خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ مراسم بزرگداشت آیت‌الله سیدحسن سعادت مصطفوی عصر يكشنبه 31 خردادماه از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد. در اين مراسم استاداني چند از جمله آيت‌الله سيد حسن سعادت مصطفوي به سخنراني پرداختند.

چرا فلسفه در جهان اسلام تغيير نام داد
دكتر مهدی محقق، رییس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ابتدای این مراسم گفت: استادان بزرگ نیازی به تکریم و تمجید ندارند اما این گونه مجالس ذكر خير باید برگزار شود تا جوانان ما صورت علمی و عملی آنان را اسوه خود قرار دهند. 

وی ادامه داد: ذکر، یکی از نام‌های قرآن کریم و کلمه حکمت از کلمات اساسی قرآن کریم است. کلمه حکمت پس از این‌که ایران مشرف به مذهب تشیع شد جایگزین کلمه فلسفه شد. فلسفه یونانی وقتی وارد ایران شد دچار چالش‌های زیادی شد زيرا از آنجايي كه بیشتر مترجمان، یهودی یا مسیحی بودند نتوانستند نظرات خود را به گونه‌اي بیان کنند که مورد قبول مسلمانان باشد. به همین دلایل فلسفه مورد بی‌مهری و فلاسفه مورد بی‌احترامی قرار گرفتند تا جایی که ابن سینا و فارابی را ننگ عالم می‌دانستند. 

وی با اشاره به این‌که دانشمندان اسلامی کلمه فلسفه را به دوستدار دانش ترجمه کردند، افزود: مخالفان معتقد بودند فلسفه دو جزو دارد؛جزو اول «فل» كه به معنی کندی برای شمشیر به کار برده می‌شد و جزو دوم «سفه» به معنی حماقت، سفاهت و دیوانگی. مي‌گفتند فلسفه، اولش کندی و آخرش سفاهت است. به این دلیل بود که فلاسفه مورد تکفیر قرار گرفتند اما پس از آن که مردم ایران به مذهب تشیع مشرف شدند به جای فلسفه کلمه حکمت را به کار بردند و دیگر کسی نمی‌توانست با حکمت مخالفت کند چرا که این کلمه در قرآن آمده است و کلمه حکمت را نمی‌شود این گونه تفسیر کرد و با آن برخورد کرد.

محقق با بیان این‌که مخالفان فلسفه، دین را شکر و فلسفه را مانند افیون تلخ می‌دانستند، عنوان کرد: تدبیر ديگر این بود که مطالب فلسفی را مستظهر به آیات قرآن و احادیث پیغمبر (ص) و ائمه اطهار (ع) کردند.به این صورت بود که در عالم شیعه فلسفه احترام خود را به دست آورد و دیگر کسی به ابن‌سینا یا فارابی بی‌احترامی نکرد. در این دوران فضایی به وجود آمد که ایران مرکز فلسفه شد و فلسفه شکوفایی نوین خودش را پیدا کرد.

وی  تاکید کرد: باید به بزرگان باقیمانده احترام بگذاریم. آیت‌الله مصطفوی سالیان دراز در این مملکت فلسفه و حکمت تدریس کردند و جایگاه خاصی در بین مدرسان این حوزه دارند و تجلیل و تکریم از ايشان بر همه ما واجب است. 

شخصیت آیت‌الله مصطفوی جامعیت دارد
حسین کلباسی اشتری استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی نیز در بخش دیگری از این مراسم با اشاره به این‌که شخصیت آیت‌الله مصطفوی جامعیت دارد، گفت: مقوله جامعیت اگر در قدیم امری متداول به معنای گسترده بود امروز همه بر این مطلب اجماع دارند که جامعیت در علوم به لحاظ آفاقی و انفسی نیازمند ریاضیت‌های ممتد است. 

وی ادامه داد: آیت‌الله مصطفوی در علوم، جامعیت دارند. ایشان را به عنوان استاد حکمت یاد می‌کنیم اما مجموعه‌ای که در کارنامه ایشان است شامل علومی مانند فقه، ادبیات، طبیعیات قدیم، طب قدیم و ... مي شود.

وي در همين زمينه اظهار كرد: اگر بگوییم کسانی که امروزه طبیعیات شفاء شیخ‌الرئیس را تدریس می‌کنند، از انگشتان دست بیشتر نیستند گزاف نگفته‌ایم اما استاد با وجود سختی‌های این موضوعات، امروز آن‌ها را تدریس می‌کنند.

این استاد دانشگاه با بیان این‌که آيت‌الله سعادت مصطفوي را به عنوان استاد سینوی می‌شناسم نه مشائی، یادآور شد: استاد در تقریر درس‌ها و کتاب‌های شیخ‌الرئیس و حکمت متعالیه توانسته‌اند شیخ‌الرئیس را با شیخ‌الرئیس و حکمت متعالیه را با حکمت متعالیه تقریر کنند. 

کلباسی اشتری با بیان این‌ که استاد یک شخصیت ذوجنبتین دارند، تاکید کرد: علاقه ایشان به خدمت در دانشگاه امام صادق (ع) در حوزه قدیم و جدید قابل تجلیل است.

وی در بخش پایانی سخنانش اضافه کرد: آیت‌الله سعادت مصطفوی به لحاظ اخلاقی و سلوکی استادند چون ایشان علاوه بر اشتیاق به علم و دانش به منبر و وعظ هم اهمیت می‌دهند. 

وی با طرح این سوال که چگونه است که این استاد نسبت به وعظ و تبلیغ اهتمام دارد؟ گفت: این موضوع نشان می‌دهد که لایه اصلی دین در وجود ایشان نه تنها رنگ خود را از دست نداده بلكه مستدل و معقول‌تر شده و رنگ عقلی و علمی به خود گرفته است. 

علم تک‌بعدی و تک‌ساحتی نیست
سید حسن حسینی، معاون فرهنگی و امور نخبگان بنیاد علمی نخبگان نیز دیگر سخنران این مراسم بود. وی در این مراسم با بیان این‌ که افتخار شاگردی استاد مصطفوی را از 17 سال پیش دارم، گفت: شاگردان ایشان شاگردان یک ترم یا دو ترم نیستند زيرا کسانی که با ایشان مرتبط بودند به یک درس یا دو درس محدود نشدند. از این بابت من فکر می‌کنم ایشان یک نمونه خوب از وارثان انبیاء (ع) است.

وی با اشاره به این‌که علم تک‌بعدی و تک‌ساحتی نیست، عنوان کرد: در تعابیر دینی داریم که بعضی‌ها سراغ علم می‌روند و بعضی هم علم سراغشان می‌رود؛ وقتی علم برخی‌ها را فرا می‌گیرد دیگر خیلی کنترل شده نیست و اطرافیان و شاگردانشان را هم فرا می‌گیرد. ما این ویژگی را در استاد می‌بینیم. 

وی افزود: یکی از جوایزی که در کشور ما وجود دارد به اسم مرحوم علامه طباطبایی معرفی شده که آقای محقق و آیت‌الله مصطفوی نیز آن را برده‌اند و کسانی که این جایزه را می‌برند قطعاً باید شباهتی با علامه طباطبایی داشته باشند و من فکر می‌کنم که استاد مصداق خوبی برای این موضوع است.

معاون فرهنگی و امور نخبگان بنیاد علمی نخبگان همچنین گفت: استاد به جای پرداختن به تالیف مقاله، عمرشان را صرف تدريس متن فلسفه اسلامی کردند چیزی که امروز ما با کمبود آن مواجه هستیم.

وی اضافه کرد: یکی از خصوصیاتی که علامه طباطبایی داشت شاگردپروری به لحاظ علمی و رفتاری بود و استاد مصطفوی هم این ویژگی را به خوبی در خود دارد. 

به گفته حسینی، تفکر عقلانی ویژگی دوم علامه طباطبایی است و  آیت‌الله مصطفوی هم محور و شیوه اصلی تمام آموزش‌ها و درس‌هایشان را تفکر عقلانی قرار داده‌اند. این ویژگی از ایشان شخصیتی ممتاز ساخته است.

انسجام و انضباط فكري و وسعت مشرب
احمد پاکتچی، عضو هیات علمی دايرة‌المعارف بزرگ اسلامی نیز در این مراسم با بیان این‌که آیت‌الله مصطفوی را به سبب استادی‌اش در فلسفه اسلامی می‌شناسند، گفت: اگر از دیدگاه روش تحقیق علمي نگاه کنیم متوجه می‌شویم که در علم یکی از مهم‌ترین مسایل، تمامیت آن است چراکه علم شقه کردنی نیست و ما بر اساس تمایلاتمان است كه علم را به قطعاتی تقسیم می‌کنیم.

وی ادامه داد: علم یک اندام است و تمام اندام‌ها باید کنار هم باشند. در شخصیت استاد، فقه و اصول و تفسیر با هم جمع شده‌اند. فلسفه ایشان از اخلاق و فقه و اصولشان جدا نیست.

پاکتچی در پایان سخنانش به ویژگی‌هایی دیگری در آیت‌الله مصطفوی ــ مانند انسجام و انضباط فکری و وسعت مشرب در تفکر و اخلاق ــ اشاره کرد.
 
باید کاری کنیم حوزه طهران به عهد قجر برگردد
حجت‌الاسلام‌ علی‌اکبر رشاد رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در بخش دیگری از این مراسم با اشاره به تاریخچه حوزه طهران گفت: دسیسه‌های پهلوی این حوزه را تا مرز نابودی برد. این حوزه زمانی پررونق‌ترین حوزه و با حوزه نجف همتراز بوده است اما متاسفانه امروزه این حوزه فاقد حکیم است و باید کاری کنیم که این حوزه به عهد قجر برگردد.

وی افزود: قم که اکنون کانون حکمت است شاگرد مکتب طهران است. حکمت از طهران به قم کوچیده و در مدارس تهران مدرس حکمت نداریم. آیت‌الله مصطفوی از دست پرورده‌های این مکتب است. 

وی تاکید کرد: باید چاره‌ای براي مکتب طهران بیندیشیم و از حضور آیت‌الله مصطفوی در اين زمينه بهره ببریم.

عده‌ای با فلسفه و حکمت مخالفند اما حکمت یعنی تعقل!
آیت‌الله مصطفوی نیز ضمن تشکر از برگزاری این مراسم گفت: عده‌ای با فلسفه و حکمت مخالف‌اند اما حکمت یعنی تعقل! و قرآن ما را به آن تشویق می‌کند. مخالفت با حکمت و فلسفه یعنی مخالفت با قرآن. 

وی تاکید کرد: مخالفان یا جاهل قاصرند یا جاهل مقصر. باید از این‌ها پرسید با چه چیز مخالفید؟ با قرآن، حکمت یا تدبر؟

وی همچنین گفت: حکمت همان تعقل است. گاهی عقل در برخی مواقع نمی‌فهمد چون عقل مدام رو به پیشرفت است و انسان باید شهامت داشته باشد که بگوید من نمی‌فهمم همان طور که استادان بزرگ این خصیصه را داشتند.

در پایان این مراسم با حضور علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اهدای جوایزي از سوی افراد حقیقی و حقوقی از آیت‌الله مصطفوی تجلیل شد. 

درباره سید حسن سعادت مصطفوی:
فرزند مرحوم آیت‌الله سید محمد سعادت مصطفوی در سال 1315 در شهر قائن متولد شد. وی امروزه در مجامع علمی به عنوان يک حکيم سينوی شناخته می‌شود زيرا تسلط فراوانی بر انديشه‌های ابن‌سينا دارد. کلاس‌های درس اين استاد همواره مشتاقان فلسفه و حکمت اسلامی را از داخل و خارج از دانشگاه به خود جذب کرده است. او علاوه بر تدريس حکمت در دانشگاه امام صادق عليه السلام و برخی مراکز دانشگاهی ديگر، در حوزه‌های علميه قم (مدرسه علميه دار‌الشفاء) و تهران (مدرسه علميه مروی) نيز به تدريس اشتغال دارد. راهنمایی رساله‌های دکتری و کارشناسی ارشد و نيز تأليف آثار حکمی و فلسفی از ديگر فعاليت‌های اوست. مجموعه آثارش هم‌اکنون از سوي معاونت پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع) در دست تدوين و انتشار است.