به خبرگزاری کتاب ایران ایران (ایبنا) کتاب «پرواز بر فراز شهرهای باستانی ایران» نوشته اریک فردریش اشمیت (1898)، در سال 1376 با ترجمه فارسی آرمان شیشه‌گر، در 276 صفحه رنگی، به بهای یک‌هزار و 500 تومان از سوی اداره کل آموزش، انتشارات و تولیدات فرهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور منتشر شده است.
اریک فردریش اشمیت، باستان‌شناس آمریکایی، متولد 1898، اولين پرواز براى تهيه عکس‌هاى هوائى در ايران را در 7 اوت 1935 ميلادى (15 مرداد 1314 هجرى شمسى) به منظور مطالعات باستان‌شناسى انجام داد.
مجموعه عکس‌هاى تهيه شده به همت اریک اشمیت در سال‌هاى 1314 تا 1316 هجرى شمسى در کتاب «پرواز بر فراز شهرهاى باستانى ايران» (Flights over Ancient Cities of Iran) به چاپ رسيده که در موزه ايران باستان در تهران موجود است. (Schdmit E,F 1940)
(مسیر اصلی پیموده شده برای تصویربرداری هوایی)
«پرواز بر فراز شهرهای باستانی ایران» چگونه شکل گرفت
سال 1935 میلادی زمانی‌که «اریک اشمیت» باستان‌شناس آمریکایی در حال کاوش و حفاری تپه هفت هزار ساله چشمه علی بود با «مری هلن» جهانگرد میلیونر هموطن خود آشنا شد که با ادامه این آشنایی، برای نخستین‌بار فکر عکسبرداری هوایی بر فراز شهرهای باستانی ایران شکل گرفت.
عشق و دلباختگی اشمیت آلمانی‌تبار که کاوش‌های تپه حصار دامغان و تخت جمشید و چشمه علی و همچنین بخشی از لرستان را به عهده داشت، به مری هلن، دختری که با هواپیمای شخصی خود به همراه مادرش به دور دنیا سفر می‌کرد، منجر به ازدواجی شد که نخستین عکسبرداری هوایی از آثار تاریخی ایران هم حاصل این پیوند بود، چراکه نخستین جرقه‌های این فکر زمانی در ذهن پرشور اشمیت زده شد که با «مری» سوار بر هواپیمایی شخصی او که روی آن (Expedition) حک شده بود، بر فراز شهرهای باستانی ایران پرواز می‌کردند و از پنجره‌های آن به آثار تاریخی ایران می‌نگریستند.
به دنبال مطرح کردن پیشنهاد عکسبرداری هوایی از آثار تاریخی ایران از سوی اشمیت و استقبال گرم مری هلن آن دو تصمیم گرفتند، هواپیمای خود را برای عکسبرداری هوایی مجهز کنند و نام آن را از «Expedition» به «دوستدار ایران» تغییر دهند.
(نمایی از شوش دانیال- خوزستان)
بعد از آن نیز وی اقدام به تجهیز هواپیمای خود کرد و به کارخانه «زایس» آلمان دوربین‌های بزرگ با فیلم‌های تخت سفارش داد و هواپیمای خود را برای شروع عکسبرداری هوایی طی دو دوره 1934- 1935 میلادی (1315 – 1314 شمسی) و 1936- 1937 میلادی (1317- 1316 شمسی) آماده کرد.
از آنجا که عکسبرداری هوایی در مطالعات زمینی از سابقه چندانی در جهان برخوردار نبوده و قدمت آن مقارن با پیدایش هنر عکاسی و صنعت هوانوردی است، این موضوع رویداد بزرگی در تاریخ عکسبرداری محسوب می‌شود.
پیش از این نخستین عکسبرداری هوایی در اروپا در سال 1858 از طریق «بالن» انجام شده بود اما عکس‌های اشمیت نه تنها در تاریخ عکسبرداری بسیار حایز اهمیت بود، بلکه از نظر باستان‌شناسی نیز پایه پژوهش‌های علمی و اصولی‌تر شد، چنانچه به گفته جعفر مهرکیان، باستان‌شناسی که مطالعات گسترده‌ای درباره چگونگی عکسبرداری هوایی داشته است، عکسبرداری هوایی اشمیت و مری هلن، اقدام بسیار مهمی برای شناسایی بسیاری از آثار ناشناخته ایران بود و در حیطه باستان‌شناسی دستاورد بسیار ارزنده و قابل توجهی بوده است.
مهرکیان معتقد است: «عکس‌هایی که اشمیت از چشمه علی، فیروزآباد، شهر گور در فارس، تخت جمشید، پاسارگاد و اصفهان در یک مسیر تعریف شده تهیه کرده بود، توانست بسیاری از آثار ناشناخته ایران را شناسایی کند.»
وی در ادامه گفت: «این سفرها در محدوده لرستان نیز منجر به کشف آثاری شد که پای بسیاری از باستان‌شناسان را به ایران باز کرد.»
ورود خیل عظیم باستان‌شناسان به ایران با تبلیغات گسترده مری هلن امکان‌پذیر شد زیرا وی بنگاه‌هایی را در آمریکا تاسیس کرد که با تبلیغات وسیع و ارائه هدایایی چون اتومبیل و تامین هزینه‌های سفر به باستان‌شناسان آنان را تشویق به آمدن به ایران و کاوش در گورستان‌های لرستان کرده پس از این جریان، اشمیت تصمیم گرفت کتاب «پرواز بر فراز شهرهای باستانی ایران» را منتشر کند.
(نمای هوایی تخت جمشید)
به گفته مهرکیان، این کتاب از اسناد ارزنده‌ای است که اصل آن در موسسه شرق‌شناسی شیکاگو نگهداری می‌شود، آثاری که از دهه 30 میلادی یعنی بیش از 70 سال پیش تاکنون گرفته شده و به شدت موجب تحولات مطالعاتی در پروژه‌های بزرگ باستان‌شناسی شده است.
وی می‌افزاید: «پس از اشمیت، یک آلمانی سعی کرد با کمک هواپیمایی هما در ایران، از آثار باستانی عکس‌هایی به‌صورت رنگی تهیه کند، اما این عکس‌ها هرگز نتوانست از نظر ارزش و نوآوری با کتاب «بر فراز شهرهای باستانی ایران» برابری کند.»
منابع: خبرگزاری میراث فرهنگی - سایت سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور
منبع تصاویر: پایگاه اطلاع‌رسانی شهرسازی شارنامه
نظر شما