حسین معماریان، مدرس دانشکده فنی دانشگاه تهران و  مولف «نوآوری در آموزش مهندسی» در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، اظهار کرد: دانشجویان در هنگام اتمام تحصیلات خویش چه دانش‌ها، مهارت‌ها و نگرشی‌هایی باید داشته باشند و قادر به‌انجام چه‌کارهایی باشند؟ و چگونه می‌توانیم مطمئن شویم که به‌این توانایی‌ها دست‌یافته‌اند؟ این‌ها پرسش‌های اساسی در آموزش مهندسی در طی دو دهه گذشته بوده است. کوشش‌هایی که برای پاسخ به ‌این پرسش‌ها صورت گرفته، منجر به ‌تغییرات شگرفی در آموزش مهندسی شده است. 

وی ادامه داد: توانايی حرفه‌ای را می‌توان ارتباط پيچيده میان سه مقوله دانش، مهارت و نگرش به‌حساب آورد. بنابراین، يک دوره آموزش مهندسی بايد بتواند دانش‌آموختگانی تربیت كند كه ضمن داشتن دانش كافی از مبانی علوم و مهندسی، دارای مهارت و توانايی در ارتباطات، كارگروهی و خود‌آموزی باشند و نگرش درستی نسبت به ‌محتوای اجتماعی، اقتصادی و زيست‌محيطی مهندسی داشته باشند. 

آموزش، پژوهش و مشارکت؛ سرفصل‌های اصلی دانشگاه‌ها
این مدرس دانشگاه افزود: آموزش، پژوهش و مشارکت در فعالیت‌های اجرایی و مدیریتی، سرفصل‌های فعالیت‌های مدرسان دانشگاه است، بنابراین فعالیت‌های آموزشی را می‌توان به سه ‌بخش برنامه‌ریزی و طراحی آموزش، تدریس و یادگیری و ارزیابی میزان یادگیری، تقسیم کرد. کتاب «نوآوری در آموزش مهندسی» به هر سه این حوزه‌ها پرداخته است.

معماریان با بیان این‌که هدف این اثر، ارایه روش‌هایی برای ارتقای کیفیت آموزش مهندسی است، گفت: این کتاب شامل مجموعه فعالیت‌هایی است که باید از سطح ارایه یک درس تا یک برنامه آموزشی صورت‌ گیرد تا آموزش مهندسی عرضه شده بتواند در ارزشیابی‌های ملی و بین‌المللی موفق باشد و جایگاه جهانی شایسته‌ای را کسب کند. 

مروری بر تاریخچه آموزش مهندسی
وی توضیح داد: اثر حاضر در چهار بخش اصلی و 14 فصل تالیف شده است. بخش نخست، به‌مطالب مربوط به ‌تدارک آموزش و تدریس اختصاص یافته است. در فصل نخست از این بخش، برخی از مهم‌ترین مفاهیم، مثل فناوری، مهندس و مهندسی تشریح شده‌اند و ضمن مرور تاریخچه آموزش مهندسی، چالش‌های پیش‌روی آن بررسی شده است. در فصل دوم، طراحی درس و تدریس که از مهم‌ترین قدم‌ها با هدف آماده شدن برای آموزش است، تشریح شده است. طراحی درس و منابع درسی از یک‌سو و ارزیابی دانشجویان پس از آموزش از سوی دیگر، با توجه به هدف‌های آموزشی صورت می‌گیرد. در فصل سوم نیز روش تهیه هدف‌های آموزشی برای درس‌ها و برنامه‌های آموزشی ارایه شده است.

مدرس دانشکده فنی دانشگاه تهران با بیان این‌که بخش دوم کتاب به‌ فرآیند تدریس و یادگیری اختصاص یافته، اظهار کرد: تدریس به‌صورت سخنرانی، از دیرباز روش رایج آموزش دانشگاهی بوده است. در فصل چهارم، پیشنهادهایی برای تدریس موفق به‌صورت سخنرانی سنتی، همچنین بکارگیری روش‌های جدید‌تر مثل پاورپوینت، ارایه شده است.
 
درک بهتر سازوکار یادگیری 
وی ادامه داد: بررسی‌های چند دهه اخیر نشان داده‌اند که یادگیری در روش‌های آموزشی سنتی استادمحور، کارایی مورد انتظار را ندارد و با درک بهتر سازوکار یادگیری، می‌توان به‌سطوح بالاتری از انتقال مفاهیم و شایستگی‌ها، دست یافت. در فصل پنجم کتاب، سبک‌های مختلف یادگیری و روش‌های تدریس و یادگیری دانشجومحور، مورد بحث قرار گرفته است. فصل ششم نیز به ‌یکی از مهم‌ترین روش‌های دانشجو‌محور، یعنی یادگیری فعال و روش‌های اجرای آن در کلاس درس اختصاص یافته است.

معماریان با اشاره به این‌که فصل هفتم کتاب به‌روش‌های ارزیابی میزان یادگیری دانشجویان پرداخته است، گفت: این بخش از کتاب به ارزشیابی آموزشی اختصاص دارد. در عصر حاضر، مهندسی به ‌پدیده‌ای جهانی تبدیل شده و در نتیجه آموزش آن نیز متحول گشته و تاکید آن بر دستاوردهای آموزش، یعنی توانایی‌های دانشجویان بعد از فراغت از تحصیل، متمرکز شده است. این نگاه جدید که ابتدا در آمریکای شمالی آغاز شد، به‌سرعت مورد توجه قرار گرفت و کشورهای مختلف سعی در بازنگری برنامه‌های آموزشی خود و تطابق آن با این نهضت جدید در آموزش مهندسی داشتند. 

وی ادامه داد: در فصل هشتم کتاب، وضعیت کنونی آموزش مهندسی در آمریکا، اروپا و دیگر نقاط جهان بررسی و اقدامات کشورهای مختلف جهت تضمین کیفیت آموزش‌های عرضه شده و پیمان‌های بین‌المللی که برای هماهنگی در برنامه‌های آموزش مهندسی منعقد شده، مورد بحث قرار گرفته است. 

ارزشیابی برنامه‌های آموزش مهندسی کشور
این مدرس دانشگاه، با بیان این‌که در سال‌های اخیر ارزشیابی برنامه‌های آموزش مهندسی کشور در دستور کار قرار گرفته است، عنوان کرد: در فصل نهم کتاب «نوآوری در آموزش مهندسی» سازوکار پیشنهادی برای ارزشیابی برنامه‌های آموزش مهندسی کشور، به‌گونه‌ای که در بیشتر کشورها رایج است، عرضه شده است. ارزشیابی به ‌دو صورت درونی، به‌وسیله موسسه آموزشی و بیرونی، به‌ وسیله موسسات مستقل ملی یا بین‌المللی، صورت می‌گیرد. در فصل دهم، سازوکار اجرایی برای انجام ارزیابی‌های درونی و بیرونی برنامه‌های آموزش مهندسی، تشریح شده است. 

معماریان در تشریح بخش چهارم کتاب گفت: این بخش از کتاب به ‌برنامه‌ریزی آموزشی و پاسخ به ‌این پرسش می‌پردازد که برای ارایه آموزش مناسب و موفقیت در فرآیند ارزشیابی باید در برنامه‌های آموزش مهندسی کشور چه تغییراتی به‌ وجود ‌آید و چه نوآوری‌هایی را باید منظور کرد. در فصل یازدهم، نگرش تازه‌ای که درباره محتوای برنامه‌های آموزش مهندسی ارایه شده، و با استقبال سریع همراه بوده، تشریح شده است. هدف نگرش جدید، تربیت مهندسانی با شایستگی‌هایی مورد نیاز صنعت فرداست. بازنگری برنامه‌های آموزشی مهندسی و هماهنگی هرچه بیشتر با آن‌چه در دنیا رایج است، مستلزم بازنگری درس‌ها و روش تدریس، طراحی درس‌های جدید و در مواردی معرفی برنامه‌های آموزشی تازه است.

مدرس دانشکده فنی دانشگاه تهران، اظهار کرد: در فصل دوازدهم مشخصات یک درس جدید، که برای رفع بخشی از کاستی‌های برنامه‌های آموزش مهندسی کشور طراحی شده، تشریح شده است. فصل سیزدهم کتاب حاضر، به‌ معرفی یک برنامه آموزشی جدید، یعنی کارشناسی علوم مهندسی که به‌تازگی در دانشکده فنی دانشگاه تهران راه‌انداری شده، اختصاص یافته است. فصل چهاردهم نیز کاستی‌های آموزش مهندسی در کشور را بررسی می‌کند.

وی افزود: برابر انگليسی تمامی مفاهيمی كه در متن كتاب با حروف سياه (بولد) آمده‌اند، در واژه‌نامه ‌انتهایی کتاب، به ‌دو صورت فارسی به ‌انگلیسی و انگلیسی به ‌فارسی، گردآوری شده است. از ديگر قسمت‌های بخش پايانی كتاب، فهرست منابع مورد استفاده است. همچنین در انتهای كتاب، فهرست راهنما كه ابزار مناسبی برای دسترسی سريع به محل رجوع اسامی، واژه‌ها و مفاهيم داخل متن است، ارایه شده است. 

دکتر حسین معماریان، مدرس مهندسی زمین دانشکده فنی دانشگاه تهران، رییس کرسی یونسکو در آموزش مهندسی، عضو وابسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران و عضو هیات علمی پردیس دانشکده‌های فنی است.

چاپ نخست کتاب «نوآوری در آموزش مهندسی» با شمارگان یک‌هزار نسخه در 436 صفحه، به بهای 11 هزار و 500 تومان از سوی انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است.