به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نخستین هم‌اندیشی «پژوهشٍ پژوهش در صنایع دستی» عصر دیروز، سه‌شنبه 13 اسفند با دبیری بهمن نامورمطلق و ارایه مقالات و سخنرانی تنی چند از محققان، پژوهشگران و مدرسان دانشگاه در تالار امیرخانی خانه هنرمندان برگزار شد. 

ناهید عبدی، محقق و پژوهشگر و عضو هیات علمی پژوهشکده هنرِ فرهنگستان هنر در این هم‌اندیشی گفت: دانشنامه‌ها و دایرةالمعارف‌ها از مهم‌ترین منابع مرجع در هر حوزه‌ای از علم و دانش هستند که موجزترین اطلاعات لازم را در هر زمینه‌ای از دانش به خوانندگان ارایه می‌دهند. 

وی افزود: امروزه دانشنامه‌ها را به مثابه آیینه رشد و توسعه علوم و تفکر در جوامع تلقی می‌کنند. بر همین اساس توجه به روش تدوین و گردآوری، صحت و دامنه مطالب و همچنین بهره‌گیری از سیستم نمایه از مشخصه‌های مهم در ارزیابی این منابع است. 

عبدی در ادامه با اشاره به وضعیت پژوهش‌های موجود در موضوع صنایع دستی ایران و دانشنامه نگاری در این حوزه گفت: در یک نگاه کلی، فقدان کتاب و دانشنامه‌ای شاخص و جامع در حوزه صنایع دستی ایران به خوبی محسوس است. 

این عضو هیات علمی پژوهشکده هنر همچنین اظهار کرد: کتاب‌هایی که به عنوان دانشنامه در حوزه صنایع دستی ایران نوشته شده، هرکدام نقاط ضعف عدیده‌ای داشته و از نظر جامعیت و البته روش‌شناسی حرفی برای گفتن ندارند. بنابراین باید گفت که صنایع دستی ایران دایرةالمعارف یا دانشنامه معتبر و علمی ندارد و این مهم‌ترین ضعف در پژوهش‌های این حوزه است. 

صنایع دستی محصول علم، هنر، فلسفه و مذهب است

مهین سهرابی نصیرآبادی، استادیار دانشگاه الزهرا، دیگر پژوهشگر حاضر در این هم‌اندیشی بود. او در سخنرانی خود ضمن طرح مساله «ماهیت صنایع دستی چگونه الگویی را برای پژوهش می‌طلبد؟» گفت: این پرسش یکی از بنیادی‌ترین مسائل در رابطه با پژوهش در حوزه صنایع دستی است که تاکنون بی‌پاسخ مانده است. 

وی افزود: شواهد نشان می‌دهد که تاکنون پژوهش‌ها با پارادایم‌های متفاوتِ کمی یا کیفی، به این موضوع پرداخته‌اند و متاسفانه این تداخل پارادایمی و عدم همسازی و یک‌کاسه نشدن نتایج باعث شده که تقریبا هیچ‌یک از آنها کاربردی نباشد. 

سهرابی نصیرآبادی در ادامه با اشاره به مورد نیاز بودن یک نظام پژوهشی منسجم و مدیریت یافته در انواع مختلف بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای در حوزه صنایع دستی، گفت: گام نخست در جهت رفتن به پژوهش‌های کاربردی در حوزه صنایع دستی، شناخت دقیق و عمیق «ماهیت صنایع دستی و ابعاد گوناگون آن» است که هم در مقوله پژوهش‌های علوم انسانی قابل طرح است و هم «علوم تجربی». 

این عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا (س) همچنین اظهار کرد: صنایع دستی محصول «علم، هنر، فلسفه و مذهب» است که در طول تاریخ همواره روابط ناگسستنی داشته‌اند. انسان پیش از آن‌که به مدد ذوق و قریحه‌اش هنرمند بشود، به دلیل احتیاج پیشه‌ور شده است. بنابراین آثار صنایع دستی هم حامل ارزش‌های مادی است و هم معنوی. 

صنایع دستی به مثابه متن 

دیگر سخنرانی علمی این هم‌اندیشی حجت‌الله مرادخانی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه بود. او در بخشی از سخنرانی خود گفت: برقراری ارتباط ما با پدیده‌های پیرامون خود، مبتنی بر دریافت و خوانش نشانه‌ها و تحلیل روابط دلالتی میان آن‌هاست. 

وی افزود: جهان پیرامونی را نیز می‌توان به عنوان متنی در نظر گرفت که از نشانه‌ها و روابط میان آن‌ها تشکیل شده است. این پدیده‌های موجود بر اساس روابط بینامتنی و بینانشانه‌ای متنیت می‌یابند و دارای کارکردی گفتمانی می‌شوند. 

این پژوهشگر در ادامه با اشاره به این نکته که دانش نشانه‌شناسی قابلیت بسیاری برای مطالعه صنایع دستی در اختیار محقق قرار می‌دهد، گفت: صنایع دستی را می‌توان به مثابه متونی چند لایه در نظر گرفت و مورد خوانش نشانه شناختی قرار داد و از آن‌جا که در این آثار از منابع نشانه‌ای مختلفی استفاده می‌شود، به مطالعه روابط بینامتنی آن با دیگر حوزه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی پرداخت. 

بهار مختاریان، استادیار دانشگاه هنر اصفهان نیز یکی دیگر از سخنرانان این هم‌اندیشی با موضوع «جایگاه درک نمادها در صنایع دستی» بود. او با اشاره به این نکته که امروزه دیگر پژوهش‌های سنتی پاسخگوی نیازهای پدیده‌های پیچیده فرهنگی نیستند، گفت که اکنون هنر از انحصار آموزه‌های سنتی و مرسوم بیرون آمده و تحقیق درباره آن وارد دانش‌های میان‌رشته‌ای شده است./