«روزنامه سفر خراسان ناصرالدینشاه» نوشته علینقی حکیمالممالک سفرنامه نخستین سفر ناصرالدینشاه به خراسان است که اطلاعات ارزشمند تاریخی، جغرافیایی و مردمشناسی در اختیار علاقهمندان قرار میدهد.-
این پژوهشگر درباره سفرنامهها توضیح داد: سفرنامهنویسی مانند سفر، تاریخ دیرینه و کهنی دارد. این نوشتهها در شمار منابع جغرافیایی هستند. اطلاعات آنها محدود به آگاهیهای جغرافیایی نیست و اطلاعات تاریخی، اجتماعی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی بسیاری درباره مردم سرزمینهای مختلف در آنها میتوان یافت. مردم با انگیزههایی چون گشتوگذار، داد و ستد و تجارت، زیارت، اکتشاف، لشکرکشیها و پژوهشهای علمی دست به سفر میزنند و اغلب نویسندگان حرفهای، سیاستمداران، پژوهشگران، مبلغان دینی، پزشکان، دریانوردان و ماجراجویان در این حوزه قلم زده و یادداشتهایی بهصورت روزنامهای در توصیف تجربههای سفر به رشته تحریر درآوردهاند به همین دلیل سفرنامهها تنوع گستردهای دارند.
مصحح ««روزنامه سفر خراسان ناصرالدینشاه» با اشاره به مقدمهای که ایرج افشار بر کتاب نوشته است، توضیح داد: زندهیاد افشار در مقدمهای که بر کتاب نوشته (26 صفحه)، به سفرنامههایی که شرح سفرهای ناصرالدینشاه را نوشتهاند، پرداخته، همچنین درباره ویژگی سفرهای خارج ناصرالدینشاه شامل سفر فرنگستان اول و دوم، سفر عتبات عالیات و این سفرنامه توضیحاتی داده است. سفرنامه خراسان شرح نخستین سفر ناصرالدینشاه به مشهد در سال 1283 هجریقمری بهشمار میرود و نویسنده آن یکی از طبیبانی است که در این سفر همراه وی بود. این کتاب در سال 1286 هجریقمری در تهران با چاپ سنگی منتشر شد.
کیانی با بیان اینکه نام دقیق افرادی که در این سفر با ناصرالدینشاه همراه بودند در این کتاب آورده شده، افزود: اطلاعات دقیق و ظریفی در این سفرنامه وجود دارد. برای مثال حکیمالممالک در مسیر رفتوبرگشت بهطور دقیق از آبادیها و راهها نام میبرد. همین امر باعث شده تا بهعنوان یکی از منابع باارزش در جغرافیای تاریخی و شناخت تغییرات این مناطق بهشمار رود. نام کامل تمامی همراهان شاه مانند حکیمباشی تولوزان، حاجیبابا ملکالاطبا، میرزا حسین دکتر، آقا میرزا سیدعلی، میرزا عبدالعلی، میرزا مسیح، میرزا سید حسین و میرزا حسین دواساز در این سفرنامه آمده است، از سوی دیگر اطلاعات بسیاری درباره زندگی گیاهی و جانوری مسیر سفر، نوع رفتار و برخورد مردم با کاروان و نگاه حاکمیت به مردم در این نوشتهها آشکار است.
این مولف درباره تغییراتی که در کتاب ایجاد شده نیز بیان کرد: این کتاب به خط نستعلیق بوده اما در این چاپ آن را از افست نستعلیق به خط معیار برگرداندم. حروفچینی کتاب دوباره صورت گرفته، همچنین گویاسازی و نمایهسازی آن را نیز برعهده داشتم. بسیاری از واژهها و نامها در این چاپ توضیح داده شده است.
چاپ نخست «روزنامه سفر خراسان ناصرالدینشاه» نوشته علینقی حکیمالممالک با مقدمه زندهیاد استاد ایرج افشار به کوشش کیانوش کیانیهفتلنگ در 340 صفحه، شمارگان یکهزار نسخه و بهای 12 هزار تومان در قطع وزیری از سوی انتشارات کلک سیمین در اختیار علاقهمندان و پژوهشگران قرار گرفته است.
نظر شما