خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – مالک خواجه وند: عصر دیروز در سالن اصلی فرهنگسرای نیاوران طی مراسمی از 6 کتاب هنری و ادبی نشر روشنگران و مطالعات زنان رونمایی شد. در این مراسم کتاب‌های «سایه‌های نور» نوشته همایون عالمی با موضوع معماری، «هیس...دخترها فریاد نمی‌زنند» نوشته پوران درخشنده که فیلمنامه فیلمی به همین نام است، «اگر بودی می‌گفتی» نوشته عصمت عباسی و کتاب‌های «چهلم»، «روایت حوا و خوشه گندم» و «آمدن، ماندن، رفتن» سه اثر از سپیده محمدیان، با حضور منتقدان و کارشناسان رونمایی شدند.

همایون عالمی و پوران درخشنده در این جلسه حضور نداشتند. اما امید روحانی، حمید فرخ نژاد و طناز طباطبایی، از هنرمندان حاضر در این جلسه بودند.

این مراسم با نمایشنامه خوانی یکی از آثار بهرام بیضایی به نام «افرا» که توسط نشر روشنگران منتشر شده آغاز شد. نمایشنامه خوانی توسط گروهی به سرپرستی هادی سُروری و متشکل از ندا روشنایی، مریم امینی، امیر تیموری، حمید لازمی، الهام یگانه، مینا محب اهری و سعید میر آفتاب صورت گرفت.

رحمانیان: بیضایی جامعه ستیز است، چرا نباشد؟!
پس از نمایشنامه خوانی، محمد رحمانیان نویسنده و کارگردان تئاتر، مختصری درباره بهرام بیضایی سخن گفت. وی با اظهار تأسف از عدم بهره‌مندی چنین جلساتی گفت: شاید همین نمایشنامه «افرا» اثر خوبی باشد که از دریچه آن بتوانیم نگاهی جامع داشته باشیم به تمامی آنچه  بیضایی از اسطوره شناسی، ادبیات مردم، تاریخ و دیدگاه‌های شخصی‌اش در آثار خود قرار داده است.

وی ادامه داد: آثار بیضایی همواره متهم به جامعه ستیزی شده است. می‌خواهم بگویم چرا نباید جامعه ستیز باشد؟ از «رگبار» تا «سگ کشی» و «وقتی همه خوابیم» همواره دیده‌ایم که قهرمانان نمایشنامه‌های او را اجتماعی از لمپن‌ها و اراذل و اوباش احاطه کرده‌اند و با او در درگیری دارند. اما من از مرور آثار بیضایی احساس می‌کنم او در کارهای اخیرش تلخ‌تر شده است. دلایل این تلخی را هم باید در اتفاقاتی دانست که در این سال‌ها هم بر سر هنرش و هم بر سر زندگی خصوصی‌اش آمده است.

رحمانیان در پایان اظهار کرد: با اتّکا به آن ایمان همیشگی که در بهرام بیضایی سراغ داریم و سبب شده که با همه این دشواری‌ها از کار کردن باز نماند، امیدوارم که شاهد جامعه ای باشیم که قهرمانان بیضایی در آن دیگر چنین فرجام‌های تلخی نداشته باشند.

در ادامه شهلا لاهیجی خبر داد که نشر روشنگران در پی عدم دریافت مجوز برای انتشار نمایشنامه «جانا و بلا دور»، قصد بازنشر چند اثر را از بیضایی به نام‌های «ضیافت»، «میرا»، «سلطان مار»، «داستان باور نکردنی» و «سفر به شب» دارد.

در ادامه مراسم «سایه‌های نور- سیر تحول زیبایی در معماری ایران» نوشته همایون عالمی با سخنرانی دکتر شهاب کاتوزیان و دکتر بهروز پاکدامن رونمایی شد. همایون عالمی معمار پُر کاری است که انجام پروژه‌های بسیاری را در داخل و خارج از ایران، در کارنامه خود دارد. او سال‌های زیادی را در خارج از ایران زندگی و کار کرده و این، اولین کتابی است که از او در ایران منتشر می‌شود.

کنکاشی در نقد معماری ایران به زبانی ساده و داستان گو
دکتر شهاب کاتوزیان معمار و استاد دانشگاه که در تهیه عکس‌های این کتاب، همایون عالمی را یاری داده بود، یادداشتی را از همایون عالمی، نویسنده کتاب روخوانی کرد که در زیر بخشی از آن را می‌خوانیم:
«زیبایی چیست؟ چه چیزی و چرا توجه انسان را به یک محله یا یک ساختمان ویرانه و قدیمی جلب می‌کند؟ چرا در چهارباغ اصفهان احساس آرامش می‌کنم اما مثلاً با ورود به ساختمان جدید فرودگاه احساس گم‌گشتگی دارم. این کتاب کاوشی برای یافتن جوابی به این پرسش‌هاست.

آنچه در این کتاب می‌خوانید کنکاشی در نقد معماری و زیبایی ایرانی، به زبانی ساده و داستانی است. قصه نقد معماری است. قصه تلاش دائم مردم این مرز و بوم جهت دستیابی به زیبایی است. زیبایی چه درونی و چه بیرونی مترادف با فرهنگ جامعه است. پس صحبت از معماری خودبه‌خود ما را به سوی بحث از فرهنگ آن جامعه می‌کشاند.

در این کتاب سعی کرده‌ام که از نقطه صفر شروع نکنم و از کارها و تحقیقات دیگر معماران به‌خوبی استفاده کنم. سعی کرده‌ام فقط به طرح مسائل نظری نپردازم بلکه همواره شواهد عینی و عملی را هم مورد سنجش قرار دهم. همچنین در میان مطالب گاه از طنز و شعر و داستان سرایی استفاده شده تا خواننده از سنگینی بحث خسته نشود.

نقد یعنی محک زدن عنصری بر اساس مفاهیم مشترک. در معماری ایران هنوز این مفاهیم مشترک تعیین و درک نشده‌اند. سعی من تفکر و مطالعه در مفاهیم مشترکی است که بتوان به توسط آن‌ها بناهای گوناگون معماری را سنجید. از این‌رو تنظیم مفاهیم مشترک معماری باید نه تنها به میراث باقی مانده معماری بپردازد بلکه می‌بایست آثاری را که از بین رفته هم در نظر داشته باشد.»

نقش سایه و نور در سیر تحول زیبایی در معماری ایران
سخنران دوم دکتر بهروز پاکدامن معمار و استاد دانشگاه بود که خود تالیفات و مقالات بسیاری در حوزه معماری داشته که از کتاب‌هایش می‌توان به «پیدایش معماری مدرن ایران» و «مسکن و گروه خاص» اشاره کرد. پاکدامن کتاب «سایه‌های نور» را یک جستجوی فردی برای کشف مسائل و تغییرات معماری ایران دانست و اظهار کرد: این کتاب نه لزوماً در حکم یک پژوهش آکادمیک بلکه بیشتر جستجوهای یک انسان در میان تحولات معماری ایران است و هدف اصلی نویسنده آن هم ثبت و شرح دریافت‌های خویش است که به خوبی توانسته از پس این کار برآید.

وی افزود: عالمی به طُرُق مختلف، از جمله آوردن اشعاری که به نوعی نظر شاعران را درباره معماری بیان می‌کنند، توانسته لطافتی ویژه را در لابه لای مباحثش وارد کند که این خصیصه در کتاب‌هایی با ساختارهای آکادمیک کمتر به چشم می‌خورد. اما فارغ از این شاعرانگی‌ها، نویسنده با دیدی تحلیلگرانه، از مبانی آموزشی آکادمیک هم بهره گرفته که سبب شده محصول نهایی کتابی صرفاً شاعرانه نباشد.

پاکدامن همچنین با اشاره به بخشی از یادداشتی که دکتر کاتوزیان خواند، بیان کرد: همایون عالمی در نگاهش به معماری ایران، از نقطه صفر شروع نکرده و برای شروع خود انتخاب خوبی داشته است و آن اتکا به دسته‌بندی‌های زنده یاد دکتر پیرنیا از سبک‌های معماری ایران است.

این معمار در ادامه سخنانش به عنوان این کتاب؛ «سایه‌های نور» اشاره کرد و گفت: نام کتاب اشاره به نقش بسیار پُر رنگ «نور» و «سایه» در معمای ایران دارد. به عبارتی تمامی تحولات و تغییرات دوره‌های مختلف معماری ایران را در ارتباطی تنگاتنگ با نگرش‌ها و کارکردهای مختلف نور و سایه می‌توان دانست.

پاکدامن در پایان سخنانش تاکید کرد: همواره شناختِ رفتارها و برخوردهای معماران ایرانی با نور، نقش بسیار مهمی را در فراهم کردن خوانشی روشن و منسجم از تحولات معماری ایران خواهد داشت.

چاپ اول کتاب «سایه‌های نور» نوشته همایون عالمی در 365 صفحه و هزار نسخه و بهای 20 هزار تومان در بازار موجود است.

فیلمنامه «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» در آکادمی اسکار
دومین کتابی که در این نشست رونمایی شد فیلمنامه «هیس... دخترها فریاد نمی‌زنند» نوشته پوران درخشنده بود. طناز طباطبایی به نیابت از پوران درخشنده و به عنوان بازیگر اصلی این فیلم در این جلسه حضور داشت و پیش از هر چیز خبر داد که فیلمنامه «هیس...» را آکادمی اسکار به عنوان یک اثر پژوهشی در موضوع زنان ایران انتخاب کرده است.

وی با بیان این‌که درخشنده فیلمساز باجسارتی است، اظهار کرد: مهم‌ترین اتفاقی که رغبت پوران درخشنده را برای ساخت این فیلم هر چه بیشتر کرد، آن بود که وقتی از حدود 800 بازیگر زن برای انتخاب نقش اصلی فیلمش تست می‌گرفت، بسیاری از بازیگران وقتی از موضوع اصلی فیلم باخبر می‌شدند، منقلب می‌شدند و با بغض از اتاق بیرون می‌رفتند و کمی بعد در خلوتی با درخشنده درباره دردها و ناگفته‌های زندگی شخصی‌شان سخن می‌گفتند. همین ماجراها پوران درخشنده را بیش از پیش در ساخت این فیلم پافشار و مُصر می‌کرد.

در ادامه این نشست آیین رونمایی از کتاب‌های حوزه ادبیات برای چهار کتاب «اگر بودی می‌گفتی» نوشته عصمت عباسی و «چهلم»، «روایت حوا و خوشه گندم» و «آمدن، ماندن، رفتن» نوشته سپیده محمدیان، با حضور نویسندگان کتاب‌ها انجام شد. به گفته شهلا لاهیجی مضمون اصلی این کتاب‌ها را زن و درونیات او تشکیل داده است.

در این بخش، درباره مضامین و ساختار روایی و ادبی این کتاب‌ها، به ترتیب علیرضا مجابی، علیرضا محمودی ایرانمهر و محمدرضا مرزوقی که خود از نویسندگانی هستند که با نشر روشنگران همکاری داشته‌اند، سخن گفتند.