به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، سابقه ثبت احوال در جهان به قرن نوزدهم میلادی بازمی‌گردد. در ایران همزمان با نوسازی و مدرنیزاسیون و نیاز به شناسایی اتباع برای ایجاد ارتش منظم و اخذ مالیات، تاسیس ثبت احوال در دستور کار قرار گرفت و سرانجام در جلسه  30آذرماه 1297 شمسی به تصویب هیات وزیران رسید و با صدور نخستین شناسنامه برای دختری با نام فاطمه ایرانی در تاریخ 3 دیماه 1297 در تهران فعالیت خود را آغاز کرد. 

تا پیش از این تاریخ ثبت وقایع حیاتی همچون ولادت و وفات براساس اعتقادات مذهبی و سنت‌های رایج در کشور، با نگارش نام و تاریخ ولادت فرد متولد شده در پشت جلد کتاب‌های مقدس مانند قرآن مجید انجام می‌شد و از افراد متوفا نیز جز نام و تاریخ وفات آنان که بر روی سنگ قبرشان نوشته می‌شد، اثری نبود. 

با گسترش فرهنگ و دانش بشری و نیز توسعه روزافزون شهرها و روستاها و افزایش جمعیت کشور، نیاز به سازمان و تشکیلاتی برای ثبت وقایع حیاتی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر بود. برهمین اساس، به تدریج فکر تشکیل سازمان متولی ثبت ولادت و وفات و نیز صدور شناسنامه برای اتباع کشور قوت گرفت. ابتدا سندی مشتمل بر 41 ماده در سال 1297 شمسی به تصویب هیات وزیران رسید و اداره‌ای با عنوان «اداره سجل احوال» در وزارت داخله (کشور) به‌وجود آمد. پس از تشکیل این اداره، نخستین شناسنامه به شماره یک در بخش دو تهران به نام فاطمه ایرانی صادر شد. 

در حال حاضر، سازمان ثبت احوال کشور به‌عنوان یک دستگاه حاکمیتی و زیرساختی وظیفه خدمت‌رسانی به آحاد ایرانیان را عهده‌دار است. این سازمان، سه وظیفه مهم ثبت وقایع حیاتی چهارگانه (ولادت، وفات، ازدواج و طلاق) صدور و اتقان اسناد هویتی برای یکایک ایرانیان و تولید و انتشار آمارهای جمعیتی مکان‌محور را بر عهده دارد. شورای فرهنگ عمومی کشور سوم دیماه را که همزمان با صدور نخستین شناسنامه ایرانی است به‌عنوان روز ثبت احوال اعلام و بر این اساس یکم تا هفتم دیماه نیز هفته ثبت احوال نامگذاری شده‌است. 

هر یک از ایام این هفته، متناسب با فعالیت‌های این سازمان نامگذاری شده‌است؛ یکم دیماه ثبت احوال و دولت الکترونیک، دوم دیماه ثبت احوال و نظام جامع شناسایی ایرانیان، سوم دیماه ثبت احوال و کارت هوشمند ملی، چهارم دیماه ثبت احوال و اتقان اسناد هویتی، پنجم دیماه ثبت احوال و تولید و انتشار آمارهای جمعیتی، ششم دیماه ثبت احوال و ظرفیت‌های بخش غیردولتی و هفتم دیماه ثبت احوال و فرهنگ‌سازی. 

نام‌های نامانوس در شناسنامه‌های ایرانیان
یکی از موضوع‌های مهمی که این سازمان با آن سر و کار دارد، تایید نام و نام‌خانوادگی افراد برای ثبت در شناسنامه است. موضوعی که ثبت احوال در چندسال اخیر با جدیت در حال پیگیری آن است، هرچند نتایج این تلاش‌ها به این زودی آشکار نخواهد شد زیرا هنوز راه زیادی تا حذف و تغییر همه اسامی نامانوس با فرهنگ ایرانی ـ اسلامی وجود دارد. 

طبیعی است هر پدر و مادری دوست دارد  فرزندش نامی نیک داشته باشد و شاید به همین دلیل است که بسیاری از والدین در انتخاب نام نیکو حساسیت بسیاری به خرج می‌دهند و روزها و ماه‌ها برای انتخاب نام مناسب وقت صرف می‌کنند. البته برخی  والدین نیز بر کمیاب بودن نام فرزندان خود تاکید دارند و ترجیح می‌دهند  نامی انتخاب کنند که فراوانی کمتری داشته باشد و همین امر باعث شده‌است  شاهد اسامی عجیب و غریبی باشیم که گاهی به گوش می‌رسد. 

آرشیو، آسیب، اجباری، اخی، اردوخان، اهریمن، باباقلی، بیابانی، ملخ، فضا، فراری، شفتالو، شربت، قطار، قسمت، قربانی، کابوس، گشنه، گرگ آقا، بره، بهداشت، چاه، چراغ، چیتر، زندگی، سرباز، شوجر علاقه، غم، غارت، فرار، فراموش، گمان، لذت، لشکر و یتیم تنها برخی از اسامی قابل تغییر پسران در فهرستی است که سازمان ثبت احوال تهیه کرده‌است. 

آشفته، آفت، اجبار، افسرده، باجی، بیزار، پنبه، تعارف، ارزان، حلوا، خرما، خیار، شقیقه، کفتر، نیمکت، قیمتی، همیشه، نوشابه، ییلاق، لیاقت، لبو، مشکی، مغلوبه، مفتول، حاضر، حسرت، حبصه، خارا، خابس، پارچه، پاکت، پنیر، پوپول، انقلاب، آقا بگم، آلمان، انگلیس و ادامه نیز بخشی از اسامی قابل تغییر برای دختران در این فهرست است. 

این اسامی به پیش از سال 1370 بازمی‌گردد. از زمانی‌که سازمان ثبت احوال کشور به مهندسی فرهنگ نام و نام‌نویسی توجه نشان داد و اهمیت این امر درک شد، به والدین اجازه انتخاب اسامی نامناسب، نامتعارف و مغایر با جنس برای فرزندانشان نمی‌دهد. 

یکی از راه‌هایی که والدین در انتخاب نام فرزندانشان به سراغ آن می‌روند و در چند سال اخیر گسترش قابل توجهی داشته است، مراجعه به کتاب‌های اسامی یا نام‌نامه‌هاست. کتاب‌هایی که می‌توانند نقش بسیار مهمی در فرهنگ‌سازی در زمینه انتخاب اسامی شایسته برای فرزندان ایران زمین داشته باشند اما متاسفانه برخی از آن‌ها نیز دارای ایرادهای بسیاری همچون ذکر معانی و ریشه نادرست برای نام‌هاست. به همین بهانه به سراغ یکی از نویسندگان نام‌نامه‌ها رفتیم و دلیل این امر را از وی جویا شدیم.

مهدی قربانی، نویسنده کتاب‌های «فرهنگ نام و اسما هم‌نام» و «فرهنگ منتخب نام‌های ایرانی و اسلامی» درباره دلیل وجود اشتباهات در برخی نام‌نامه‌ها گفت: سازمان ثبت احوال کشور،‌ در سال 84 کتابی را با عنوان «فرهنگ نام و نام‌گزینی» منتشر کرد که بارها نیز بازچاپ شد. در این کتاب حدود 6 هزار نام ایرانی و اسلامی گنجانده شده‌است اما متاسفانه ریشه و معانی برخی  نام‌ها به اشتباه در این کتاب ذکر شده‌است. 

وی در ادامه گفت: در کتاب «فرهنگ منتخب نام‌های ایرانی و اسلامی» این اسامی و معانی را پالایش و تعداد 300 تا 400 نام را از 6 هزار نامی که در کتاب ثبت احوال آمده بود، استخراج و ریشه و معنای دقیق آن‌ها را ذکر کرده‌ام. 

وی با اشاره به نبود شورایی در سازمان ثبت احوال برای تایید نام‌نامه‌ها و نظارت بر محتوای این کتاب‌ها، عنوان کرد: ثبت احوال قدمت بسیاری دارد و از لحاظ کارکرد، نیز این سازمان تاکنون پیشرفت خوبی کرده‌است. کارشناسان زیادی در حوزه‌های مختلف با سازمان همکاری می‌کنند اما مشکلی که در این زمینه وجود دارد این است که تعابیر زیادی در متون مختلف درباره اسامی وجود ندارد. لازمه تحقیق و بررسی معانی ادبی، تاریخی و رجالی اسامی این است که یک تیم کارشناسی گردهم آیند و به سمت تصنیف کتاب بروند زیرا کتاب‌هایی که هم‌ اکنون در این زمینه منتشر می‌شوند، بیشتر تالیفی هستند. 

ثبت احوال میراث گذشته را به ارث برده است
قربانی درباره تایید برخی اسامی غربی و نامانوس با فرهنگ ایرانی از سوی ثبت احوال اظهار کرد: ثبت احوال میراث گذشته را به ارث برده‌است و در عمل 10 سال است که با جدیت در حوزه انتخاب و تایید اسامی مشغول به کار است. اگرچه تحولی اساسی در مدیریت این سازمان ایجاد شده‌است، اما در این مدت کم نمی‌توانند کم‌کاری 80 و 90 ساله این سازمان را سامان دهند. در حال حاضر، سازمان ثبت احوال اقدام به حذف یک‌سری اسامی و نام‌های خانوادگی نامانوس از شناسنامه‌های افراد کرده‌است که البته دراین باره نیز با پایداری و مقاومت برخی  افراد که حاضر به تغییر نام فرزندان خود نیستند، روبه‌روست و همین امر محدودیت‌هایی را برای سازمان ایجاد کرده‌است.

به یاد داشته باشیم که یکی از حقوق فرزندان، انتخاب نامی نیکو و شایسته برای آن‌ها از سوی والدین است. امری که در روایت‌های مذهبی بر اهمیت آن تاکید شده‌است. به عقیده روانشناسان نیز یکی از عوامل مهمی که در شکل‌گیری شخصیت افراد موثر است، نام آن‌هاست. روانشناسان معتقدند نام بر شخصيت فرد تاثير می‌گذارد، در واقع انسان‌ها در پناه اسم زندگی‌شان را شكل می‌دهند و رابطه‌ای كه هر شخص با اسم خود برقرار می‌كند بر آينده و به‌ويژه موقعيت اجتماعی‌ تاثير دارد. پس چه نیکوست که با انتخاب نامی سازگار با فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی برای فرزندان این مرز و بوم هویت‌بخش آن‌ها باشیم.