خبرگزاری کتاب (ایبنا)-الناز مردی: صنعت بسته‌بندی امروزه جزو حرفه‌های مهم و پولساز دنیا محسوب می‌شود. با این‌که خاستگاه این صنعت بخش چاپ و نشر است، بسیاری از ناشران کتاب برای سال‌های متوالی به این صنعت بی توجه بوده‌اند اما این روزها با بهره‌گیری از امکانات صنعت چاپ و بسته‌بندی، آثاری در حوزه کتاب تولید و عرضه می‌شود که حتی اگر  علاقه‌ای هم به کتاب خواندن نداشته باشیم، نمی‌توانیم در برابر وسوسه تورق این کتاب‌ها مقاومت کنیم.

این روزها نشر «دف» در تجربه‌ای تازه اقدام به انتشار دو کتاب با طراحی متفاوت کرده‌ است. این کتاب‌ها با عناوین «بهار مصدق» و «ده سال با هملت» به بازار نشر عرضه‌شده و هر یک به لحاظ بصری جلوه‌ای ویژه دارند. در این گزارش سعی شده ضمن معرفی این کتاب‌ها آن‌ها را از جنبه‌های بصری مورد توجه قرار دهیم.

«بهار مصدق»/ بسته‌بندی کتاب به سبک جعبه شکلات

«بهار مصدق» نام کتابی است که توسط نشر «دف» منتشر شده‌است. طراحی منحصر به فرد این کتاب باعث شده در نگاه اول خریداران علاوه بر جنبه محتوایی و مطالب موجود در آن مجذوب نوع بسته‌بندی و طراحی زیبای آن شوند. این بسته‌بندی شبیه جعبه‌های شکلات است که با یک لایه تلق، محتویات جعبه قابل مشاهده است.


حمیدرضا شعبانی، مدیر انتشارات دف درباره شیوه طراحی این کتاب می‌گوید:در تمام تصاویری که از مصدق در کتاب‌ها یا مطبوعات دیده می‌شود، او را با قدی خموده و بیمار نشان می‌دهند به همین دلیل سعی کردیم در طراحی جلد این کتاب از تصویری استفاده کنیم که بتواند پُز یک مقام عالی رتبه سیاسی و پیروزمند را نمایان کند. برای تحقق این مساله، عکسی را برای روی جلد انتخاب کردیم که در آن طرحی از مصدق با تکنیک قلم فلزی کار شده بود.

او به کارکرد این کتاب‌ها هم اشاره‌ای داشت و ادامه داد: سعی کردیم در طراحی این کتاب علاوه بر در نظر گرفتن استفاده از منابع اطلاعاتی آن، کارکرد دیگری هم در نظر بگیریم که این کتاب را کاملا دلنشین کند تا بتواند برای ارائه هدیه به کسانی که علاقه‌مند به مطالعه هستند مناسب باشد.

انجام طراحی‌هایی اینچنین منوط به صرف هزینه‌های زیادی می‌شود که مسئولان انتشارات متحمل می‌شوند و به گونه‌ای دیگر این کار آنها را می‌توان نوعی خطر کردن دانست که در این حوزه انجام می‌دهند. مدیر انتشارات «دف» درباره هزینه‌هایی که صرف تولید این نوع کتاب‌ها شده است می‌گوید: طراحی قاب این کتاب هزینه‌های زیادی داشت به طوری‌که باعث شد برآورد اولیه‌ای که از هزینه‌هایمان داشتیم تغییر کند. این تغییر هزینه حتی در قیمت کتاب هم مشاهده می‌شود؛ اگر قیمت کتاب را در صفحات شناسنامه‌ای آن ببینیم 20 هزار تومان در نظر گرفته شده است اما به دلیل قابی که برای آن در نظر گرفته‌ایم پنج هزار تومان افزایش یافته است. این موضوع بر خلاف میل باطنی صورت گرفت و دلیل آن استفاده از یک تلق بین دو لایه کاغذ بود که کاری بسیار دشوار با هزینه‌ای بالا بود.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: «زندگی هر انسان بخشی از تاریخ است که زیر و بم ماجراهای آن را با هستی خود به تجربه نشسته است.  نگاه ما ایرانیان به شخصیت‌های برتر و فرزانگان معطوف به دوران پس از مرگشان،  با نگاهی سیاه یا سفید است. تجربه بازخوانی شخصیت‌های تاریخی ایران، از صفویه به این سو، نشان می‌دهد که در اینگونه موارد طرفداران از یک سو و مخالفان از سویی دیگر، به افراط و تفریط افتادند و می‌افتند. پرهیز از اسطوره تراشی و افراط و تفریط‌ها به منظور رسیدن به جانمایه، می‌تواند بر تامل بر زوایای گوناگون زندگی شخصیت‌ها مفید باشد. یکی از این شخصیت‌های معاصر دکتر محمد مصدق است. بی شک او نمونه‌ای مثال زدنی از اندیشه استقلال، آزادی، سربلندی و حیات ملی ما ایرانیان در جهان مدرن است.»

تصاویر منتشر نشده از مصدق

کتاب‌هایی که در آنها به یک شخصیت بزرگ پرداخته می‌شود شامل عکس هم هستند که ممکن است این عکس‌ها به واسطه گذر زمان کیفیت خود را از دست داده باشند. مدیر انتشارات «دف» در این مورد توضیح می‌دهد: معمولا تصاویر با کیفیت که مربوط به شخصیت‌های تاریخی و بزرگ کشور می‌شوند بسیار معدود هستند. ما نیز برای دستیابی به این‌گونه تصاویر تلاش‌های بسیاری انجام دادیم و سعی کردیم کیفیت آنها را طوری انتخاب کنیم که در قطع رقعی و وزیری هم بتوانیم از آنها استفاده کنیم. برای همین موضوع تصمیم داریم در صورتی که این کتاب‌ها با استقبال خوبی رو به رو شوند آنها را در قطع‌های رقعی و وزیری هم منتشر کنیم.

کتاب «بهار مصدق» نوشته شاهرخ تندرو صالح برگرفته از نامه‌ها، خاطرات مکتوب، نطق‌ها، سخنرانی‌ها و دفاعیات در دادگاه نظامی مرحوم مصدق است. این کتاب در 240صفحه مصور منتشر شده و علاوه بر متن بخشی با عنوان « تصاویر» دارد که شامل عکس‌هایی از محمد مصدق السلطنه در دوران والی گری فارس، عکسی از مصدق در سال 1323 دوران نمایندگی مجلس، تعدادی از وزرای کابینه دکتر مصدق در مجلس به هنگام رای اعتماد، مصدق و ترومن در کاخ سفید در سال 1330،تصویری خندان از دکتر مصدق در حال رایزنی با نمایندگان کاخ سفید در نیویورک، بازگشت پیروزمندانه از سازمان ملل و... است.

با یک آلبوم کودکی تا حضور مصدق در سیاست را ورق بزنید

در تصویر دیگری که در این کتاب دیده می‌شود عکسی از روزنامه «باختر امروز» با عنوان «این دربار شاهنشاهی روی دربار سیاه فاروق را سفید کرد» به قلم حسین فاطمی است که در 25 مرداد 1332 منتشر شده و درباره کودتا علیه دولت ملی مصدق نکات مهمی در آن مطرح شده است. همچنین تصویری از فرمان عزل دکتر محمد مصدق و فرمان انتصاب سرلشگر زاهدی به نخست وزیری همزمان با تجهیز اوباش برای سرنگونی مصدق دیده می‌شود. عکس دیگری که شاید هر بیننده دیگری را مجذوب خود کند تصویری از دست خط محمدرضا شاه است که در آن خبر انتصاب سرلشگر زاهدی به عنوان نخست وزیر جدید کشور دیده می‌شود. این نامه به شرح زیر است:


«نظر به اینکه اوضاع کشور ایجاب می‌نماید که شخصی مطلع و با سابقه برای در دست گرفتن زمام امور مملکت تعیین نماییم لذا با اطلاعی که به کفایت و شایستگی شما داریم به موجب این دستخط به سمت نخست وزیری منصوب می‌شوید و مقرر می‌داریم که در اصلاح امور کشور و رفع بحران کنونی و بالا بردن سطح زندگانی مردم اهتمام و سعی کافی به عمل آورید. محمدرضا پهلوی، 22 مرداد 1332»

این کتاب با قابی زیبا و گرافیکی بسیار متفاوت، هدیه‌ای ارزشمند برای علاقه مندان به تاریخ معاصر است.نشر «دف» در یک اقدام جالب شاخه های گل خشک را در صفحه آخر کتاب‌های خود قرار داده است.

ده سال با هملت/ نمایشنامه‌هایی در قاب ویدئو

کتاب «ده سال با هملت» نیز عنوان دیگر کتابی است که انتشارات «دف» در طراحی آن خلاقیت خاصی را به کار برده است. این کتاب نوشته گریگوری کوزینتسف، شامل مجموعه‌ای از یادداشت‌های روزانه تا متن فیلمنامه هملت است که توسط ایرج کریمی منتقد نام آشنای سینما و کارگردان این حوزه ترجمه شده‌است.

در طراحی جلد این کتاب از تصویر یکی از نمایش‌های هملت استفاده شده‌است. این کتاب علاوه بر داشتن تلقی که به عنوان قاب برای آن در نظر گرفته شده‌است، با دوختی که دور تا دور جلدش دارد بر استحکام کتاب افزوده و نمایی زیبا به این اثر داده‌ است. در پشت جلد این کتاب نیز یادداشتی از نویسنده دیده می‌شود که در آن می‌خوانیم: «کتابهایی هستند، که نمی‌توانی ادعا کنی آن ها را خوانده‌ای؛ تو هربار هملت را باز از نو می‌خوانی.»


مهم‌ترین اقتباس سینمایی از هملت

بسیاری از ناقدان سینما، اقتباس لارنس اولیویر را که برداشتی روانشناختی از تراژدی شکسپیر است، یکی از مهم‌ترین اقتباس‌های سینمایی از هملت می‌دانند. اما گریگوری کوزینتسف دست به برداشتی برون گرا و حماسی از هملت زد که شعر زیستن و فلسفه هستن را در فضایی آکنده از اختناق به هم می‌آمیزد؛ اکنون فیلم او را بهترین هملت تاریخ سینما، دست کم تا به امروز می‌دانند.

کوزینتسف که تجربه گرایی تئاتر و کار آزمودگی‌های سینمای صامت را در کارنامه هنری‌اش داشت در اقتباس استثنایی خود آمیزش غریب و الهام بخشی از گونه‌ای سکوت جادویی و تابناکی بصری را به تصویر کشید و فارغ از ارزیابی‌های ایدئولوژیک توانست به نمایش کلاسیک ژرفا و گستره‌ای تازه بر پرده سینما بدهد. دیدگاهی که بیان آن بر متافیزیک هملت استوار است. این کتاب شامل 10 سال یادداشت‌های فیلمساز، تصاویر و سه نقد برگزیده، همچنین متن فیلمنامه بر اساس نسخه دوبله شده به فارسی در سال 1343 است.

در ابتدای این کتاب تصویری از تابلو «مرگ افلیا» اثر جان ایورت میلایس در سال 1852 است که به صورت برجسته چاپ شده‌است. این کتاب علاوه بر متن شامل عکس‌هایی از بازیگران نمایشنامه هملت است و نکته قابل توجه در آن استفاده از این عکس‌ها در کنار متن نمایشنامه است به طوریکه عکس‌های به کار رفته در آن نیز به دلیل همخوانی با موضوعات مخاطبان را مجذوب خود می‌کند.

این کتاب در قطع و اندازه نوار ویدئو و در قابی مانند قاب نوارهای ویدیویی منتشر شده‌است. شناسنامه این کتاب نیز با چاپی برجسته درج شده‌است. اصل این کتاب به زبان روسی بوده و کتاب حاضر از ترجمه انگلیسی آن تحت عنوان (shekespeare time and conscience 1st ed 1966 ) به فارسی ترجمه شده‌است.

 کتاب‌هایی که اینچنین طراحی می‌شوند و برای ناشر هزینه بر هستند شاید بتوانند قسمتی از هزینه‌های صرف شده را جبران کنند. شعبانی درباره فروش کتاب و هزینه‌ای که از این طریق به دست آمده می‌گوید: هزینه‌ای که برای طراحی این کتاب‌ها صرف کردیم به واسطه فروش آنها جبران نشد. شاید یکی از دلایلش این باشد که ما در این زمینه کم تجربه بودیم و اگر بخواهیم باز هم دست به انجام چنین کاری بزنیم باید سعی کنیم با کیفیتی بهتر ارائه شوند تا بتوانیم این اختلاف هزینه را جبران کنیم.

اما نکته قابل توجه این است که ناشرانی که اقدام به چاپ چنین کتاب‌هایی می‌کنند بیشتر جنبه کاربردی (هدیه دادن) آن را در نظر می‌گیرند. 

شعبانی عنوان می‌کند: آن‌طور که همکارانمان در بخش فروش کتاب می‌گویند این کتاب‌ها در روز پدر فروش بسیاری داشتند آن هم به واسطه این‌که فروشندگان آنها را روی میز می‌چیدند و تبلیغ می‌کردند بنابراین مراجعه کنندگان بیشتر سمت کتاب‌هایی می‌رفتند که قابی زیبا داشته باشند.

مسئول انتشارات «دف» از فروش این کتاب‌ها و استقبالی که از آنها شده بود راضی است و می‌گوید: با وجود این‌که فروش کتاب در فصل بهار و چند ماه ابتدایی سال کُند شده بود اما استقبال راضی کننده‌ای داشت به طوری‌که این کتاب هنوز هم در جریان تماس و سفارش است.