به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، مراسم رونمایی از تندیس استاد ایرج افشار، مورخ، نویسنده و پژوهشگر ایرانی در مرکز بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی یکشنبه (28 اردیبهشت) با حضور جمعی از اهالی قلم، پژوهشگران، دوستان و شاگردان این استاد برگزار شد. 

سجادی معاون پژوهشی مرکز بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در ابتدای سخنانش درباره ایرج افشار گفت: یکی از اسرار ماندگاری سرزمین، فرهنگ و تاریخ ایران وجود انسان‌هایی بوده است که جامعه ایرانی هیچ‌گاه از آن تهی نبوده است. موضوع تنها دانش نیست بلکه مطلبی مهم‌تر از خرد است و آن‌چه که این تمدن را حفظ کرده خرد اشخاص دانشمند و خردمند است. 

وی افزود: تفاوت علم، دانش با خرد در آن است که در سراسر این گیتی رجالی سیاسی بی‌شماری بوده‌اند که هم به سبب برخورداری از دانش و خرد جامعه اکنون برای ما ساخته‌اند و دنیا را به این شکل به دست ما سپرده‌اند. 

ایرج افشار شخصیتی که خرد و دانش را در خود آمیخت 
سجادی گفت: ایرج افشار از معدود کسانی بود که علم و دانش را با خود جمع کرده بود و در عین برخورداری از علم و دانش، اطلاعات بی‌نظیر داشت. بدین معنا که او معتقد بود، سطح دانایی جامعه باید ارتقا پیدا کند و هر جایی که صحبت از سطح سواد عمومی علم و اطلاع دانشجویان و سطح آموزشی دانشگاه‌ها می‌‌شد استاد از کسانی بود که معتقد بود در کنار آموزش علوم باید خرد عموم جامعه و مخصوصاً دانشجویان را ارتقا داد و تنها خواندن کتاب کارساز نیست و باید ذهنیتی را برای اهل علم ایجاد کرد که بدانند بنابر چه دلایلی مطالعه می‌کنند و هدف از آن چیست. 

وی در بخش دیگر از سخنانش به راهنمایی‌های راهگشا و ارزنده ایرج افشار اشاره کرد و گفت: دانشجویان و پژوهشگرانی را که برای راهنمایی به حضور وی می‌رسیدند  آن‌چنان راهنمایی می‌کرد که این رفت و آمد دوام پیدا می‌کرد و رسیدن به حضور استاد را نه به یک بار و چند بار محدود نمی‌شد.

معاون پژوهشی مرکز بنیاد دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی ادامه داد: همچنان که میراث همه اهل علم مقاله، کتاب و یادداشت است. افشار نیز تحقیق، تفحص و پژوهش‌های علمی فراوانی برجای گذاشت و جوانان و علم اهل وظیفه دارند آن‌ها را جمع‌آوری و چاپ کنند. چنان‌که که خود افشار هم در طول سال‌ها همین کار را کرد و دستاوردهای اندیشمندان بسیاری را جمع‌آوری کرد. بنابر این رسالت مرکز بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی که وارث گنجینه استاد ایرج افشار است به دنبال انجام این رسالت بوده و هست و کتاب‌‌ها، مقالات، یادداشت‌ها و بروشورهای علمی که تاکنون منتشر نشده‌اند را در دست تنظیم و انتشار دارند. 

مردی که حلقه واسطی بین سنت و مدرنیته بود
دکتر کامران فانی، مترجم، نسخه‌پژوه ایرانی در مراسم رونمایی از تندیس ایرج افشار گفت: ایرج افشار یکی از برجسته‌ترین چهره‌های ماندگار کشورمان بود و تاثیر آثار وی در تمام حوزه‌ها، جلوه‌ها و جنبه‌های فرهنگی ایران فراموش‌نشدنی است. استاد افشار پژوهشگر، مصحح، نویسنده، روزنامه‌نگار و کتابدان بود و در این‌جا من تنها به یک جنبه از شخصیت ایشان که سرنوشت‌ساز بود اشاره می‌کنم و آن حلقه واسطی بود که وی در طی سال‌های اخیر بین سنت و مدرنیته داشت. 

وی توضیح داد: مساله‌ تاریخ 200 ساله اخیر ما، تاریخ تقابل و تعامل سنت و مدرنیته و سرگذشت اشتیاق نخبگانی است که کوشیده‌اند علی‌رغم یک سنت گذشته راهی نو را پیدا کنند و پلی به سوی تجدد بزنند و استاد ایرج افشار یکی از کسانی بود که با درک این مساله راه را برای موضوع کتاب و کتابخوانی هموار کرد.

فانی تاکید کرد: استاد افشار بی‌تردید نقش اساسی در گسترش کتابداری نوین ایران داشته و اگر چه او تحصیلات کتابداری به آن معنا نداشت اما فاصله کتابداری ایرانی را با علوم مدرن درک کرد و پلی بین کتابداری سنتی و مدرن آن ایجاد کرد چرا که باوجود وجود کتابخانه‌های بزرگ و افراد کتابدوست عموما افراد سنتی در کشور ما نه علاقه‌ای به کتابداری جدید داشتند و نه تصوری از آن و از این‌که این رشته به عنوان یک حرفه و تخصص در دانشگاه تدریس بشود تصور روشنی نداشتند اما ایرج افشار با فهم درست شکاف سنت و مدرنیته در حوزه کتابداری ایرانی این دو دنیا را به پیوند زد و موانع این راه را برداشت. چنان‌چه اگر امروز صدها دکترای کتابداری در ایران وجود دارد و این رشته به عنوان یک تخصص و علم در نزد جامعه علمی مقبول است مدیون استاد ایرج افشار بوده و خدمات وی در حوزه ایرانشناسی و کتابشناسی و تاریخ‌شناسی فراموش نشدنی است.

مردی که با نیکونامی زیست و از جهان رفت
احمد اقتداری، تاریخ‌دان و نویسنده معاصر ایرانی سخنان خود را با این شعر از سعدی (سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز/ مرده آن است که نامش به نکویی نبرند) آغاز کرد و گفت: دکتر ایرج افشار با نیکونامی زیست و با نیکونامی از دنیا رفت.

وی که از دوستان قدیمی ایرج افشار بود، عنوان کرد: در طول مدت 65 سال دوستی و همسفری با ایرج افشار وظیفه خود می‌دانم که از همت اولیای محترم مرکز بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی برای نصب مجسمه این خادم فرهنگی ایرانی سپاسگزاری کنم. 

اقتداری در ادامه سخنان خود بنا به توصیه پسران ایرج افشار به ذکر خاطراتی چند از همسفری با وی پرداخت و از سعه صدر، فداکاری، دست و دل بازی، مهمانوازی و شخصیت مهربان استاد ایرج افشار در طول این سفرها یاد کرد و خاطرش را گرامی داشت. 

گزارشی از کارهای ناتمام ایرج افشار
در پایان این مراسم افشین وفایی از شاگردان استاد ایرج افشار گفت: ایرج افشار بزرگ‌مردی بود که قبل از پایان عمرش معلوم و مشخص کرده بود که چه کارهایی را باید چه کسانی انجام دهند. 

وی در ادامه از کارهایی که به خود او از طرف استاد ایرج افشار محول شده بود پرداخت و افزود: مقالات، سفرنامه‌ها، یادداشت‌ها و نامه‌های ایرج افشار از جمله آثاری هستند که در دست انتشار قرار دارند. 

وفایی ادامه داد: یادداشت‌های روزانه محمدعلی فروغی، مجموعه مقالات سیدحسن تقی‌زاده، دفتر بی‌معنی (بازگفته‌هایی از خاطرات ایرج افشار) از دیگر آثاری است که در دست تنظیم و چاپ قرار دارند. 

این شاگرد استاد ایرج افشار در پایان سخنان خود گفت: میراث علم بسیار از دانشمندان از جمله تقی‌زاده، جمال‌زاده و قزوینی این بخت را یافتند که به افشار سپرده شوند و وی به بهترین شکل ممکن این میراث را به جامعه علمی عرضه کرد و برماست که حق میراث علمی او را به درستی به انجام رسانیم. 

در پایان این مراسم دکتر سیدکاظم موسوی بجنوردی، سید صادق سجادی، دکتر احمد اقتداری، دکتر کامران فانی و بهرام و آرش افشار (پسران ایرج افشار) از تندیس ایرج افشار رونمایی کردند. تندیس استاد ایرج افشار به دست محمد قاسمی‌زاده، نقاش و مجسمه‌ساز ایرانی ساخته شده است.-