به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- استاد سیدفرید قاسمی درباره تفاوت تاریخ آموزش روزنامه نگاری در ایران و انتشار متون تخصصی این حوزه گفت: باید تاريخ آموزش روزنامه نگاري ايرانيان از آموزش روزنامه‌نگاري در ايران تفكيك شود. تاريخ آموزش روزنامه نگاري ايرانيان، حدود 200 سال پيشينه دارد و دو گروه را شامل مي شود؛ كساني كه روزنامه نگاري خواندند و در خارج از كشور ماندند و كساني كه روزنامه نگاري آموختند و به ايران بازگشتند و نشريه منتشر کردند. تاريخ آموزش روزنامه نگاري در ايران اكنون در 75 سالگي به سر مي برد.
وی درباره آموزش روزنامه نگاری و نشر متون در دهه 30 افزود: در سال های دهه 1320 تب و تاب هاي سياسي، اجازه تأسيس مركز آموزشي دانشگاهي را براي رشته روزنامه نگاري نداد. علاقه مندان براي تحصيل به خارج از كشور مي‌رفتند. بعضي از دانش آموختگان پس از بازگشت، زمينه اي براي تدريس نداشتند و تنها وسيله انتقال آنچه دانستند كتاب بود. بنابراين نشر كتاب آموزشي در دهه 1330 رونق گرفت.
دهه 30 دهه رقابت «اطلاعات» و «کیهان» بود
این استاد روزنامه نگاری در خصوص کتابهای منتشر شده در حوزه روزنامه نگاری در دهه 30 ادامه داد: اگر حافظه ياري كند، گمان می کنم 6 عنوان، آقايان «امينيان»، «هيئت»، «طارمي» هر كدام يك كتاب، «اميرهوشنگ شمس مستوفي» دو كتاب و يك كتاب هم نوشته «گاسپرس يوست» بود كه خانم «مهيندخت صبا» ترجمه و سال 1338 دانشگاه تهران آن را چاپ کرد.
قاسمی اظهار کرد: دهه 30، دهه رقابت هاي مطبوعاتي براي ارتقاء، به ويژه بين دو مؤسسه مطبوعاتي «اطلاعات» و «كيهان» بود. بنيانگذاران هر دو مؤسسه در آن دهه، به فكر ايجاد مركز آموزشي افتادند. مدير روزنامه اطلاعات از تيرماه سال 1335، دوره هاي كارآموزي خبرنگاري تشكيل داد كه جمعي از كارآموزان همان دوره ها، امروز هم پنجاه و هشتمين سال فعاليت شان را سپري مي كنند و تحرير تقرير درس هاي مدرسان آن دوره ها را به ياد دارند. مدير روزنامه كيهان چون استاد دانشكده حقوق دانشگاه تهران بود، به همراه مدير روزنامه «اتحاد ملل» و ديگران، به فكر برگزاري دوره هايي در دانشگاه تهران افتادند و حدود 4 ماه پس از برگزاري دوره اول كارآموزي در روزنامه اطلاعات، دوره اول روزنامه نگاری دانشگاه تهران شروع شد.
به گفته وی، کتاب فن روزنامه نگاري تأليف «علي فريمن»، از کتاب های منتشر شده در دهه 50 است؛ اما بيشترين استفاده، از کتاب ها و جزوه هاي دانشكده علوم ارتباطات اجتماعي مي شد.
متون آموزشی که در دهه 60 تبدیل به کتاب شدند
این کتابشناس و مورخ مطبوعات ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه دانشگاه تهران در دهه 1350 چه كتاب هايي در زمینه روزنامه نگاری منتشر كرد گفت: فعاليت آموزش روزنامهنگاری دانشگاه تهران پس از انحلال گروه روزنامه نگاري، منحصر به دوره هاي شبانه شد. متولي دوره هاي كوتاه مدت شبانه روزنامه نگاري، دانشگاه تهران و برگزار كننده دوره‌هاي روزانه، وزارت اطلاعات و جهانگردي بود. شماري از روزنامه ها و مجله ها هم براي خبرنگاران خود، دوره‌هاي كوتاه مدت برگزار مي كردند. البته در اينجا باید سه نكته را يادآور شوم؛ نكته اول اينكه بحث ما درباره روزنامه‌نگاري كاغذي است؛ به همين دليل درباره روزنامه‌نگاري ديداري و شنيداري، دوره هاي راديو و تلويزيون يا پژوهشكده علوم ارتباطي و توسعه ايران سخني به ميان نمي آيد. نكته دوم در حرف هاي ما، سخني از كتاب هايي كه درباره چاپ و آگهي و صفحه آرايي و ديگر حوزه هاي مرتبط با روزنامه‌نگاري منتشر شده، گفته نشده و نكته سوم اينكه بحث ما صرفاً درباره متن‌هاي آموزش روزنامه نگاري است؛ بنابراين كتاب هايي كه به تاريخ و فهرست و كتابشناسي و خاطرات و داستان روزنامه نگاري پرداخته اند، موضوع بحث ما نيست.
نویسنده کتاب «لوگوهای مطبوعات دوره قاجار» در خصوص متن های آموزشی که در دهه 60 تبدیل به کتاب شدند می گوید: متن هاي بسياري در این دهه نوشته شد كه بعضي از آنها در دهه هاي بعد، تبدیل به كتاب شد؛ مثل گزارش نويسي دكتر «محمدمهدي فرقاني»، مقاله نويسي «حسين قندي» و چند جزوه ديگر. حدود 20 نفر هم در دهه‌هاي 1340 و 1350 براي دانشجويان روزنامه نگاري جزوه نوشته اند، اما اين عدد در دهه 1360 به 5 تن رسيد.
بیشتر کتابهای روزنامه نگاری بوی ترجمه می دهند
وی همچنین در پایان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه اگر بخواهیم یک مطالعه مقایسهای بین تولیدات کتاب های آموزشی حال و گذشته داشته باشیم، به نظر شما چه تفاوتي بین دو دهه اخير با ادوار پيشين به لحاظ تولید کتاب وجود دارد افزود: یکی از ویژگی های سال های اخیر، غلبه كتاب بر جزوه است. در گذشته، يكي دو دهه مدرسان جزوه مي گفتند و متن درسي در طور پنج، ده یا بيست سال و گاه بيشتر سر كلاس صيقل مي خورد و بعد به صورت كتاب انتشار پيدا مي كرد، اما اكنون بيشتر كتاب‌ها صيقل نخورده منتشر مي شوند. نكته ديگر اينكه براي بعضي درس ها چندين كتاب داريم و براي برخي هيچ كتابي تأليف يا حتي ترجمه نشده است. نكته سوم آنكه بومي گرايي در متون آموزش روزنامه نگاري بسيار كم ديده مي شود. بيشتر كتاب ها، بوي ترجمه مي دهند تا پژوهش و نگارش؛ مثالي در حوزه كار خودم بگويم؛ هيچيك از نگارندگان كتاب هاي آموزشي روزنامه نگاري نتوانسته اند سيري از موضوع مورد بحث كتاب خود را در ايران از آغاز تا امروز بنويسند و در اين زمينه سكوت كرده اند؛ چرا كه كار پرزحمتي است و كسي در ايران تا به حال اين كار را انجام نداده است. كتاب سرگذشت مطبوعات ايران را در پاسخ به اين ضرورت نوشتم .
وی درباره آموزش روزنامه نگاری و نشر متون در دهه 30 افزود: در سال های دهه 1320 تب و تاب هاي سياسي، اجازه تأسيس مركز آموزشي دانشگاهي را براي رشته روزنامه نگاري نداد. علاقه مندان براي تحصيل به خارج از كشور مي‌رفتند. بعضي از دانش آموختگان پس از بازگشت، زمينه اي براي تدريس نداشتند و تنها وسيله انتقال آنچه دانستند كتاب بود. بنابراين نشر كتاب آموزشي در دهه 1330 رونق گرفت.
دهه 30 دهه رقابت «اطلاعات» و «کیهان» بود
این استاد روزنامه نگاری در خصوص کتابهای منتشر شده در حوزه روزنامه نگاری در دهه 30 ادامه داد: اگر حافظه ياري كند، گمان می کنم 6 عنوان، آقايان «امينيان»، «هيئت»، «طارمي» هر كدام يك كتاب، «اميرهوشنگ شمس مستوفي» دو كتاب و يك كتاب هم نوشته «گاسپرس يوست» بود كه خانم «مهيندخت صبا» ترجمه و سال 1338 دانشگاه تهران آن را چاپ کرد.
قاسمی اظهار کرد: دهه 30، دهه رقابت هاي مطبوعاتي براي ارتقاء، به ويژه بين دو مؤسسه مطبوعاتي «اطلاعات» و «كيهان» بود. بنيانگذاران هر دو مؤسسه در آن دهه، به فكر ايجاد مركز آموزشي افتادند. مدير روزنامه اطلاعات از تيرماه سال 1335، دوره هاي كارآموزي خبرنگاري تشكيل داد كه جمعي از كارآموزان همان دوره ها، امروز هم پنجاه و هشتمين سال فعاليت شان را سپري مي كنند و تحرير تقرير درس هاي مدرسان آن دوره ها را به ياد دارند. مدير روزنامه كيهان چون استاد دانشكده حقوق دانشگاه تهران بود، به همراه مدير روزنامه «اتحاد ملل» و ديگران، به فكر برگزاري دوره هايي در دانشگاه تهران افتادند و حدود 4 ماه پس از برگزاري دوره اول كارآموزي در روزنامه اطلاعات، دوره اول روزنامه نگاری دانشگاه تهران شروع شد.
به گفته وی، کتاب فن روزنامه نگاري تأليف «علي فريمن»، از کتاب های منتشر شده در دهه 50 است؛ اما بيشترين استفاده، از کتاب ها و جزوه هاي دانشكده علوم ارتباطات اجتماعي مي شد.
متون آموزشی که در دهه 60 تبدیل به کتاب شدند
این کتابشناس و مورخ مطبوعات ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه دانشگاه تهران در دهه 1350 چه كتاب هايي در زمینه روزنامه نگاری منتشر كرد گفت: فعاليت آموزش روزنامهنگاری دانشگاه تهران پس از انحلال گروه روزنامه نگاري، منحصر به دوره هاي شبانه شد. متولي دوره هاي كوتاه مدت شبانه روزنامه نگاري، دانشگاه تهران و برگزار كننده دوره‌هاي روزانه، وزارت اطلاعات و جهانگردي بود. شماري از روزنامه ها و مجله ها هم براي خبرنگاران خود، دوره‌هاي كوتاه مدت برگزار مي كردند. البته در اينجا باید سه نكته را يادآور شوم؛ نكته اول اينكه بحث ما درباره روزنامه‌نگاري كاغذي است؛ به همين دليل درباره روزنامه‌نگاري ديداري و شنيداري، دوره هاي راديو و تلويزيون يا پژوهشكده علوم ارتباطي و توسعه ايران سخني به ميان نمي آيد. نكته دوم در حرف هاي ما، سخني از كتاب هايي كه درباره چاپ و آگهي و صفحه آرايي و ديگر حوزه هاي مرتبط با روزنامه‌نگاري منتشر شده، گفته نشده و نكته سوم اينكه بحث ما صرفاً درباره متن‌هاي آموزش روزنامه نگاري است؛ بنابراين كتاب هايي كه به تاريخ و فهرست و كتابشناسي و خاطرات و داستان روزنامه نگاري پرداخته اند، موضوع بحث ما نيست.
نویسنده کتاب «لوگوهای مطبوعات دوره قاجار» در خصوص متن های آموزشی که در دهه 60 تبدیل به کتاب شدند می گوید: متن هاي بسياري در این دهه نوشته شد كه بعضي از آنها در دهه هاي بعد، تبدیل به كتاب شد؛ مثل گزارش نويسي دكتر «محمدمهدي فرقاني»، مقاله نويسي «حسين قندي» و چند جزوه ديگر. حدود 20 نفر هم در دهه‌هاي 1340 و 1350 براي دانشجويان روزنامه نگاري جزوه نوشته اند، اما اين عدد در دهه 1360 به 5 تن رسيد.
بیشتر کتابهای روزنامه نگاری بوی ترجمه می دهند
وی همچنین در پایان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه اگر بخواهیم یک مطالعه مقایسهای بین تولیدات کتاب های آموزشی حال و گذشته داشته باشیم، به نظر شما چه تفاوتي بین دو دهه اخير با ادوار پيشين به لحاظ تولید کتاب وجود دارد افزود: یکی از ویژگی های سال های اخیر، غلبه كتاب بر جزوه است. در گذشته، يكي دو دهه مدرسان جزوه مي گفتند و متن درسي در طور پنج، ده یا بيست سال و گاه بيشتر سر كلاس صيقل مي خورد و بعد به صورت كتاب انتشار پيدا مي كرد، اما اكنون بيشتر كتاب‌ها صيقل نخورده منتشر مي شوند. نكته ديگر اينكه براي بعضي درس ها چندين كتاب داريم و براي برخي هيچ كتابي تأليف يا حتي ترجمه نشده است. نكته سوم آنكه بومي گرايي در متون آموزش روزنامه نگاري بسيار كم ديده مي شود. بيشتر كتاب ها، بوي ترجمه مي دهند تا پژوهش و نگارش؛ مثالي در حوزه كار خودم بگويم؛ هيچيك از نگارندگان كتاب هاي آموزشي روزنامه نگاري نتوانسته اند سيري از موضوع مورد بحث كتاب خود را در ايران از آغاز تا امروز بنويسند و در اين زمينه سكوت كرده اند؛ چرا كه كار پرزحمتي است و كسي در ايران تا به حال اين كار را انجام نداده است. كتاب سرگذشت مطبوعات ايران را در پاسخ به اين ضرورت نوشتم .
نظر شما