خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) دکتر محمد ضیمران در «نگاهی به فلسفه روشنگری و بازتاب آن در هنر» کوشیده با ورود به بحث ذهنیت، آگاهی و ارتباط آن با فلسفه و به ویژه زیبایی‌شناسی، دستاورد اصلی روشنگری را تبیین کند و با تکیه به اندیشه‌های متفکرانی چون لاک، هیوم، کانت، روسو، فیخته، هردر، هامان، یاکوبی و شلینگ و شیلر چارچوب شکل‌گیری ذهنیتی در فرایند ایدئالیسم را تبیین و سرانجام این مدعای شلینگ را اثبات کند که بزرگترین دست آورد عقل آدمی در کنش زیبایی شناسانه متبلور می‌شود.
به گفته نویسنده، این کتاب مجموع یادداشت‌هایی است که در دوره کارشناسی ارشد رشته فلسفه هنر برای دانشجویان تهیه شده بود و به عبارتی اقتباسی از مهمترین تحقیقات اخیر اندیشمندانی است که در قلمرو فلسفه کانت، فیخته، هردر، شلینگ، شیلر، هامان و یاکوبی صاحب نظر هستند.
هدف اصلی این کتاب، آشنا کردن خوانندگان با بحث‌ها و گفت‌وگوهایی است که میان اندیشمندان روشنگری در مورد ذهنیت مدرن، درونمایه پیشرفت خردباوری، تجربه‌انگاری، آزادی، برابری و عرفی‌گرایی، روش های علمی، دریافت جدید از طبیعت، تقابل میان خرد و احساس و به طور کلی نقش روشنگری در شکل‌گیری نهایی مدرنیته و پی‌آمدهای آن است.
کتاب در 15 فصل تدوین شده که طی این فصول بسترهای پیشین روشنگری، متفکران برجسته این جریان و در آخر مهم ترین نقدهای وارد شده به روشنگری را مطالعه و تشریح می‌کند.
فصل اول با عنوان «تمهیدی بر روشنگری اروپا و سیر آن» نگاهی مختصر و اجمالی بر جریان‌های فکریِ اومانیسم در قرون 14 و 15 میلادی، تا رمانتیک‌های قرن هجدهم دارد.
«اومانیست‌های رنسانس»، «تاثیر تجربه‌انگاری انگلستان بر فلاسفه فرانسه»، «ژان لو رونددالامبر، ریاضیدان و دانشمند روشنگری»، «ظهور ایدئالیسم به عنوان رهیافت مسلط روشنگری» و «رویکرد رمانتیک در عرصه ایدئالیسم» عناوین مهمترین مباحث طرح شده در این فصل هستند.
فصل‌های دوم تا چهارم به اندیشه‌های فلسفی و نظرات زیبایی‌شناختی، به ترتیب جان لاک، دیوید هیوم و امانوئل کانت اختصاص یافته‌اند.
فصل پنجم با عنوان «نقد فلسفه روشنگری» نگاهی مختصر بر منتقدان نظریات و دست آوردهای جریان فکری روشنگری دارد. همچنین در این فصل از دو جریان «روشنگری اسکاتلندی» و «روشنگری در میان اندیشمندان یهودی» سخن می‌رود.
در فصل ششم به ایدئالیسم آلمانی به عنوان مهمترین نحله روشنفکری و انواع سه‌گانه آن نزد برکلی، کانت و هگل (ایدئالیسم ذهنی، ایدئالیسم استعلایی و ایدئالیسم مطلق) می‌پردازد.
فصل هفتم ظهور تفکر رمانتیسم را از جریان روشنگری، ذیل این مباحث بررسی و مطالعه می‌کند: «مناسبت رمانتیسم با فلسفه روشنگری»، «طرح اولیه رمانتیک ها»، «محورهای اصلی رهیافت های رمانتیک»، «تاثیر انقلاب کبیر فرانسه بر جنبش رمانتیک»، «رویکرد رمانتیک ها به طبیعت: فلسفه طبیعی» و «شلینگ، فیلسوف طبیعت».
در هفت فصل بعدی به تفکیک، مختصری را از نظریات و آرای هفت فیلسوف؛ یوهان گوتیلب، یوهان گوتفرید فون هردر، یوهان گئورک هامان، فردریش هانریش یاکوبی، شیلر، فردریش فن شلگل و شلینگ بیان می کند و به‌ویژه نظریات این فیلسوفان را در حوزه زیبایی‌شناسی بررسی می‌کند.
در فصل آخر کتاب که «روشنگری مدرنیته و ناخرسندی‌های آن» نام دارد، نویسنده یک جمع‌بندی از سیر شکل‌گیری جنبش روشنگری و در نهایت مدرنیته دارد. جنبشی که دکارت را آغازگر و نیچه را نهایت آن می‌دانند.
در این فصل شرح مفصّلی از مهمترین خصلت‌ها و دست‌آوردهای فلسفه روشنگری و این ذهنیت مدرن ارائه می‌شود و در پایان مهمترین نقدها و تفاسیر فیلسوفان مخالف و موافق فلسفه روشنگری را (متفکرنی چون میشل فوکو، دریدا، باتای و هابرماس) در برابر هم قرار می‌دهد.
در بخش پایانی این فصل با عنوان «ناخرسندی‌های ناشی از مدرنیته روشنگری»، ضیمران، آرای مهمترین فیلسوفان پست مدرن را، همچون لیوتار، ریچارد رورتی، آنتونی گیدز درباره مدرنیته و روشنگری شرح و تبیین می‌کند.
محمد ضیمران متولد 1326 و استاد فلسفه غرب است. وی تا کنون بیش از 10 عنوان کتاب را در حوزه فلسفه ترجمه و تالیف کرده که سه عنوان آن با نام‌های «ج‍س‍ت‍اره‍ای‍ی پ‍دی‍دارش‍ن‍اس‍ان‍ه پ‍ی‍رام‍ون هنر و زیبایی»، «درآم‍دی بر ن‍ش‍ان‍ه‌ش‍ن‍اس‍ی هنر» و «فکر فلسفی در گستره هنر» در حوزه فلسفه هنر بوده‌اند.
چاپ اول کتاب «نگاهی به فلسفه روشنگری و بازتاب آن در هنر» در 360 صفحه و شمارگان هزار و 100 نسخه و بهای 20هزار تومان از سوی انتشارات نقش جهان روانه بازار شده است.
ویراست قبلی کتاب تحت عنوان «نگاهی به روشنگری مدرنیته و ناخرسندی‌های آن» توسط نشر علم در سال 1385 منتشر شده بود. نام طراح جلد کتاب در شناسنامه نیامده است.
معرفی کتاب دیگر دکتر محمد ضیمران را با عنوان «مبانی فلسفی نقد و نظر در هنر» اینجا بخوانید.
نظر شما