به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در کتاب «هنر طراحی ایران» که توسط حسن موریزی نژاد، پژوهشگر، نقاش و نویسنده نام آشنای عرصه هنرهای تجسمی تالیف شده، به طور اختصاصی و با تمرکز بر دوره معاصر ایران، تاریخی تحلیلی از هنر طراحی ارایه شده است.

کتاب «هنر طراحی در ایران» پس از رونمایی در فروردین ماه امسال در گالری رضوان مشهد روانه بازار شد. این کتاب با مساعدت مستمر حسن حامدی، در دو بخش تنظیم شده است. ابتدا متن پژوهشی «هنر طراحی ایران» نوشته موریزی نژاد در کتاب آمده و در ادامه منتخبی از 150 طراحی از مجموعه محمدحسن حامدی از صنیع الملک تا هنرمندان دوره معاصر در کتاب درج شده است.

حسن موریزی نژاد در این کتاب تحلیلی مفصل در دو بخش از تاریخ طراحی در ایران ارائه می دهد. بخش اول از طرح های محمد سیاه قلم (قرن 9 هجری) آغاز می کند و تا علی اصغر پتگر (1297 1371) ادامه می یابد. در بخش دوم با عنوان آغاز نوگرایی، به ترسیم فضای هنری آن دوران و بررسی آثار نقاشان نوگرای ایران می پردازد؛ هنرمندانی که از اولین ورودی های دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران (1319) بودند.

شیوه موریزی در این بخش از کتاب این‌گونه است که یک به یک، هنرمندانی را که نگاهی جدی به طراحی داشتند معرفی کرده و ضمن تشریح جایگاه آنها در زمان خودش به بیان نگاه هنرمند به طراحی و برشمردن خصیصه های آثار طراحی او می پردازد.

این مقاله مرور دقیق و روشنی از طراحی ایران را برای خواننده ممکن می سازد. بخصوص که کتاب محتوی 150 صفحه تصویر رنگی (با کیفیت چاپ بسیار خوب) از آثار طراحانی است که به آنها پرداخته است. فراوانی نقل قول ها و ارجاعات این بخش از کتاب، خواننده را در بدست آوردن دیدی جامع به موضوع یاری خواهد داد.

تا پیش از نوگرایی
موریزی در بخش اول با نگاهی به آثار رضا عباسی و معین مصور و محمد زمان (نقاشان دربار صفوی) درباره جایگاه اصالت و نوآوری در برابر کپی کردن های مکرر از الگوها در هنر طراحی ایران می نویسد: «دست یافتن به شیوه شخصی، به عنوان امری لازم برای نوآوری در اثر هنری، مدت زمان مدیدی پس از رنسانس و تقریبا از اواسط دوران قاجار نزد نقاش ایرانی، اهمیت پیدا می کند. تا آن زمان، یکی از چهره های استثنایی محمد سیاه قلم است که قوه تخیل و تیز بینی اجتماعی زیاد دارد... از این هنرمند تعداد قابل توجهی طراحی باقی مانده است که نوعی واقع گرایی را از آنها می توان یافت... بعد از محمد سیاه قلم، مشابه کارهای وی تداوم نمی یابد.»

در ادامه این بخش ضمن اشاره ای مختصر به طراحی در دوره زندیه، شرحی مبسوط از هنر طراحی و چاپ سنگی طرح ها در دوره قاجار ارائه می شود که ابوالحسن خان صنیع الملک از بانیان آن بوده است. صنیع الملک از اولین کسانی بود که در زمان محمدشاه قاجار برای فراگیری نقاشی به ایتالیا رفت و در همان جا با تکنیک چاپ سنگی آشنا شد. موریزی ضمن اشاره به اثر سترگ صنیع الملک - هشتاد و چهار پیکره تمام قد از درباریان قاجار که اکنون در کاخ موزه گلستان نگهداری می شوند - درباره خصیصه چهره پردازی های او در قیاس با نقاشی های پیکره در دوره زندیه و قبل تر، چنین می آورد: «در حقیقت واقع نمایی او منحصر به چهره افراد می شود و بدن و لباس اشخاص بیشتر شیوه نقاشی درباری فتحعلی شاه را تداعی می کند، به عبارتی فردیت و تشخص اشخاص بیشتر در چهره نمایان شده و در ترسیم بدن به نظر نقاش از الگوی مشابهی پیروی کرده است.» صنیع الملک با شناختی که از فن چاپ داشت به فرمان ناصرالدین شاه سرپرستی انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه به او سپرده شد.

در ادامه از نقاشخانه صنیع الملک، شاگردان مدرسه دارالفنون و شاگردان کمال الملک در مدرسه صنایع مستظرفه؛ نقاشان مکتب واقع گرای ایران می گوید و به نقل از حسنعلی وزیری از شاگردان کمال الملک می آورد: «کمال الملک پایه هنر را بر اساس طرح استوار می داند. می گوید هر قدر هنرمند آراسته از رشته های گوناگون و در هر بخشی توانا باشد اگر طرحش محکم نباشد، به پایداری و دوام هنری اش اعتمادی نیست.»

در این بخش نویسنده تا بررسی آثار علی اصغر پتگر (1297- 1371) پیش می رود.

آغاز نوگرایی
این بخش از کتاب نسل جدید نقاشان معاصر را که همگی از اولین دانشجویان دانشگاه تهران بودند، مورد بررسی قرار می دهد. از منوچهر یکتایی، جواد حمیدی، جلیل ضیاء پور و احمد اسفندیاری و منوچهر معتبر تا سهراب سپهری و منوچهر شیبانی و .... در این فصل از پیدایش تحولاتی در مضامین طراحی ها، متاثر از اوضاع و احوال اجتماعی ایران و تحولاتی در شیوه های اجرایی هنرمندان، پیگیر آشنایی شان با آثار و نظریات تحولات هنری جهان و به طور کلی از ضرورتهای مد نظر هر هنرمند سخن می رود. نویسنده درباره ضیاء پور (که اشاره کرده: او موثرترین و جنجالی ترین نقاشان دهه 20 بوده که با تاسیس انجمن خروس جنگی به چاپ مقاله و سخنرانی می پرداخت؛ درست در زمانی که تفکر توده ای غالب در فضای هنر، سخن از هنر مردمی و همه فهم داشت.) می نویسد: «برخلاف نظرات تند و تیزش در دفاع از کوبیسم، در نقاشی از ساده سازی شکل هایی قوم نگارانه چندان فراتر نرفت. در عوض، در طراحی های معدود وی انعکاس بیشتری از این نظرات را می توان مشاهده کرد.»

همچنین در باره هوشنگ پزشک نیا می خوانیم: «از جمله هنرمندانِ این دوره است که طراحی اصلی ترین واسطه برای بیان خواسته ها، نامرادی ها و تلخ کامی هایش بود.»

در سراسر این نوشته با نظرات بدیع و هوشمندانه ی مولف در باب ظرافتهای زندگی و کار این هنرمندان بسیار مواجه خواهیم شد.

کتاب «هنر طراحی در ایران» در 247 صفحه مصور با نزدیک به200 تصویر، 150 نقاش و طراح را تا سال های 1385 معرفی و تصاویری از آثارشان را ارایه می دهد. این اثر زمستان 1392 توسط نشر پیکره به بهای 30 هزار تومان روانه بازار شده است.