بلقیس سلیمانی، نویسنده و منتقد ادبی در جلسه نقد مجموعه داستان «روی موج 14» که روز گذشته در موسسه فرهنگی شهرستان ادب برگزار شد، با اشاره به کار دشوار عارفی در نگارش این مجموعه داستان، شعارزدگی را آفت ادبیات انقلاب عنوان کرد.
وی افزود: البته مجموعه داستان روی موج 14 چنین وضعیتی ندارد. این کتاب از مرزهای زنانهنویسی در ادبیات ایران فراتر رفته و مقولههای سیاسی و اجتماعی را دستمایه نگارش قرار داده است. موضوعاتی که در اغلب آثار بانوان نویسنده ایران دیده نمیشود.
سلیمانی نوشتن داستان در بستر تاریخی را کار بسیار دشواری توصیف کرد و افزود: برخی معتقدند ادبیات باید به خود معطوف باشد،نه به تاریخ و سیاست. ذکر چنین اشارهها و الِمان تاریخی و اجتماعی در یک اثر خوب است اما اگر فقط در خارج از متن داستان لحاظ شود، مفید نیست. این داستانها مخاطب را به یک دوره تاریخی مشخص ارجاع میدهند و این موضوع باعث زیاد شدن کار نویسنده میشود، چون نویسنده باید طوری بنویسد که زمینهی تاریخی اجتماعی شکل و هویت بگیرد. در «روی موج 14» اشارههایی به شخصیتهایی مانند شهید مرتضی مطهری شده است. من به عنوان یک نفر که از نسل انقلابم مطهری را میشناسم اما فرزند من او را نمیشناسد و این نویسنده است که باید مطهری معرفی و او را به شخصیت داستان خود تبدیل کند.
نویسنده «سگ سالی» ادامه داد: متاسفانه نویسندگان ما به دلیل دشواری کار روی این مقولهها و تفاوت خوانشهای گوناگون از رویدادهای تاریخی وارد این حوزه نمیشوند اما نویسنده «روی موج 14» این ریسک را کرده است. بید گفت شعارزدگی، آفت ادبیات انقلاب است. نویسندهها فکر میکنند چون با موضوع انقلاب و جنگ داستان مینویسند باید قرائت مسلط را تبلیغ کنند اما دوران ادبیات تهییجی که در اوایل دهه 60 مرسوم بود، گذشته است. خوشبختانه «روی موج 14» کتابی شعارزده نیست و در آن وجهه داستانی پررنگتر است.
سلیمانی قلم بانوان نویسنده را قلمی نجیب دانست و اضافه کرد: نجابتی که در قلم عارفی مشاهده میشود، ویژگی آثار بانوان نویسنده ایرانی است. از آنجا که بانوان به حدیث نفس اهمیت زیادی میدهند، معمولا بسیار مشتاقند از زاویهدید اول شخص برای روایت آثارشان استفاده کنند. البته برخی معتقدند زنان در طول تاریخ سکوت کردهاند و حالا به وسیله داستان می خواهند از خودشان حرف بزنند و برای همین زاویه اول شخص را انتخاب میکنند.در همه داستانهای این کتاب هم از اول شخص استفاده شده است. البته اگر تنوع زاویه دید در داستانهای این مجموعه هم میتوانست لحاظ شود.
وی درباره زبان روان داستانهای این مجموعه گفت: زبان داستان راحت و روان و بدون دستانداز است و به خوبی با آن فضاسازی شده است. اگر زبان تنها به روایت سطح وقایع بپردازد، زبان گزارش نویسی است اما اگر بتواند به عمق برود تبدیل به زبان روایی داستان میشود. در این کتاب هم نویسنده کوشیده با استفاده از امکانات زبانی مانند گویشها و ضربالمثلها ، زبان را به عمق نزدیک کند.
این منتقد ادبیات داستانی افزود: افسوس من درباره این کار مربوط به شکستهنویسی است. البته موضوع شکستهنویسی محل اختلاف صاحبنظران است اما معتقدم این موضوع به شدت در ایجاد لحن و ریتم و فضاسازی و شخصیتپردازی موثر است. این یکی از امکانات و ظرفیتهای زبان فارسی است که باید شناخته شود اما نویسنده »روی موج 14» این کار را نکرده است.
وی بازتاب صداهای گوناگون انقلاب را یکی از نکات برجسته این اثر دانست و اظهار کرد: هنگام نوشتن داستانی با موضوع انقلاب، نویسنده باید همهی صداها را در کار خود بازتاب دهد. زندانهای ما تنها از آدمها و شخصیتهای مذهبی پر نبود و غیرمذهبیهایی هم مانند چپها در این زندانها دیده میشدند که نویسنده در برخی قسمتها به آن اشاره کرده است.
نشست بررسی مجموعه داستان «روی موج 14» نوشته زهره عارفی، روز گذشته با حضور بلقیس سلیمانی در موسسه فرهنگی، هنری شهرستان ادب برگزار شد.
نظر شما