دبیر اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به بیان نحوه آشنایی با «محمد زهرایی» مدیر انتشارات «نیل» و «کارنامه» و خصوصیات و ویژگی‌های شخصی و حرفه‌ای و همچنین خاطرات این چهره ماندگار صنعت نشر پرداخت.

آغاز آشنایی
آموزگار درباره نحوه آشنایی‌اش با محمد زهرایی گفت: دوستی ما از  اوایلی که مسئولیتم را در هیئت مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران آغاز کردم شروع شد. زنده یاد زهرایی به دلیل عشق و علاقه وافری که به حوزه نشر داشت به سرعت جای خود را در حوزه کتاب و صنعت نشر باز کرد و با  دقتی که فقط مختص خود ایشان بود اخبار و تحولات این حوزه را پیگیری می‌کرد و همین روند زمینه‌ای را به وجود آورد تا روزی با من تماس گرفت و مرا به دفترش دعوت کرد و در گفت‌وگوی مفصلی که داشتیم، باب آشنایی ما با هم باز شد.

وی ضمن پرداختن به برخی تجربیات محمد زهرایی افزود: او همه مراحل صنعت چاپ و نشر را به شکل عملی تجربه کرده بودند و از این رهگذر به تجربیات فراوان و گرانبهایی در این حوزه دست یافته بودند. حتی در حروفچینی، ایشان حروفی را ابداع کرده بود که آن را به عنوان یک رسم الخط ویژه‌ در نشر «کارنامه» به‌کار بسته بود. طبیعی است وقتی انسان در کنار چنین شخصیتی قرار می‌گیرد، می‌کوشد تا از حداکثر فرصت برای بهره بردن و آموختن استفاده کند؛ به این ترتیب رابطه من با مرحوم زهرایی نزدیک و نزدیک‌تر شد.

آمیخته‌ای از زیبایی، نظم و دقت 
مدیر مسئول انتشارات «آمه» با اشاره به برخی خصوصیات شخصی و حرفه‌ای ایشان ادامه داد: زنده یاد زهرایی عاشق زیبایی بود، به طوری‌که نظم و ترتیب در امور زندگی او به روشنی دیده می‌شد و واقعاً از شلختگی و تنبلی بیزار بود. به همین دلیل می‌توان زیبایی، نظم و ترتیب را در آثاری که تولید کرد به وضوح دید. تمام وسایل و لوازمش مانند کتاب‌هایش دارای امضائی بودند که هر کس آن را می‌دید می‌توانست تشخیص دهد که این  محصول مربوط به زنده یاد زهرایی است.

آموزگار  دقت عمل زهرایی را از ویژگی‌های بارز او خواند و گفت: برخی از دوستان درباره ایشان واژه «وسواس» را بکار می‌بردند، اما این وسواس به معنای منفی‌اش نبود، بلکه به معنی دقت فوق‌العاده زیادی بود که او در امور زندگی‌اش به کار می‌بست. یادم می‌آید که وقتی «رساله سپهسالار» را منتشر کرده بود - شاید دو ماه از انتشار این کتاب نگذشته بود - روزی در دفترش دیدم که این کتاب را در دست گرفته و با انواع قلم‌های مختلف مشغول ویرایش اثر چاپ شده است. به او گفتم: مگر شما این کتاب را تازه چاپ نکرده‌اید؟ گفت: چرا، الان دارم این کتاب را ویرایش می‌کنم برای چاپ دوم.

اشتیاق مطالعه 
دبیر اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران با اشاره به اینکه دلبستگی و اهمیتی را که محمد زهرایی برای کتاب قائل بود، در همکاران دیگر خیلی کمتر دیده‌ام ادامه داد: او به طور جدی با کتاب زندگی می‌کرد و با کتاب روزگار می‌گذراند و کتاب‌های دیگران را با علاقه می‌خرید. ما کمتر ناشری را سراغ داریم که فرصت کند مطالعه داشته باشد و اگر فرصت پیدا کند، تنها کتاب‌های خودش را می‌خواند؛ ولی زنده یاد زهرایی نه تنها کتاب‌های خودش را می‌خواند، بلکه اهل مطالعه کتاب‌های دیگران هم بود.

آموزگا با بیان این که زهرایی معلمی بزرگ برای او و انتشارات «آمه» است افزود: او با پشتوانه تجربیات عظیم خود در حوزه نشر، اشتباهات و نکات لازم  نشر آمه را یادداشت می‌کرد و در یک جلسه اینها را به من گوشزد می‌کرد. من در آنجا با خودم فکر می‌کردم که چرا این تجربه استفاده بیشتری نشود و من حتی همانجا مطرح کردم که در کمیسیون‌های آموزش اتحادیه بتوانیم کارگاه‌هایی را برپا کنیم تا ایشان این تجربیات را به نسل جوان‌تر منتقل کنند. 

استقبال از فعالیت‌های بین‌المللی
وی آشنایی زنده یاد زهرایی را با نشر بین‌الملل و ناشران خارجی از دیگر ویژگی‌های حرفه‌ای او عنوان کرد و گفت: در کمتر ناشر داخلی دیدم که به این نکته توجه داشته باشد که نشر ما باید پنجره‌هاش را  روی بازار بین‌المللی باز کند و حتی نحوه کارکرد ناشران خارجی را بررسی کند. اما مرحوم زهرایی به خوبی به این نکته واقف بودند و از حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و حضور و عرضه کتاب در بازارهای بین‌المللی حمایت می‌کردند.

آموزگار در این‌باره گفت: یکی از اهداف ما در بدو ورود به اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، این بود که بتوانیم غرفه‌ای را در نمایشگاه‌ بین‌المللی کتاب فرانکفورت داشته باشیم و کتاب‌هایی را انتخاب کنیم و به آن نمایشگاه ببریم. طبیعتاً این کار نیاز به اسپانسر و حامی مالی داشت. یادم می‌آید که زنده یاد زهرایی آمد و در این حمایت مالی مشارکت کرد، بدون اینکه کتابی از انتشارات خودش در این نمایشگاه ارائه دهد. حتی وقتی اصرار کردیم ایشان قبول نکردند و گفتند که من فقط می‌خواهم این حرکت شروع شود.


محمود آموزگار در پایان گفت: به هر تقدیر ما با درگذشت ایشان با یک خسران بزرگ مواجه شدیم. یعنی به شخصه فقدان او را از 27 مرداد سال گذشته تا امروز حداقل هفته‌ای چند بار حس می‌کنم. او رفیق بسیار خوبی برای من بود و بسیار برای خودم متأسفم که رفیق خوبی را از دست دادم. روحش شاد باشد، چراکه خدمات بسیاری به صنعت نشر این کشور کرد و امیدوارم دوستان همکار ما توانسته باشند در طول حیات ایشان از تجربیات کسب کرده از او استفاده کافی ببرند و امیدوارم اتحادیه هم بتواند شرایطی به وجود بیاورد که این تجربیات بتواند به نوعی مورد استفاده قرار بگیرد.

در این مراسم که با حضور اهالی فرهنگ و قلم هم اکنون ادامه دارد؛ قرار است امکانی جدید در عرصه نشر و فرهنگ برای فارسی زبانان رونمایی شود.