بگردیم و پیدا نکنیم. استادان نیز مراجع مختلفی را برای مطالعه به ما معرفی می‌کنند که عموما محتوای مناسب و کیفیت خوبی نیز دارند.
وی ادامه داد: با توجه به رشته تحصیلی‌مان، در بیشتر موارد از کتاب‌های ترجمه شده استفاده می‌کنیم و ترجمهها نیز راضی‌کننده هستند، اما در برخی موارد، مترجمان کلمات تخصصی را نامفهوم به فارسی برمی‌گردانند که مفهوم درستی را نمیرساند.
هزینه بالای کتاب‌ها، بدون ارائه خدمات از سوی دانشگاه
در یکی از کتابفروشی‌های تخصصی حوزه پزشکی، دانشجویان پزشکی زیادی در حال خرید کردن بودند که با یکی از آنها دراینباره همصحبت شدم: معمولا کتاب‌ها را به‌صورت لاتین و بیشتر در قالب کتاب الکترونیک خریداری می‌کنیم. محتوای کتاب‌های درسی ما کاملا به‌روز است؛ در پزشکی کتاب‌ها به سرعت به‌روز میشوند؛ چون محتوای کتاب‌های پزشکی باید مطابق علم روز دنیا باشد.
وی گفت: برای امتحانات نیز ترجیح میدهیم که از کتاب ترجمه شده، استفاده کنیم و اگر برای استفاده شخصی خودمان نیز کتابی بخریم، ترجیح میدهیم لاتین آن‌را نیز حتما ببینیم و بخوانیم.
این دانشجوی پزشکی ادامه داد: هزینه کتاب‌های پزشکی معمولا بالاست و دانشگاه نیز بودجه خاصی برای تهیه کتاب‌ها اختصاص نمیدهد.
وی با اشاره به این‌که محتوای کتاب‌های رشته پزشکی عالی هستند، بیان کرد: در رشته ما رفرنسهای دنیا مشخص است و همه همان مطلب را مطالعه می‌کنند. اما متاسفانه ترجمهها واقعا دارای اشکال است؛ در ترجمه کتاب‌های پزشکی «است و نیستها» خیلی مهم است، اما میبینیم که در بسیاری موارد ترجمهها بسیار ضعیف و معادل‌سازی واژگان تخصصی پر از اشکال است.
تحمیل منابع درسی به دانشجویان
دانشجوی مقطع دکترای رشته علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس نیز در گوشه‌ای از پیاده‌روهای شلوغ خیابان انقلاب درباره وضعیت کتاب‌های درسی خود، گفت: کتاب‌های درسی تاریخ محتوای نسبتا خوبی دارند، اما بیشتر منابع مهم خارجی و در قالب ترجمه هستند. با مقایسه‌ای میان کتاب‌های ترجمه پیشین با آثار جدید ترجمه شده، مشخص می‌شود که قشر مترجم پیشین، بهتر از امروزیها، کتاب‌ها را ترجمه کردهاند.
وی درباره وضعیت آثار تالیفی رشته خود نیز عنوان کرد: در دوره لیسانس، چندباری پیش آمده بود که استاد کتابی را که خودش نوشته، به‌عنوان منبع درسی و امتحانی، معرفی کرد و مجبور شدیم در شب امتحان آن‌را مطالعه کنیم.
نظرات