سهیلا ترابی‌فارسانی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره برگزیده شدن اثرش در بیست‌وششمین دوره جایزه کتاب فصل در گروه تاریخ اظهار کرد: ناشر، کتابم را برای شرکت در این جایزه ارسال کرده بود. هنگامی که خبر اعلام برگزیده شدنم را شنیدم، خوشحال شدم و از این‌که متوجه شدم جایی وجود دارد که برای زحمات نویسنده ارزش قایل هستند و اثری در حوزه اسناد تاریخی دیده می‌شود، انگیزه و دلگرمی بیشتری برای ادامه کارم ایجاد کرد.

این پژوهشگر اسناد تاریخی درباره کتاب «از مجلس وکلای تجار تا اتاق ایران» بیان کرد: این کتاب در واقع طرحی پژوهشی با اتاق بازرگانی ایران است که سال 1389 قرارداد آن امضا شد و پژوهش آن سه سال طول کشید. این اثر متکی بر اسناد است و محتوای کتاب به تاریخچه اتاق بازرگانی می‌پردازد و از دوره قاجار تا انقلاب اسلامی را دربردارد. برای به‌دست آوردن اطلاعات مربوط به این کتاب از چندین مرکز اسنادی مانند سازمان اسناد ملی ایران، سازمان اسناد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی و مرکز اسناد وزارت امور خارجه استفاده کردم. همچنین دو مرکز اسناد و آرشیو خصوصی شامل شرکت اتحادیه و اطلاعات مربوط به امین‌الضرب نیز از دیگر منابع ارزشمندی به‌شمار می‌رود که در تدوین کتاب بسیار موثر بوده است.

وی درباره چگونگی ورود به حوزه سندپژوهی تاریخ توضیح داد: علاقه به تاریخ باعث شد تا پس از پایان دبیرستان و تحصیل در رشته ریاضی و فیزیک، تغییر رشته داده و به تحصیل در رشته تاریخ بپردازم. پس از پایان دوره کارشناسی‌ارشد و دکترا به‌دلیل اهمیت استفاده از اسناد به این امر گرایش پیدا کردم. در دانشگاه نیز برپایه آموزش‌هایی که به ما دادند، آموخته بودیم استفاده از اسناد جدید و اسنادی که تاکنون منتشر نشده باعث می‌شود که پژوهش‌ها مسیر جدیدی بگیرند و نوآوری ایجاد شود.

ترابی افزود: در این راه، استادم، دکتر منصوره اتحادیه، اسنادی در اختیارم قرار داد و هنگامی که پایان‌نامه دکترایم را می‌نوشتم همواره با خوشرویی اسناد جدیدتری در دسترسم می‌گذاشت. نوه امین‌الضرب نیز پس از اطمینان از پشتکار و علاقه‌مندی که در این زمینه نشان دادم، اسناد دیگری از اجدادش را برای پژوهش‌ها به من سپرد. اهمیت به پژوهش در طول زندگی باعث شده تا تلاش کنم ارتباطم در هیچ مقطعی با آن از بین نرود.

این سندپژوه به اثری که در دست ترجمه و تالیف دارد، اشاره کرد و گفت: در حال حاضر روی مجموعه مقاله‌هایی درباره دیدگاه‌های تاریخ‌نگاری نوین کار می‌کنم. این کتاب،‌ مجموعه‌ای از مقاله‌هایی درباره مکاتب جدید تاریخ‌نگاری است که در چند دهه اخیر در حوزه تاریخ‌نویسی استفاده می‌شوند. تاریخ‌نگاری به سبک آنال، تاریخ‌نگاری از پایین و تاریخ‌نگاری خرد برخی از این روش‌ها هستند که به‌دلیل اهمیت این دیدگاه‌ها در تاریخ‌نگاری روز دنیا به ترجمه آن‌ها مشغولم. 

کتاب «از مجلس وکلای تجار تا اتاق ایران» در چهار بخش با عنوان‌های «تشکل‌های بازرگانان در عصر قاجار»، «اتاق تجارت در دوره پهلوی اول»،‌ «اتاق بازرگانی در دوره‌ پهلوی دوم» و «پایان سخن» همراه با منابع، نمایه‌ها و ضمایم، به تاریخ پیدایش اتاق ایران از مجلس وکلای تجار تا مقطع انقلاب اسلامی پرداخته است. این کتاب به‌مناسبت یک‌صد و سی‌امین سال تاسیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و براساس سال‌شمار و ترتیب روزها تدوین شده که بخش‌های پایانی کتاب شامل نام‌ها و القاب،‌ مکان‌ها، کتاب‌ها و نشریات، سازمان‌ها و نهادها، همچنین تصاویر و اسناد است.

مجلس وکلای تجار ایران با همکاری تجار معروف دوران پیش از مشروطه و با مدیریت حاج محمدحسن امین‌الضرب در مردادماه 1263 خورشیدی، یعنی 22 سال پیش از صدور فرمان مشروطیت شکل گرفت و نقش مهمی در سازماندهی نیروهای اجتماعی داشت. این مجلس برای رفع عقب‌ماندگی ایران و به‌منظور تاثیرگذاری بر روابط قدرت که مهم‌ترین مساله در مشکلات اقتصادی و تجاری به‌شمار می‌رفت، آغاز به فعالیت کرد.

از نظر تاریخی و شکل تعامل با قدرت،‌ مجلس وکلای تجار، مقدمه‌ای بر تشکیل مجلس شورای ملی در سال‌های پس از آن شد و از نهادهای سیاسی آن دوران پیشی گرفت. به‌همین دلیل بازخوانی تجربه 130 ساله اتاق ایران در ایجاد تعامل میان حاکمیت و فعالان بخش خصوصی اهمیت بسیاری پیدا می‌کند. 

چاپ نخست کتاب «از مجلس وکلای تجار تا اتاق ایران» (پیدایش و تحول ایران از آغاز تا انقلاب اسلامی (1263 تا 1357 خورشیدی) با مقدمه محمد نهاوندیان و پژوهش سهیلا ترابی‌فارسانی در 970 صفحه از سوی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در اختیار پژوهشگران حوزه تاریخ و اقتصاد قرار گرفته است. مجری طرح این اثر دکتر سهیلا ترابی‌فارسانی، مشاور دکتر منصوره اتحادیه، ناظران علمی دکتر علی ططری و دکتر فاطمه ترکچی، مدیر طرح ایمان فرجام‌نیا، ویراستار روح‌الله طهمورثی و صفحه‌آرای آن مهربان ببری‌دیزج هستند.

سهیلا ترابی‌فارسانی، متولد 1342 در اصفهان، دارای مدرک دکترای تاریخ از دانشگاه شهید بهشتی است. وی که هم‌اکنون در دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد تدریس می‌کند، عمدتا در حوزه بازرگانی و تاریخ اقتصاد به پژوهش مشغول است. از وی تاکنون 6 کتاب به‌چاپ رسیده که «اسنادی از مدارس دختران از مشروطه تا پهلوی»، «تجار، مشروطیت و دولت مدرن»، «اسنادی از نظام آموزش از مجلس سوم تا پنجم» و ترجمه «مقالاتی در جامعه‌شناسی سیاسی ایران» و «طبقات اجتماعی، ‌دولت و انقلاب در ایران» نام دارند. کتاب «از مجلس وکلای تجار تا اتاق ایران» جدیدترین اثر ترابی است که برگزیده بیست‌وششمین دوره جایزه کتاب فصل در گروه تاریخ شده است.