دکتر اسماعیل منصوری لاریجانی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، در پاسخ به این سوال که «با توجه به این‌که جامعه ما جامعه‌ای اسلامی است و پیامبر اسلام(ص) برای احیای ارزش‌های اخلاقی قیام کرده بودند، آیا می‌توان گفت که جامعه ما مبتنی بر ارزش‌های اخلاقی است؟» اظهار کرد: با توجه با این‌که رسالت اصلی پیامبر (ص) در حدیث نبوی «انی بعثت لاتمّم مکارم الاخلاق» به خوبی بیان شده است، اگر مکارم اخلاق را معیار قرار دهیم می‌توان گفت که بعد از 35 سالی که از عمر انقلاب اسلامی می‌گذرد و این انقلاب با هدف احیای ارزش‌های دینی صورت گرفته بود، متاسفانه هنوز توقعات پیامبر(ص) و انتظارات دین را برآورده نکرده‌ایم.

وی گفت: اگرچه شخصیت‌های اخلاق‌مدار زیادی داریم، اما نمی‌توانیم ادعا کنیم که جامعه ما اخلاق‌مدار است و متاسفانه از این فرصت 35 ساله هم استفاده چندانی برای پایبندی جامعه به ارزش‌های اخلاقی نشده است. 

نویسنده کتاب «ساحت ربوبی» گفت: فلسفه آفرینش بشر ظهور «طبایع» انسان است. طبایع جمع طبع است و در واقع خوی‌ها و خصلت‌های فطرت انسانی را شامل می‌شود که بهانه اصلی خلق انسان از جانب خداوند متعال بوده‌اند که اقتضای حکمت الهی نیز است. همه طبایع برای ظهور خوبی‌ها و فضیلت‌ها در اختیار بشر قرار گرفته است تا انسان نمادی از خصلت‌های برگزیده اخلاقی باشد. حقیقت خلقت، ظهور خلقیات به ویژه اخلاق است و به همین دلیل پیامبر(ص) می‌فرمایند که برای مکارم اخلاق مبعوث شده‌اند. 

استاد دانشگاه اهل‌بیت(ع) اظهار کرد: فعلیت، فطرت، اصالت و فلسفه آفرینش ما برای ظهور اخلاق است و ظهور انبیای الهی در واقع، تصدیقی برای تاکید خداوند بر اخلاق و زندگی مبتنی بر ارزش‌های اخلاقی است. 

بنیان انقلاب اسلامی بر پایه اخلاق نبوی 
نویسنده کتاب «عرفان سیاسی» عنوان کرد: انقلاب اسلامی ایران نیز بر مبانی اخلاق نبوی شکل گرفت اما مهم‌ترین دلیلی که منجر شد جامعه ما اخلاق‌مدار نباشد، این است که به جای این‌که اصالت به اخلاق داده شود، این اصالت به مسایل کاذب داده شده است. در جامعه ما متاسفانه پول، شهرت و قدرت در مقایسه با اخلاق از اصالت بیشتری برخوادرند. بنابراین در طبقه‌بندی ارزش‌ها دچار اشتباه شده‌ایم و نتوانسته‌ایم تبیین کنیم که رعایت چه نکاتی خوب و انجام دادن چه کارهای ناپسند است. مسوولیت اصلی این موضوع هم به علمای اخلاق باز می‌گردد. 

کارشناس_مجری برنامه تلویزیونی «معرفت» یادآور شد: افرادی که در حوزه تربیتی جامعه فعالیت می‌کنند باید ارزش‌های اخلاقی و میزان پایبندی به آن‌ها را تعریف می‌کردند و معیار مشخصی را به جامعه ارایه می‌داند، اما در شرایطی که تعریفی برای ارزش‌های اخلاقی ارایه نشده است، می‌توان انتظار داشت که انحراف اخلاقی در جامعه پایه‌گذاری شود.

وی افزود: یکی از آسیب‌های موجود در جامعه ما این است که در تدوین و تبیین معیارهای اخلاقی و نظام ارزشی جامعه‌مان زبان و عملی مطابق با هم نداشته‌ایم و آن‌چه می‌گوییم با آن‌چه عمل می‌کنیم، تفاوت بسیاری دارد. 

این نویسنده حوزه اخلاق و عرفان اظهار کرد: در جامعه ما هیچ فضایی برای تقویت افعال اخلاقی و برکات انسانی وجود ندارد. به عنوان مثال، انتظار ما از آموزش و پرورش این است که علاوه بر تعلیم به تربیت دانش‌آموزان هم بپردازد اما در واقع بسترهای تربیتی که در آموزش و پرورش ما تعرف شده‌اند در مقایسه با تعلیم علم حتی به چشم هم نمی‌آ‌یند و حتی عده‌ای زیادی از معلمان و استادان اهمیتی برای تربیت اخلاقی قائل نیستند. 

جرایم اخلاقی و ارزشی تعریفی ندارد
دکتر منصوری لاریجانی اظهار کرد: نکته مهم دیگر این‌که بداخلاقی‌هایی که در جامعه نسبت به یکدیگر روا می‌داریم قبیح شناخته نمی‌شوند. به عنوان مثال، اگر به جسم یا مال کسی خدشه‌ای وارد کنیم، مورد بازخواست قرار خواهیم گرفت، اما اگر شخصیت و هویت فردی را مورد توهین و تحقیر قرار دهیم هیچ اتفاقی از نظر حقوقی رخ نخواهد داد و کسی به خاطر تخریب اخلاق جامعه یا یک فرد مورد بازخواست قرار نمی‌گیرد. بسیاری از افراد با همین گستاخی‌های اخلاقی به اهداف سیاسی و اجتماعی خود دست پیدا می‌کنند و متاسفانه با رفتاری ضد اخلاقی به اهداف مورد نظر خود می‌رسند. در بسیاری از موارد انسان از جرایم اخلاقی لطمه بیشتری می‌خورد تا جرایمی که به عنوان جرم حقوقی تعریف مشخصی دارند. 

وی افزود: زمانی که خاستگاه تعریف شده‌ای برای اخلاق و ارزش‌ها وجود نداشته باشد، فضای جامعه ملعبه‌ای برای دشمنان اسلام خواهد شد. امیرالمومنین(ع) خطاب به مالک اشتر می‌فرمایند:«اگر به مردم نان و آب نمی‌دهی عیبی ندارد، بلکه تمام تلاش خود را مصروف کن تا کسی با آبروی مردم بازی نکند، حتی کسی که با تو هم‌کیش هم نباشد.» باید برای احیای ارزش‌های اخلاقی، حقوق بشر را در مبانی اخلاقی خلاصه کرد. متاسفانه در مبانی حقوق بشر نیز جرایم اخلاقی به عنوان یک جرم لحاظ نشده است. 

قرآن، بهترین نسخه اخلاق
وی با بیان این‌که قرآن بهترین نسخه برای ارایه اخلاق به جامعه است، اظهار کرد: برای از بین بردن آسیب‌های اخلاقی باید به قرآن مراجعه کرد. خداوند در قرآن می‌فرماید:« یا أَیُّهَا النَّبِیُّ إِنَّا أَرْسَلْناکَ شاهِداً وَ مُبَشِّراً وَ نَذیراً» به این معنا که تو در جامعه اسلامی اول باید شاهد باشی. شاهد بودن یعنی رفتار پیامبر(ص) باید آیینه تمام نمای همه فضایل اخلاقی باشد. به همین دلیل است که خداوند می‌فرماید:«لَقَدْ كانَ لَكُمْ في رَسولِ اللهِ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» یعنی پيامبر خدا الگو و سرمشق نيكو و پسنديده‌ای برای شما است. اخلاق از مقوله مانایی و معنایی است به این مفهوم که افراد جامعه باید آثار دین را در چهره سیاستمداران و شخصیت‌های مهم ببینند تا دین‌مدار باشند و به دین‌گریزی روی نیاورند.

اخلاق تنها لفظ و شعار نیست 
این استاد حوزه عرفان گفت: متاسفانه امروزه در جامعه ما گاهی افرادی مردم را به اخلاق‌مداری دعوت می‌کنند که خود پایبند به اخلاق نیستند. به همین دلیل در جامعه تضاد اخلاقی ایجاد می شود و مردم به مطالبی که از سوی برخی چهره‌ها گفته می‌شود اعتنایی نمی‌کنند، چون تضاد گفتار و عمل در این افراد دیده و منجر می‌شود تا مطالب بیان شده در جامعه نمود عینی پیدا نکند. متاسفانه امروزه کسانی که فضایل اخلاقی در آن‌ها نهادینه نشده است پیشکسوتان ارایه مسایل اخلاقی شده‌اند. جمهوری اسلامی که مبانی آن بر اخلاق و فرهنگ دینی گذاشته شده است باید صبغه فرهنگی و اخلاقی خود را به صورت عملی و کاربردی پررنگ می‌کرد. به عنوان مثال، در دوران دفاع مقدس و اوایل انقلاب اسلامی ایران این درخشش اخلاقی در جامعه به چشم می‌خورد اما متاسفانه در گذشت زمان فضایل اخلاقی کمرنگ شدند.

نویسنده کتاب «در چشمه‌سار نهج‌البلاغه» گفت: اخلاق بدون عمل کردن نمودی پیدا نمی‌کند و عمل نکردن به اخلاق در جامعه نشان دهنده این است که در جامعه ما به فلسفه خلقت توجهی نداریم و این بی‌توجهی تخریب کننده خلقیات و هدف اصلی آفرینش انسان خواهد بود. 

به اخلاق باید عمل کرد
وی اظهار کرد: کسانی باید درباره اخلاق سخن بگویند که خود مظهر اخلاق باشند و جامعه اخلاق اسلامی را در چهره چنین افرادی باید ببیند و چنین کاری با احیای چهره‌های اخلاقی با هدف الگوسازی امکانپذیر خواهد بود. 

دکتر منصوری لاریجانی با بیان این‌که رفتار غیر اخلاقی که از سوی یک دین‌مدار انجام می‌شود، منجر خواهد شد تا این ضد ارزش‌ها به پای دین نوشته شود، عنوان کرد: به همین دلیل است که دینداران باید تلاش بیشتری برای پایبندی به ارزش‌های اخلاقی کنند تا چهره دین مخدوش نشود.

وی افزود: یکی از رفتار‌هایی که از سوی پیامبر(ص) و امیرالمونین(ع) مورد باز خواست قرار می‌گرفت و به هیچ وجه بخشیده نمی‌شد استفاده از بیت‌المال برای منافع شخصی بود که امروزه این الگوی اخلاقی در جامعه ما رعایت نمی‌شود.