به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)،‌ مراسم بزرگداشت دهمين سالگرد اصغر مهدوي، مصحح نسخ خطی با حضور رضا صالحي اميريٍ؛ رييس كتابخانه ملي؛ سيد عبدالله انوار؛ نسخه‌شناس و تهران‌پژوه و محسن جعفري مذهب؛ رييس سراي ايران‌شناسي سه شنبه (27 خردادماه) در سالن اجتماعات كتابخانه ملي برگزارشد.

سيد عبدالله انوار با اشاره به كتابخانه نفيس اصغر مهدوي در شروع سخنانش گفت: با اصغر مهدوي به دليل مانوس‌بودن با كتاب و تبحر در شناسايي نسخه‌هاي خطي، رفاقتي قديمي داشتم و وي كتابخانه بسيار نفيس و خوبي داشت. از بزرگداشتي كه كتابخانه ملي براي اين نسخه شناس بزرگ و دلسوز برپا كرده است كمال تشكر و امتنان را دارم؛ چراكه وي در خريد كتاب‌هاي كتابخانه ملي دخيل بود و اغلب كتاب‌هاي نفيسي كه امروز در كتابخانه ملي ديده مي شود حاصل تلاش مهدوي است.

اصغر مهدوي؛ اقتصادداني كه تاريخ را به خوبي مي‌دانست

انوار در ادامه، درباره پيشينه خانواده امين‌الضرب افزود: در زمان ناصرالدين‌شاه، محمدحسن امين‌الضرب (جد اصغر مهدوي) به دستور شاه، مسووليت امور مالي و عيار پول در كشور را به عهده گرفت. امين‌الضرب تاجر سرشناسي بود كه به دليل سفر به فرنگ در انتقال صنعت غرب به ايران از جمله كمك در ايجاد راه آهن محمودآباد، كارخانه برق و انتقال ساير وسايل و آلات صنعتي به ايران بسيار مفيد واقع شد كه بنده در كتاب «تاريخ تهران» به اين موارد به طور مفصل اشاره كرده‌ام. 

وي در ادامه معرفي پيشينه خانوادگي مهدوي عنوان كرد: محمدحسين امين‌الضرب، پدر مهدوي از حاميان مشروطه بود و پول‌هاي زيادي را براي تحقق مشروطه خرج كرد كه بعدها پس از كودتاي محمدعلي شاه مورد غضب وي قرار گرفت. محمدحسين امين‌الضرب بعدها دو دوره نماينده مجلس شوراي ملي شد و دوفرزندش به نام‌هاي يحيي و اصغر براي تحصيل به فرنگ رفتند كه اصغر تحصيل در رشته اقتصاد را برگزيد.

اين سندپژوه در ادامه افزود: در كتابخانه مهدوي، 800 نسخه خطي نفيس موجود است كه اكنون اين نسخه‌ها در منزل وي (در سه راه امين حضور) نگهداري مي‌شود. وي علاوه بر نسخ خطي داراي كتاب‌هاي نفيسي بسياري بوده است كه پس از وفاتش بنده و ايرج افشار سعي كرديم كه آن‌ها را بنا به درخواستش به كتابخانه ملي منتقل كنيم كه تاكنون موفق نشديم. از نسخه‌هاي قديمي كه مهدوي تصحيح كرد مي‌توان به كتاب «سيره نبوي ابن هشام» اشاره كرد كه مقدمه مفصلي از سوي خود وي بر آن نوشته شد و خواندن آن باعث تعجب همگان است كه چگونه يك اقتصاددان در اين حد از جريانات تاريخي، اطلاعات به اين گسترده‌اي داشته است. نامبرده در تقويم كتاب نيز تبحر داشت.

اين تهران‌شناس با تاكيد بر نگراني مهدوي درباره جمع‌آوري اسناد موجود در كشور بيان كرد: وي هميشه مي‌گفت نگذاريد اسناد از بين برود و به غير(خارجي‌ها) فروخته شود؛ چراكه معتقد بود ارزش يك سند در تاريخ به حدي است كه گاه مي‌تواند مسير يك جريان تاريخي را عوض كند. چنانچه مهدي بياني، رييس سابق كتابخانه ملي هميشه سفارش به همراهي و استفاده از نظريات مهدوي در شناسايي و خريد نسخه‌هاي خطي مي‌كرد و وي را صاحب‌نظر و از خادمان كتابخانه ملي مي‌دانست.

اصغر مهدوي؛ نسخه‌شناسي گزيده كار

در ادامه اين مراسم، غلامرضا اميرخاني، معاون كتابخانه ملي با اشاره به تاليفات اصغر مهدوي عنوان كرد: اگرچه مهدوي مانند ايرج افشار پر كار نبود و تاليفات زيادي از خود به جاي نگذاشت، اما گزيده‌كار بود. چنانكه آثار وي را مي‌توان به چهار دسته در حوزه‌هاي «اسناد»، «تصيح كتاب»، «اقتصاد» و «نسخه‌شناسي» تقسيم كرد.

اميرخاني ادامه داد: با مطالعه و مرور كتاب‌هاي وي به دو نكته دست يافتم. نخست آنكه مهدوي كه اهل نسخه‌شناسي، تاريخ و فرهنگ بود نگاه منفي به ناصرالدين شاه داشت و برخلاف ساير اهل تاريخ چندان نگاه مثبتي به فعاليت‌هاي اين شاه قاجار در انتقال فرهنگ و هنر به ايران نداشت. دوم آنكه،‌ وي به سيدجمال‌الدين اسدآبادي هم چندان ارادتي نداشت. در مجموع،‌ وي نگاه مستقلي به مسايل مختلف تاريخي داشت.

معاون كتابخانه ملي با تاكيد بر نقش مهدوي در تجهيز كتابخانه ملي گفت: مهدوي در تجهيز كتاب‌هاي نفيس و جمع‌آوري نسخه‌هاي خطي براي كتابخانه ملي سهم به سزايي داشت،‌ چنانكه تلاش وي در نامه‌هاي مهدي بياني، رييس سابق كتابخانه ملي هويداست. وي حتي در زمان حضورش در فرانسه با خريد كتاب‌هاي درخواستي ايرانيان به خصوص رييس سابق كتابخانه ملي براي خريد كتاب‌هاي مورد نياز كتابخانه ملي زحمت زيادي را متحمل شد و شايد تلاش بي‌شايبه اين نسخه‌شناس متبحر، از دلايل احترام اعضاي كتابخانه ملي به وي باشد.

اميرخاني سپس با اشاره به نسخه خطي جنگ اسكندرنامه اظهار كرد: مهدوي، زماني هم ‌كه در لندن بود يك نسخه نفيس اسكندرنامه را كه مجموعه‌اي از اشعار شعراي مختلف و كمتر شناخته شده قرن 8و9 بود را تصيح كرد؛ جنگ نامه‌اي بسيارارزشمند كه در سال 813 قمري از سوي اسكندر سلطان، شاهزاده‌اي تيموري كه علاقه‌مند به شعر و هنر بود، گردآوري شده است. اسكندر سلطان در همان سال در اصفهان درباري به هم زد و كتاب «منتخب التواريخ تيموري» در اين زمان تاليف شد.

اصرار ايرج افشار در تقدم امضاي اصغر مهدوي

محسن جعفري‌مذهب در ادامه مراسم بزرگداشت اصغر مهدوي با اشاره به خاطراتي كه از وي داشت، گفت: از جمله همكاري‌هاي من با مرحوم مهدوي در سال 1380 و خريد سه نسخه زرتشتي براي كتابخانه ملي بود. همچنين در خاطر دارم كه مهدوي و ايرج افشار در آن زمان نسخه‌‌اي را با عنوان «ونديداد» به مبلغ 12 ميليون تومان خريداري كردند كه به كتابخانه دانشگاه تهران تقديم شد كه اين ونديداد يكي از قديمي‌ترين نسخه ونديداد است و ثبت ملي و منطقه‌اي هم شده است.

وي ادامه داد: چون كتابخانه دانشگاه تهران توان خريد سه نسخه ديگر را نداشت، از سوي كارشناسان وقت از جمله بنده براي كتابخانه ملي خريداري شد و زماني كه نسخه صورت‌جلسه خريد را براي امضا نزد ايرج افشار برديم، وي از امضاي صورت‌جلسه سرباز زد و گفت تا اصغر مهدوي امضا نكنند من نيز امضا نخواهم كرد. از اين رو، به ناچار به منزل مهدوي رفتيم و پس از امضاي صورت‌جلسه از سوي وي، ايرج افشار هم امضا كرد.

ماجراي وقف كتابخانه مهدوي به كتابخانه ملي

سپس فريبرز خسروي، معاون پژوهشي كتابخانه ملي با اشاره به نامه‌اي از اصغر مهدوي به رضايت و درخواست وي از وقف مجموعه كتاب‌هايش به كتابخانه ملي خبر داد و گفت: من افتخار اين را داشتم تا در آخرين روزهاي زندگي مهدوي به خاطر مساله انتقال كتاب‌ها به كتابخانه ملي به ديدنش بروم. داستان اين بود كه قرار شد وي مجموعه بي‌بديل كتاب‌هايش را به كتابخانه ملي اهدا كند. اما پس از اين‌كه اقداماتي براي انجام اين مهم انجام شد گويي مهدوي دل كندن از كتاب‌هايش برايش سخت بود.

خسروي ادامه داد: من با مشاهده اين دلتنگي پيشنهاد كردم كه صورت كتابخانه تهيه شود و از سوي كارشناسان كتابخانه ملي ثبت شود و در صورت جلسه‌اي به انتقال كتاب‌ها پس از مدتي اقدام شود كه وي به اين انتقال با اين شرايط رضايت داد. مهدوي در نامه‌اي به محمدكاظم بجنوردي، رييس وقت كتابخانه ملي با ابراز نگراني‌هايش خواسته بود تا جاي كتاب‌ها و نيز طول و عرض قفسه‌هايي كه كتاب‌ها در آن جا داده مي شود تعيين شود و همچنين خواهان اين بود كه ترتيب و نظمي صورت گيرد تا وقف كتاب‌ها به درستي انجام شود.

در جلسه بزرگداشت دكتر اصغر مهدوي، رضا صالحي اميريٍ؛ رييس كتابخانه ملي هم حضور داشت و عليرغم اصرار محسن جعفري مذهب، به دليل عدم آمادگي سخنراني نكرد. همچنين در اين مراسم نرگس پدرام از همكاران مهدوي نيز حضور داشت. اما از خانواده مهدوي كسي در اين بزرگداشت شركت نكرد.