دکتر زهرا رنجبر در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره مبانی تولید کتابهای دانشگاهی اظهار کرد: کتابهای دانشگاهی به چهار روش تالیف، تصنیف، ترجمه و گردآوری تولید میشوند. خالق اثر تالیفی، علاوه بر جمع‌آوری مطالب مختلف، نقدی بر آن‌ها می‌نویسد، بنابراین بخشی از کتاب تالیفی حاصل تلاش خالق اثر است؛ هرچند نوشتن نقد در حوزه تولید کتابهای دانشگاهی چندان مورد توجه نیست.
وی با اشاره به معیارهای تولید کتابهای تصنیفی و تالیف افزود: مهم‌ترین نشانه یک اثر تالیفی که در ایران نسبت به آن بی‌توجهی میشود، انعکاس منابع استفاده شده است.
توانایی نویسنده در حفظ خط سیر مطالب
عضو هیات علمی موسسه پژوهشی علوم و فناوری رنگ و پوشش، گفت: در کتابهای تصنیفی نیز اظهارنظر نویسنده بااهمیت است که البته این نکته نیز چندان در آثار نویسندگان ایرانی دیده نمی‌شود. توانایی نویسنده در حفظ خط سیر مطالب نیز از دیگر معیارهای بررسی یک اثر دانشگاهی است.
رنجبر درباره ارزیابی کتابهای دانشگاهی عنوان کرد: آثار این حوزه به‌طور معمول از سوی دو داور منتخب، بررسی میشوند. آثاری که از سوی ناشران دانشگاه‌ها منتشر میشوند، فرایند داوری را طی می‌کنند.
تخصص و صاحب‌نظر بودن از معیارهای داوری آثار دانشگاهی
مولف کتاب «پوشش‌های خودرو» با اشاره به معیارهای انتخاب داوران آثار دانشگاهی افزود: داوران آثار دانشگاهی باید متخصص و صاحب‌نظر باشند. اعضای هیات علمی برای داوری انتخاب میشوند اما تخصص و تسلط بر موضوع کتاب با اهمیت‌تر است؛ به‌عبارتی دیگر یک پزشک عمومی صلاحیت داوری یک اثر در حوزه پزشکی تخصصی را ندارد. ضعف عمده در داوری، نحوه ارزیابی است. آسیب‌های ناشی از داوری‌های غیرتخصصی، به مخاطب آثار منتقل میشود.
رئیس قطب علمی رنگ کشور در ادامه گفت: اگر یک اثر در حوزه صنعت، تولید و با ضعف محتوایی منتشر شود، موجب از بین رفتن اعتبار نویسند و ناشر خواهد شد. انتشار آثار بی‌محتوا با اشکالات فنی، برای دانشجوی تحصیلات تکمیلی نتایج فاجعه‌بارتری دارد زیرا دانشجویان کار‌شناسی ارشد و دکترا در مقطعی هستند که شیوه‌های علمی نگارش را می‌آموزند. باید گفت که انتشار چنین آثاری آسیب‌زننده است. دانشجو در ادامه با درک اشکالات محتوایی آثاری که به‌عنوان مرجع منتشر شده‌اند، به این نتیجه می‌رسد که آثار علمی مولف ایرانی از اعتبار علمی برخوردار نیست.
پدیده‌ای به نام ترجمه ماشینی
مولف کتاب «عیوب رنگ» در ادامه با اشاره به آسیب‌های آثار ترجمه‌ای دانشگاهی ادامه داد: به‌عنوان یکی از داوران آثار دانشگاهی به تازگی به پدیده ترجمه ماشینی آثار دانشگاهی برخورده‌ام؛ کتاب‌هایی که به وسیله سیستم‌های جستجو‌گر مانند گوگل ترجمه شده‌اند. آثاری که حتی با صرف هزینه‌های زیاد به بازار عرضه میشوند. مهم‌ترین علت انتشار این آثار، کسب درجه علمی و ارتقاء رتبه است.
این استاد نمونه کشوری در سال 93، با تاکید بر مخاطب‌‌سنجی، قبل از تولید و انتشار کتاب، اظهار کرد: به‌عنوان دانش‌آموخته رشته مهندسی پلیمر، کتابهای فارسی را خیلی کم مطالعه میکنم و بیشتر به دنبال کتابهای زبان اصلی هستم و دلیل عمده آن نیز وجود ترجمه‌های ضعیف آثار تخصصی است. نقطه قوت در انتشار آثار دانشگاهی ما فقط در حوزه آمار تولید آنهاست. کتاب در کشور زیاد تولید میشود، اما من مطالعه اغلب این آثار را پیشنهاد نمی‌دهم.
تفاوت داوری آثار در ایران و جهان، در نحوه اجراست
پژوهشگر برتر کشور با مقایسه داوری آثار دانشگاهی مولفان ایرانی و مطرح بین‌‌المللی افزود: تجربه داوری آثار خارجی را با داوری یک اثر اروپایی در سال 2014 داشته‌ام و به‌نظر می‌رسد فرایند داوری دانشگاه‌های ایران در مقایسه با دانشگاه‌های مطرح تفاوت ندارد، بلکه تفاوت اصلی در اجرای داوری آثار است.
رنجبر افزود: به‌عنوان مثال در داوری یک اثر مولف ایرانی حضور داشتم و با وجود اعلام نظرم درباره نقاط ضعف، اثر به چاپ رسید.
درباره زهرا رنجبر
دکتر زهرا رنجبر، متولد سال 1349 ملایر است. وی که در سال 93 به‌عنوان استاد نمونه کشوری قدردانی شد، همه مقاطع تحصیلی خود را در داخل کشور گذرانده و از دانشگاه صنعتی امیرکبیر مدرک دکترا گرفته است. این پژوهشگر، نخستین دانش‌آموخته مقطع دکترا و استادتمام رشته مهندسی پلیمر در گرایش صنایع رنگ محسوب میشود. رنجبر مولف کتابهای «عیوب رنگ»، «پوشش‌های خودرو» و بیش از 50 مقاله ISI است.
مروری بر پرونده
مدیر انتشارات خانه زیست‌شناسی، معتقد است که وجود مشکل در تالیف آثار دانشگاهی سابقه 25 ساله دارد. به تعبیر مصطفی پویان، قلم به‌دست بودن، یعنی انشا‌‌نویس موفق، نه املا‌‌نویس. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با مصطفی پویان را اینجــــــــــــا بخوانید.
مدیر مرکز نشر دانشگاهی با اشاره به این‌که ویراستاری مشکل نخست نشر دانشگاهی است، بیان کرد: پیش از رشد جهشی ناشران حوزه دانشگاهی در اوایل دهه 70 ، نظارت درون‌سازمانی بر نشر دانشگاهی وجود داشت. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با بهمن حاجی‌پور را اینجــــــــــا بخوانید.
نایب رئیس انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی با اشاره به این‌که تولیدکننده علم نیستیم، ترجمه خوب با ویرایش پاکیزه را از مصادیق پیشرفت کیفی آثار تولیدی در حوزه کتابهای دانشگاهی سال‌های اخیر می‌داند. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با مسعود پایدار را اینجــــــــا بخوانید.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، در تشریح مبانی تالیف کتاب دانشگاهی گفت: مولف کتاب دانشگاهی به‌عنوان فرد آشنا به مفاهیم تخصصی، باید ویراستار آثار خود باشد. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با داور شیخاوندی را اینجـــــــــــا بخوانید.
مدیر نشر رسا با اشاره به این‌که در حوزه نشر کتاب دانشگاهی شاهد سقوط اخلاقی هستیم گفت: آثاری که نام سه نویسنده، شامل دو دانشجو و یک مدرس در شناسنامه آن ديده مي‌شود، مطمئن باشید کار دانشجويان بوده و در قالب طرحي مطالعاتی یا ترجمه به سرانجام رسيده است. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با محمدرضا ناجیان را اینجــــــــــا بخوانید.
رئیس سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، معتقد است که ارزیابی و نظارت بر تولید کتابهای دانشگاهی، نتیجه آراء و نظرات عقل جمعی است. گفت‌و‌گوی کامل خبرنگار (ایبنا) با محمد سلگی را اینجــــــــا بخوانید.
سه‌شنبه ۱۱ شهریور ۱۳۹۳ - ۱۹:۴۹
نظرات