به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، داریوش رحمانیان، در نشست نقد و بررسی کتاب «چهره اسلام در اروپای قرون میانه» نوشته ريچارد ويليام ساترن گفت: با توجه به شرایطی که جهان امروز در آن به سر می‌برد و چالشی که میان اسلام و مسیحیت وجود دارد،‌ نظریه‌ها و شیوه‌هایی از سوی جهان اسلام و جهان مسیحیت برای حل این چالش پیشنهاد می‌شود که به طور کلی در دو نظریه خلاصه می‌شود؛ یکی نظریه گفت‌و‌گوی تمدن‌ها که ناظر به گفت‌و‌گوی اسلام و مسیحیت است و دیگری نظریه ستیز و جدال تمدن‌هاست که نظریه‌پرداز معروف آن ساموئل هانتینگتون است. 

این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: هنگامی‌که این کتاب را مطالعه می‌کنیم پیشینه این دو نظریه را بسیار دقیق در نزد اروپاییان قرون وسطی مشاهده می‌کنیم. همان‌طور که گفته شد این کتاب سه فصل دارد. نویسنده در فصل نخست به نظریه‌ها و آرایی که پیرامون اسلام و پیامبر آن در نزد اروپاییان مطرح بود، می‌پردازد. ساترن در فصل بعدی که دوره بصیرت و امید نامیده می‌شود،‌ به سنت پژوهشی و علمی که پیرامون اسلام پایه‌گذاری شد، می‌رود و نمایندگان آن را معرفی می‌کند. این فصل از کتاب بیشتر جنبه گزارشی دارد و به لحاظ داده‌شناسی دارای اهمیت است. 

وی ادامه داد: در حقیقت این کتاب از نظر تحلیلی، ‌تفسیری و چارچوب نظری و علاوه بر این تاریخ اندیشه فقیر و ضعیف است. اگر نویسنده کتاب با روش‌های جدید و ابزار موثر و نیرومندتری کار می‌کرد، ‌پژوهش پربارتری ارایه می‌داد و مطمئنا اثر خواندنی‌تری خلق می‌شد اما این اتفاق نیفتاد چرا که نویسنده آشنایی چندانی با اصول و اندیشه‌های تاریخ فکر ندارد و به همین دلیل اثر او بیشتر جنبه توصیفی و گزارشی پیدا کرده است. 

رحمانیان سپس به بیان برخی از امتیازات کتاب نیز پرداخت و گفت: یکی از برجسته‌ترین بخش‌های کتاب قسمتی است که به راجر بیکن می‌پردازد. بیکن درباره رفع چالش‌های پیش روی اسلام و مسیحیت به کلیسا پیشنهاد می‌کند که به جای راه‌حل نظامی از راه حل فلسفی برای برخورد با مسلمانان بهره بگیرد و جالب‌تر این‌که اشاره می‌کند به این‌که خود اسلام نیز تکیه به این روش دارد. این نظر در شرایطی مطرح می‌شود که بنا بر اعتقاد بسیاری از متفکرانی که نظر آن‌ها در کتاب بیان شده است،‌ اسلام به‌عنوان دین ضد فلسفی و مانع آزاداندیشی شناخته می‌شود. 

وي در پایان سخنانش افزود: فصل پایانی کتاب جالب توجه است و گزارش‌های خواندنی دارد. به‌ویژه نامه‌ای که پاپ پیوس دوم به فرمانروای عثمانی می‌نویسد و در آن او را دعوت به مسیحیت می‌کند. در این نامه پاپ می‌نویسد حتی اگر مسیحیت را نمی‌پذیری بدان که اسلام و مسیحیت پیوندهای زیادی مانند اعتقاد به پروردگار یکتا، روز آخرت و پیامبرای الهی دارند و این همان منطق قرآن است. در کل این فصل خواندنی‌ترین فصل کتاب به‌شمار می‌آید.

گفتمان‌های غالب بر ذهنیت متفکران اروپایی نسبت به اسلام
حبیب‌الله اسماعیلی، سردبیر کتاب ماه تاریخ و جغرافیا نيز در معرفی کتاب گفت: کتاب «چهره اسلام در اروپای قرون میانه» از سه بخش مجزا تشکیل شده است. نخستین بخش به آگاهی‌های اولیه جهان مسیحی از ظهور اسلام اختصاص دارد. در این دوره مسیحیان به واسطه کم آگاهی و تعصبات، حضرت محمد(ص) را در شمار یکی از کشیشانی که علیه مسیحیت طغیان کرده بود، می‌دانستند. دوره دوم روزگار شکوفایی اسلام است. در این دوره اروپاییان توجه و تلاش بیشتری برای فهم اسلام می‌کنند. دوره سوم نیز انتهای قرون وسطی را دربرمی‌گیرد. زمانی‌که جهان مسیحیت کاملا از جهان اسلامی تاثیر پذیرفته است. 

وی ادامه داد: در حقیقت نویسنده سه گفتمان غالب بر ذهنیت متفکرانی که توجه به اسلام و مسایل آن را داشتند بیان می‌کند و شواهدی را برای مدعای خود مطرح می‌کند. 

جنگ‌های صلیبی، نقطه عطف روابط جهان اسلام و مسیحیت
عبدالله ناصری، پژوهشگر تاریخ و یکی از مترجمان کتاب نیز در این نشست از دلایل انتخاب این کتاب برای ترجمه سخن گفت: افرادی که با حوزه مطالعاتی من آشنایی دارند، مطلع هستند که در سال‌‌های اخیر من در حوزه جنگ‌های صلیبی تحقیق می‌کنم چرا که این دوران را نقطه عطفی در روابط اروپاییان و مسلمانان می‌دانم و معتقدم هنوز سایه این جنگ بر مناسبات مسیحیان و مسلمانان دیده می‌شود. در حقیقت یکی از مهم‌ترین دلایل من برای این کتاب نیز توجه نویسنده کتاب، ویلیام ساترن به این نقطه عطف بود. 

وی افزود: ساترن از برجسته‌ترین استادان تاریخ است که آثار معتبری را پدید آورد. از جمله آن‌ها می‌توان به «تکوین قرون وسطی»، «جامعه و کلیسا در قرون وسطی» و «تاریخ و تاریخ‌نگاران» اشاره کرد. علاوه بر این مترجم عربی کتاب، ‌رضوان سید که در واقع ما کتاب را از روی آن به فارسی برگرداندیم، از برجستگان دانشگاه بیروت است و در این حوزه مطالعات تطبیقی بسیاری انجام داده است. 

این استاد دانشگاه سپس به ترسیم فضای کلی کتاب پرداخت و اظهار کرد: کتاب دربردارنده سه گفتار است که حاصل سه سخنرانی ساترن در سال 1961 در دانشگاه هاروارد است. کتاب در سه قالب سه بخش با عناوین دوره جهل، دوره بصیرت و امید و دوره رویا تنظیم شده است. نویسنده دوره تاریخی را که از 700 میلادی تا 110 میلادی شروع شده دوران جهل می‌نامد. این دوران دورانی است که تصویر اسلام در ذهنیت جهان مسیحی شکل بست و درک و فهم جهان مسیحی از اسلام برپایه خرافات بود. 

ناصری با اشاره به این‌که دوره دوم دوره جنگ‌های صلیبی است، عنوان کرد: در این دوران اروپایی‌ها با بسیاری از مبانی اسلام آشنا شدند. در این دوره که نویسنده نام آن را دوره بصیرت و امید می‌گذارد،‌ تحت برخوردهایی که در حوزه جنگ صلیبی رخ داد، دیگر آن باورها نسبت به پیامبر اسلام (ص) رخت بربست و از این دوران اروپاییان پیامبر را صاحب شریعت می‌دانستند و در نهایت دوره سوم با پایان جنگ‌های صلیبی و سقوط «عکا» آغاز و در این دوره نگاه به اسلام تا حدی تصحیح می‌شود. این دوران عبور از اساطیر و اسطوره‌ها در تاریخ فکر و اندیشه مسیحیت است. 

مورخان درباره چهره اسلام در اروپا پژوهش کنند
صادق آیینه‌وند نیز که در لحظات پایانی نشست در این مراسم حاضر شد،‌ توضیحات مختصری را درباره تصویر جهان اسلام در اروپا بیان و اظهار کرد: چهره اسلام در اروپا سه مقطع را شامل می‌شود. دوره اول با فتوحات مسلمانان آغاز می‌شود. کشیشان این دوره، دو نگاه متفاوت به اسلام داشتند. 

وی ادامه داد: گروهی که دارای مقام و موقعیتی بودند و با ظهور اسلام موقعیت‌شان به خطر افتاده بود و در نتیجه نسبت به اسلام عناد می‌ورزیدند و گروه دیگری که نگاه منصفانه‌تری به اسلام و مسلمانان داشتند. در مقاطع بعد مسلمانان صلیبیان را جدی گرفتند و برای اولین‌بار از کلمه کفار برای اروپاییان استفاده کردند و مرحله پایانی نیز تصادم و برخوردهای سه گانه میان اسلام و مسیحیت است. در حقیقت پیرامون چهره اسلام در اروپا و دیدگاه‌های اروپاییان درباره اسلام بحث‌های زیادی وجود دارد که محققان و مورخان باید به این موضوعات بپردازند و دست به تولید آثار فاخر در این زمینه بزنند. 

فاطمه کیادربندسری، از دیگر مترجمان کتاب نیز در بخشی از این نشست به بیان برخی از سختی‌های ترجمه این اثر پرداخت و گفت: ترجمه این کتاب به غیر از یک سری اسامی که در ترجمه عربی بود، سختی زیادی نداشت. با این‌که علاقه زیادی به ترجمه آثار تاریخی ندارم اما این کتاب به دو دلیل برایم جذاب بود؛ یکی به خاطر مطالب و محتوای کتاب و دیگری قلم بسیار روان دکتر رضوان سید، مترجم عربی کتاب. بنابراین تمام تلاش خودم را صرف ترجمه دقیق متن کردم تا بتوانم هدف نویسنده را به مخاطب ایرانی اثر انتقال دهم. 

نشست «نقد و بررسی چهره اسلام در اروپای قرون میانه» یکشنبه (14 اردیبهشت) از سوی انجمن ایرانی تاریخ در سرای اهل قلم نمایشگاه کتاب برگزار شد.

بیست و هفتمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا 20 اردیبهشت در مصلای بزرگ امام خمینی (ره) برپاست.