به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کلاوس پدرسِن در این نشست ضمن بیان نحوه آشنایی خود با آثار کریستن سن اظهار کرد: آندرسن در خاطرات خود مینویسد که کتاب هزار و یک شب باعث شد که او علاقه به کشورهای شرق پیدا کند و همچنین امیدوار باشد که یک موقعی شرق‌شناس شود.
کریستین سن مرا ببخشد!
وی با اشاره به تالیفات ایرانشناس دانمارکی گفت: آثار آرتور کریستن سن بسیار زیاد است و امشب برای دادن فهرست کامل آنها وقت کافی نیست. کریستن سن مرا ببخشد! منتها میتوانم به اندکی از آثار مهم وی اشاره کنم. شکی نیست که شاهکار آرتور کریستن سن «ایران دوران ساسانیان» است که سال 1936 میلادی منتشر شد و دوباره تجدید نظر شده و در سال 1944 به چاپ رسید. حتی امروز تاریخ‌دانان به این اثر رجوع می کنند و دانشجویان تاریخ ایران ترجمه آن را به زبان های مختلف میخوانند. آرتور کریستن سن نوشته های زیادی به زبان دانمارکی هم دارد. یکی از آنها «طرحهای فرهنگی ایران » است که از جمله یک معرفی درباره آثار جمالزاده دارد.
کریستین سن جایگاه والایی در ایرانشناسی دارد
آندرس هوگارد، سفیر دانمارک در تهران، ضمن قدردانی از مجله بخارا برای برپایی این شب گفت: این‌که بتوانی سفیر دانمارک در تهران باشی، بسیار مجذوب‌کننده است و برای من آمدن به این‌جا بسیار جالب بود و وقتی آمدم بلافاصله متوجه شدم که فرهنگ و تاریخ عناصر بسیار مهمی در ایران است و همه توجه خاص به آن دارند.
دکتر ژاله آموزگار، استاد دانشگاه و پژوهشگر زبان‌های باستانی در این نشست اظهار کرد: در کارنامه زرین خاورشناسی و ایرانشناسی قرنهای نوزدهم و بیستم میلادی، نام آرتور کریستن سنِ دانمارکی جای بس والایی دارد. در آن دوران جاذبه و رمز و راز شرق، باهوش‌ترین دانشمندان غرب را به سوی خاورشناسی کشاند و تمدن درخشان سرزمین ما نیز این بخت را داشت که عرصه فعالیتهای علمی نوابغ برجستهای شود. در این میان دانشمندانی از سرزمین کوچک و متمدنی در دوردستهای شمال اروپا، یعنی دانمارک، سهم بزرگی از این فعالیتهای فرهنگی را به خود اختصاص دادند.
وی ادامه داد: ما به دلایل فراوان مدیون ایرانشناسان بزرگ این سرزمین دوست‌داشتنی هستیم که به کاوش در فرهنگ و زبان و ادبیات ما پرداخته‌اند. از دستاوردهای آنها بهره بردهایم و آنها نیز به نوعی رضایت خاطر یافتهاند.
آموزگار با اشاره به حمایت های غیرمستقیم دانمارک برای مطالعات ایرانی عنوان کرد: زمانی که آدام اُلئاریوسِ آلمانی، نخستین‌بار برای عقد قراردادهای تجاری به ایران آمد، فارسی آموخت و گلستان سعدی را ترجمه کرد، در حقیقت از امکانات مالی اشراف دانمارک برای این سفر استفاده کرد.
کریستین با گنجینه‌های نایابی از ایران به دانمارک برگشت
وی افزود: یک سده بعد از او در قرن هجدهم، هیاتی که از شهر گوتینگن برای مطالعات خاص رهسپار ایران شدند، از حمایت مادی و معنوی فردریک پنجم پادشاه دانمارک برخوردار شده بودند و از میان آنها نیبور توانست برای نخستین‌بار سنگنوشتههای تخت جمشید را درست و با دقت رونویسی کند و بعدها اسقف دانشمندی از جزیره شیلند دانمارک به نام فردریک مونتر در 1800 میلادی در اثر خود به نام «پژوهشی درباره سنگ‌نوشته های تخت جمشید» توانست با در نظر گرفتن موقعیت تاریخی سنگ‌نوشته های بیستون علامت واژه جدا کن و گروهی از واژه های تکراری به‌عنوان شاه شاهان را کشف کند.
این پژوهشگر با بیان خدمات اراسموس راسک در معرفی فرهنگ و تمدن ایران به جهانیان گفت: اراسموس راسک دانمارکی رنج سفر به ایران را با همه سختیهایش به اشتیاق رسیدن به آگاهیهای جدید بر خود هموار کرد و با این‌که بیماری شدید او را ماهها در شیراز پایبند کرده بود اما عشق به دانش به او نیرویی بخشید که با بیماری سل مبارزه کند و از پا درنیاید. او توانست سال 1821، در رساله خود درباره قدمت و صحت اوستا نظریه‌های تازه و معتبری عرضه کند. راسک در ایران و هند اوستا و پهلوی را آموخته بود و با گنجینه های نایابی از دستنوشته های کهن زرتشتی به دانمارک برگشت و آنها را به کتابخانه دانشگاه کپنهاگ منتقل کرد.
این استاد دانشگاه سپس به معرفی وسترگارد، یکی دیگر از ایرانشناسان برجسته دانمارکی پرداخت و اظهار کرد: وسترگارد، بزرگ‌مردی دیگر از سرزمین دانمارک در اواسط قرن 19 به ایران و هند سفر کرد. این سفر نیز سفر آسانی نبود. در اصفهان صدمات فراوانی دید تا دم مرگ هم پیش رفت و شاید شوق به دست آوردن یافته‌های جدید بود که به او نیروی تازهای بخشید تا سر برآورد و راه عالمانه را ادامه داد. مطالعات او تاییدی بر یافته‌های نیبور بود و او حتی توانست به کمک تلسکوپ سنگنوشتههای ناشناخته دیگری از تخت جمشید بیابد و به رونویسی آنها بپردازد.
آموزگار ادامه داد: بدین ترتیب راهی باز شد تا آرتور کریستن سن پا پیش گذارد و در آسمان علوم خاورشناسی این چنان خوش بدرخشد و ماه مجلس شود. این ایرانشناس و ایران‌دوست نامی که برای اهل علم و ادب فرهنگ ایرانی چهرهای بی‌نظیر و یا لااقل کم‌نظیر است، در زمینههای گوناگون تاریخ باستان، اسطورهشناسی، مطالعات دینی، ادبیات گویش‌ها و داستانهای عامیانه مطالعات درخشانی انجام داده است.
هزار و یکشب، کریستین را مجذوب دنیای شرق کرد
وی با بیان تاثیری که کتاب هزار و یکشب بر کریستین سن گذاشت، افزود: بخت یار ما ایرانیها بود که در دوران جوانی کتاب هزار و یکشب در دسترس او قرار گرفت و او را به مطالعه درباره شرق و اسرار پنهانی آن سوق داد. او رشته تحصیلی حقوق را که آرزوی پدر و مادرش بود کنار گذاشت و به مطالعات زبان روی آورد و جز زبان دانمارکی در زمینه زبان فرانسه و لاتین مهارت یافت، بعد فارسی و عربی و ترکی و سانسکریت را آموخت. بعدها به سوی زبان‌های باستانی ایران، اوستا و پهلوی روی آورد و حتی به وادی زبان‌های شرقی همچون سُندی و سکایی نیز گام نهاد. آموزش زبانها بود که او را به فرهنگ و اسطوره و تاریخ و ادبیات و فولکلور سوق داد.
مولف «تاریخ اساطیری ایران» افزود: او نخست با رستم وارد معرکه شد و نخستین اثرش در 1898 «رستم پهلوان ایرانی» نام دارد. مقاله بعدی او «افسانهها و روایات در ادبیات فارسی» در 1899 منتشر شد و این مقالات و مقالات دیگر زمینهساز رساله دکتری او درباره خیام شد که آن را در 1903 با درجه ممتاز به پایان برد. تلاشها و مقام ارجمند علمی کریستن سن به اضافه آن‌چه راسک و وسترگارد کرده بودند و گنجینه بی‌نظیر دستنوشته های ایرانی در دانشگاه کپنهاک باعث شد که در 1919 کرسی مستقلی در این دانشگاه برای زبان‌های ایرانی به وجود بیاید.
آموزگار در ادامه به آثار این ایرانشناس برجسته پرداخت و گفت: آثار کریستن سن بسیار گسترده و در زمینه های مختلف است، هم در زمینه ایران باستان و هم در زمینه ادبیات و داستانهای عامیانه و فولکلور و گویششناسی. ولی علاقه بیشتر او پیرامون تاریخ ساسانیان می چرخد.
کریستین سن یک تاریخنگار برجسته و متمایز است
وی با بیان این‌که کریستین سن یک تاریخنگار برجسته و متمایز است، اظهار کرد: بد نیست بگویم آن‌چه او را به این وادی کشاند، ترجمه تاریخ طبری نُلدکِه بود و تحت تاثیر همین اثر و همچنین شاهنامه داستان بهرام چوبین را در 1907 به زبان دانمارکی منتشر کرد. در مورد تاریخ دوره ساسانی نخست در 1925 کتابی تالیف کرد که با قلم توانای استاد مینوی با عنوان « وضع ملت و دولت و دربار در دوره ساسانیان» به فارسی برگردانده شده است.
این مترجم افزود: در 1935 کتاب تکمیل شده دیگری درباره تاریخ ساسانیان با عنوان «ایران در زمان ساسانیان» منتشر کرد که به عقیده من هنوز، بهترین و ارزشمندترین اثر درباره تاریخ ساسانیان و مورد استفاده همگان است، دیگران هر چه هم مینویسند باز هم با استفاده از اثر کریستن سن است. «کتاب قباد و ظهور مزدک» او نیز پژوهشی عالمانه درباره این رویداد مهم اجتماعی دوره ساسانی است.
رساله «بزرگمهر حکیم»، «کاوه آهنگر و درفش ملی کهن ایران»، «موسیقی در تمدن ساسانی» ، «کیانیان»، «مزداپرستی در ایران قدیم» و «آفرینش زیانکار»، مجموعه نسخههای خطی اوستایی و پهلوی»، «نمونههای نخستین انسان و نخستین شهریار» از دیگر کتاب‌های این نویسنده و ایرانشناس دانمارکی بود که آموزگار به معرفی آنها پرداخت.
وی درباره روش تحقیق کریستین سن نیز گفت: روش کار نویسنده همیشه این بوده است که نخست روایت های مربوط به این مسایل را از متون ودایی، اوستایی، پهلوی، عربی و فارسی نقل می‌کند و سپس به طبقهبندی آنها می‌پردازد و با احاطه ای که به اسطوره های هند و اروپایی و سامی دارد به نوعی اسطوره شناسی تطبیقی دست می‌یابد.
«ایران در زمان ساسانیان» کتابی فاخر است
پس از آن پروفسور کارلو چرتی به آرتور کریستن سن و اثر او درباره تاریخ ساسانی پرداخت و اظهار کرد: این اثر با کتابی که ممکن است یک متخصص تاریخ ایران پیش از اسلام، امروزه به نگارش درآورد بسیار متفاوت است. در عین حال امروز نوشتن در باب تاریخ ساسانیان بدون این اثر فاخر امکان‌پذیر نیست.
وی ادامه داد: تا به امروز هیچ اثر دیگری از نقطه نظر نقد عمیق کتاب کریستن سن را نداشته است و تنها یک اثر از نظر گستردگی و جزیی‌نگری از این کتاب پیشی گرفته است. منظورم اثر دو جلدی «تاریخ ایران» چاپ کمبریچ به قلم بسیاری از بهترین متخصصان نیمه دوم قرن بیستم است که به عصر سلوکیان، پارت‌ها و ساسانیان می‌پردازد.
کریستن سن تا پایان عمر درباره تاریخ ایران تحقیق کرد
دکتر صادق سجادی نیز در این نشست گفت: ایرانشناس بزرگ دانمارکی در سال 1875م زاده شد و چنان‌که در شرح احوال او نوشته‌اند از آغاز جوانی به تمدن شرق علاقه‌مند بود و از این‌رو به تحصیل زبان‌های فارسی و ترکی و عربی و سنسکریت پرداخت و مدت‌ها نزد اوستاشناس مشهور دانمارکی، وسترگارد، شاگردی کرد و زبان پهلوی را هم فرا گرفت. مدتی هم در مدرسه زبان‌های شرقی برلین و نزد استادانی چون کارل اندره آس به تحصیل پرداخت.
وی افزود: از دیگر استادان او می‌توان از اوگوست وان مهرن، ادوارد لمان، ویگو فاوسبول، یوهانس استروپ نام برد. در 23 سالگی اولین اثر خود را با عنوان رستم پهلوان ملی ایران منتشر کرد و در 1903میلادی از رساله دکترای خود درباره رباعیات عمر خیام دفاع کرد و با درجه ممتاز آن را به پایان برد. او یک سال بعد این رساله را با عنوان «تحقیق در رباعیات خیام» به زبان فرانسه منتشر کرد. کریستِن سِن از آن پس تا پایان عمر در 1945م همچنان مشغول تحقیق و تصنیف درباره تاریخ و تمدن و زبان و ادب ایران، اعم از پیش و پس از اسلام، مخصوصا عصر ساسانی بود. مجموع کتاب‌ها و مقالات او در این زمینه‌ها به بیش از 300 عنوان می‌رسد.
شب «آرتور کریستن سن» صد و پنجاه و سومین شب از شب‌های مجله بخارا با همکاری سفارت دانمارک در تهران، موسسه فرهنگی هنری ملت، دایره‌العمارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار و گنجینه پژوهشی ایرج افشار سه‌شنبه (6 اسفندماه) در کانون زبان فارسی برگزار شد. /
چهارشنبه ۷ اسفند ۱۳۹۲ - ۱۴:۴۴
نظر شما