به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، نشست «سبک زندگی دینی از دیدگاه شهید مطهری» با موضوع عقلانيت از نگاه شهيد مرتضي مطهري امروز جمعه (12 ارديبهشت) با حضور رضا اكبري، ابراهيم عليپور و محمد سعيدي مهر در سراي اهل قلم بيست و هفتمين نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران برگزار شد.

ابراهیم عليپور در ابتداي اين نشست با بيان اينكه عقلانيت از مباحث مهم در حوزه الهيات، فلسفه و كلام جديد است گفت: شهيد مطهري در آثار متفاوت خود به مقوله عقلانيت توجه ويژه داشته است. 

وی همچنین از برگزاری همایش «اندیشه‌های فلسفی شهید مطهری» در 7 و 8 خرداد‌ماه سال جاری در شهر قم خبر داد و گفت: این همایش از سوی دفتر تبلیغات اسلامی شهر قم و بنیاد فرهنگی شهید مطهری برگزار می‌شود.

وی افزود: همچنین پنجشنبه هفته آتی نیز پیش‌همایشی با غنوان «نقد و بررسی علیت از نگاه شهید مطهری» برگزار خواهد شد.

شخصیت جامع
در بخش دیگری از این نشست محمد سعيدي مهر با بيان اين‌كه بحث عقلانيت بحث بسيار مهمي است افزود: مرحوم مطهري شخصيت جامعي داشتند بدين معني كه گاهي برخي از متفکران ما فقط فيلسوف، متكلم یا ... بودند اما شهيد مطهري تمامي اين ابعاد را با يكديگر داشت و همين ويژگي است كه راه را براي پرداختن به مسئله عقلانيت در آثار او باز مي‌كند.

وي با تاكيد بر اينكه مطهري يك فيلسوف تمام عيار است افزود: او فلسفه اسلامي را با تاكيد بر فلسفه صدرايي تداوم بخشيده و بخش زيادي از آثارش مانند فلسفه مشاء، شرح بر كتاب منظومه حاج ملاهادي سبزواري و ... معطوف به فلسفه اسلامي است.

وي ادامه داد: شهيد مطهري علاوه بر فيلسوف يك متكلم مطرح است و بخش زيادي از آثارش در حوزه كلامي است. البته او كلام را با رويكرد عقلي مطرح مي‌كند. همچنين شهيد مطهري در حوزه فقه نيز يك روحاني فقه‌خوانده بوده است. همان طور که می‌دانید فقه شيعه در مقايسه با فقه برخي نحله‌هاي غيرشيعي كه چندان عقل‌گرا نيستند تعريف مناسبي بين اجتهاد و متن‌گرايي در كنار عقل دارد. 

این استاد حوزه علوم عقلی افزود: درباره مسائل اجتماعي نيز شهيد مطهري مجتهدانه و با اتكا به خرد فقهي پيش رفته است. او يك عالم گوشه‌نشين و حجره‌نشين نبود كه سرش فقط به نوشتن كتاب گرم باشد بلكه به مسائل روز جامعه توجه داشته است.

به گفته سعيدي‌مهر، بعد اصلاح‌گري و ورود به مسائل جدي اجتماعي با نگاه به مباني فكري يكي ديگر از ويژگي‌هاي شهيد مرتضي مطهري است و در بين عالمان ديني اين جامعيت كمتر ديده مي‌شود. 

وی با اشاره به اينكه عقلانيت مسئله خرد انساني و بهره‌گيري از عقل است، گفت: اما آن چه كه معناي عقل را وسيع مي‌كند سهمي است كه بشر براي عقل در كنار معرفت قایل مي‌شود چرا كه برخي حاكميت را به عقل و برخي ديگر حاكميت را به معرفت مي‌دهند در حالي كه شهيد مطهري عقل‌گرايي اعتدالي دارد چرا كه دلبسته وحي و دين است و البته عقل را ناديده نمي‌گيرد.

سعیدی مهر ادامه داد: شهيد مطهري در مسئله شناخت بر عقل صحه مي‌گذارد و در مباحث فلسفي، مورد عملي از تعقل را به نمايش مي‌گذارد.

وي همچنين در مباحث تفصيلي، رويكرد عقلاني خود را داراست و در بازخواني تاريخي از اسلام نيز به اقتضا و ضرورت، از مباحث عقلاني مایه می‌گیرد.

خروج از فطرت اول به فطرت دوم
در ادامه اين نشست رضا اكبري نيز با بيان اينكه به دو گونه مي‌توان به انديشه‌هاي شهيد مطهري درباره عقلانيت پرداخت، گفت: نخست اينكه شهيد مطهري درباره عقلانيت چه نظريه‌اي داشته است و دوم اينكه جايگاه عقل را در نظريات ايشان بازسازي كنيم.

وي ادامه داد: وقتي از عقلانيت حرف مي‌زنيم مقصودمان بايد يك روند تعاملي در عرصه شناخت باشد بدين معني كه بايد بدانيم براي شناخت امور از چه روشي استفاده مي‌كنيم. وقتي اين گونه نگاه كنيم، مولفه‌هاي متعددي را در روند شناخت  مي‌بينيم. نخست اينكه اقدام به شناخت مي‌كنيم و در مرحله بعدي از ميان گزينه‌هاي موجود دست به انتخاب مي‌زنيم. البته بايد توجه كنيم كه عرصه شناخت، يك روند است و در يك فضا عقلانيت از نگاه افراد متفاوت تفاوت دارد.

وي با بيان اينكه محوري‌ترين نكته در روند عقلاني، روحيه پرسشگري است گفت: شهيد مطهري با اشاره به گفتار ملاصدرا كه او نيز از ارسطو نقل كرده است، مي‌گويد: فلسفه، خروج از فطرت اول و ورود به فطرت ثاني است كه از آن با عنوان «روحيه پرسشگري» تعبير مي‌شود. 

به گفته اکبری: جامع‌نگري، قضاوت دقيق، توجه به سنت، توجه به علوم دقيق و عدم نفي آن به اعتبار بدعت‌ دانستن آن، داشتن انسجام فكري و جامعيت و مذمت داوري‌هاي ساده‌لوحانه در آثار متعدد شهيد مطهري ديده مي‌شود.