خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) ـ همایش «اعتدال و آزاداندیشی در تفکر شهید مرتضی مطهری» هشتم اردیبهشت با سخنرانی مجتبی مطهری، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و فرزند شهید مرتضی مطهری، حجت‌الاسلام‌ محسن الویری استاد دانشگاه امام صادق (ع) و نجفقلی حبیبی، استاد  دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد.

مطهری در ابتدای این مراسم با بیان این‌که روش شهید مطهری در دین روش حکمی است، گفت: این روش از روش کلامی بالاتر است چون اندیشه کلام باید با حکمت الهی نقد شود.

وی ادامه داد: عقلانیت و حکمت جزئی از هسته دین است چراکه مساله عقلانیت و حکمت یک مساله عمیق فرهنگی است که اعتدال و میانه‌روی نیز بر اساس همین امر است، بنابراین اقدامات کسانی که افراط و تفریط می‌کنند بر اساس تفکر و تعقل نیست.

وی افزود: فقه اهل بیت فقه تعادل است و اگر با فقه اهل سنت مقایسه شود متوجه می‌شویم که دقیق‌ترین حالت تعادل در فقه اهل بیت است و علت این‌که گروه معتزله در تاریخ تمدن اسلامی موفق نبودند به دلیل دور افتادن آنها از اهل بیت است.

این استاد دانشگاه با اشاره به افکار متحجران و روشنفکران اظهار کرد: شهید مرتضی مطهری در انتخاب سبک نو و روح سنت تعادل دارد، در حالی که متحجران با قالب‌های نو، ادبیات نو و سبک نو مخالف هستند. از سوی دیگر روشنفکران افراطی نیز به مساله روح سنت و جوهر دین توجهي ندارند و بیشتر به نوگرایی و قالب جدید توجه می‌کنند اما شهید مطهری بین این دو تعادل دارد.

به گفته مجتبي مطهری، استاد مرتضی مطهری به شریعت و عرفان عمیقاً دلبسته بود و در عین حال به دنیای جدید، قالب‌های نو و ادبیات نو نيز توجه داشت.

وی تاکید کرد: بنابراین نوگرایی اگرچه زیباست ولی باید بر اساس شریعت و روح سنت باشد چنان كه که شهید مطهری در كتاب «مساله حجاب» هم با غرب‌زدگی و هم با تحجر مبارزه کرد و تعادل را برگزید.

وی در بخش دیگری از سخنانش مکتب خداشناسی را در راه اعتدال دانست و ادامه داد: برخی استادان فلسفه راه عقل را برمی‌گزینند و برخی دیگر به سمت عرفان می‌روند و با فلسفه مخالفند ولی شهید مطهری هم به سیر و سلوک درونی و هم به عقل اعتقاد دارد و در این مساله نیز اعتدال دارد.

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی به دیدگاه شهید مطهری درباره مواضع اسلام نسبت به لیبرالیسم و سوسیالیسم اشاره کرد و گفت: برخی می‌گویند اسلام ضد لیبرالیسم و سوسیالیسم است ولی روشنفکران تندرو می‌گویند اسلام هر دوی اینها را جمع کرده است در حالی که شهید مطهری در اینجا نیز اعتدال دارد و می‌‌گوید اسلام مفاهیم این دو را در خود دارد اما مرزهای جدی با لیبرالیسم و سوسیالیسم دارد.

فرزند شهید مطهری در بخش دیگری از سخنانش با بیان این‌که برخی وقتی از آزادی می‌گویند تمام فکرشان آزادی است و به توحید، انسانیت و اخلاق توجهی ندارند، گفت: اما تمام این‌ها زیباست و باید در کنار هم باشد تا جامعه موفق شود.

وی تصریح کرد: برخی فکر می‌کنند با آزادی جامعه بهشت می‌شود ولی باید آزادی در کنار زیبایی‌های دیگر قرار گیرد و در تعادل باشد. 

مجتبي مطهري با اشاره به این‌که اکنون جای آزادی اندیشه سیاسی در تلویزیون خالی است، یادآور شد: در حالی که شهید مطهری معتقد بود اگر جامعه می‌خواهد رشد سیاسی داشته باشد باید اندیشه سیاسی در جامعه آزاد باشد و مردم بتوانند انتخاب کنند حتی اگر مردم اشتباه تصمیم بگیرند.

مطهری در پایان گفت: ما باید راه رشد سیاسی را با ضوابط و اخلاق باز کنیم چنان که شهید مطهری در آثارش می‌‌گوید كه برای برقرار ماندن اسلام و گسترش جمهوری اسلامی نباید جلو آزادی افکار و اندیشه را بگیریم.       

شهيد مطهري و اعتدال اسلامي
حجت‌الاسلام محسن الویری در بخش دیگر این همایش با اشاره به اعتدال و آزادی اندیشه در منظومه فکری شهید مطهری گفت: شهید مطهری چندین سال پیش بحث اعتدال را در جامعه مطرح کرد ولی متاسفانه ما اکنون بعد از 35 سال هنوز درگیر گره‌ها و مشکلاتی هستیم که شهید مطهری 35 سال پیش از این درباره آن سخن گفته بود و این نشان می‌دهد سطح مسایل و مشکلات ما مانند گذشته است و از آن عبور نکردیم.

وی ادامه داد: با بازخوانی آثار شهید مطهری متوجه می‌شویم که ایشان بارها از زبان قرآن فرمودند که اسلام دین اعتدال و میانه‌روی است و خداوند در قرآن ما را امت وسط نامیده است. ما برای اینکه روی خط اعتدال باشیم نه باید به چپ برویم و نه به راست. اعتدال یک شعار سیاسی نیست بلکه یک حقیقت و مفهوم دینی است.

الویری همچنین گفت: شهید مطهری برای آزادی نیز یک مفهوم تکوینی قائل است و طبق سخنان این استاد بزگوار آزادی ریشه تکوینی دارد و فراموش نکنیم که یکی از مقدس‌ترین آزادی‌های بشر آزادی تفکر و بیان است. با آزادی بیانی که در جامعه به وجود می‌آوریم باید محافظ دین باشیم. اسلام دیني همواره زند‌ه‌ است و هرگز در مقابل شبهات کم نمی‌آورد ما می‌توانیم از نیروی علم و آزادی بیان برای ترویج اسلام کمک بگیریم. 

اهل افراط و تفريط آثار شهيد مطهري را بخوانند
نجفقلی حبیبی استاد دانشگاه تهران سخنران پایانی این نشست بود. وی با بیان این‌که شهید مطهری افراط و تفریط را به نقل از نهج‌البلاغه حضرت علی (ع) مطرح می‌کند، گفت: شهید مطهری با استناد به آیات قرآن تلاش کرد که آگاهی مردم را نسبت به اعتدال و آزادی اندیشه بالا ببرد و در این راه از هیچ کوششی فروگذار نکرد.

وی ادامه داد: در جامعه حال حاضر ما این افراط و تفریط‌ها است که به جامعه ضرر می‌زند. افرادی که در افراط و تفریط به سر می‌برند باید برگردند و سخنان شهید مطهری را مطالعه کنند. می‌بینیم که افراط‌گرایی در جهان امروز کشورهای اسلامی را دچار تشویش کرده است.

وی افزود: اگر بتوانیم تفکرات شهید مطهری را در سطح جهان پخش کنیم دیگر دچار افراطی‌گری قومی و قبیله‌ای نمی‌شویم.

این استاد دانشگاه تهران همچنین گفت: شهید مطهری به قدری به آزادی بیان اهمیت می‌داد که می‌گفت ما حاضریم مارکسیسم در دانشگاه‌های ما کرسی داشته باشد و ما هم در کنار آنها اسلام را تدریس کنیم و ببینیم اندیشه چه کسی حق است. امثال این‌گونه اندیشه‌ها اکنون در جامعه ما کم است و متاسفانه اندیشه‌های این استاد بزرگوار به دست فراموشی سپرده شده است.

حبیبی در پایان سخنانش تاکید کرد: بزرگداشت مقام مطهری به رفت و آمد بزرگان نیست بلکه باید اندیشه‌های این استاد را در جامعه ترویج دهیم. عقل‌گرایی در اندیشه مطهری جایگاه بالایی داشت و می‌فرمود ایمان خود را همواره از راه علم کسب کنید. شهید مطهری سعی می‌کرد علم، عقل، تدبیر و اندیشه را ترویج دهد و برای اینکه بتوانیم به اسلام ناب برسیم باید افراط و تفریط‌ها را کنار بگذاریم و فراموش نکنیم که ما امروز نیازمند اندیشه‌های کسانی همچون شهید مطهری هستیم.