به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، همایش بین‌المللی باستانشناسان جوان یکشنبه (5 آبانماه) با حضور محمدعلی نجفی، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و دیگر مسوولان این سازمان، استادان و پژوهشگران باستانشناسی، میهمانان خارجی و ایرانشناسان از سوی انجمن علمی دانشجویان باستانشناسی دانشگاه تهران در تالار فردوسی دانشگاه تهران برگزار شد.

عباس علیزاده، باستانشناس پیشکسوت در این مراسم با بیان این‌که بزرگترین مشکل باستانشناسی این است که ما آن را نمی‌شناسیم، اظهار کرد: در دیدار با محمدعلی نجفی، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کتاب «تئوری و عمل در باستانشناسی» را به وی دادم و امیدوارم که با نگاهی به آن از گوشه‌ای از فعالیت‌های باستانشناسان آگاه شود. آگاهی اولیای امور از کار باستانشناسان باعث می‌شود  در این حوزه موفق شویم. تا پیش از این تعداد باستاشناسان اندک بود اما امروز ما لشگری از باستانشناسان را داریم که نمی‌توانند از لحاظ علمی تغذیه شوند.

وی افزود: تپه‌های باستانشناسی عناصر فرهنگی و اجتماعی گذشته را در دل خود دارند و حفاری‌های باستاشناسی که انجام می‌دهیم مانند شکستن تخم‌مرغ برای تغذیه است، اما مهم‌ترین وظیفه‌ای که یک باستانشناس باید انجام دهد، انتشار اطلاعات کاوش و حفاری است. زیرا با هر کلنگی که می‌زند، این داده‌ها تخریب می‌شوند و اگر این اطلاعات در اختیار دیگران قرار نگیرد دیگر بازگشتی نخواهد داشت. امروزه بسیاری از باستانشناسان جوان به تحلیل‌های نظری روی آورده‌اند اما این تحلیل‌ها تنها زمانی موثر خواهند بود که اطلاعات اولیه کاوش منتشر شده باشد.

این باستانشناس با اشاره به این‌که به دلیل وجود اینترنت دسترسی به مقاله‌ها آسان شده است، بیان کرد: برخی باستانشناسان جوان با استفاده از اینترنت مقاله‌هایی را مطالعه می‌کنند اما توالی سفالی دوره‌های یک منطقه را نمی‌دانند. همچنین گاه در مناطق مختلف بدون اشراف و آگاهی از دیگر مناطق نمی‌توان تحلیل ارایه داد. باید برای حفاری‌ها برنامه‌ریزی کنیم و تنها به نگهداری این آثار بسنده نکنیم یا به‌قول دکتر مهدی موسوی، تنها اشیا را از قبرستانی به قبرستانی دیگر انتقال ندهیم. دانشجویان باید بتوانند سیستماتیک تحلیل و نظریه‌پردازی کنند و بااستفاده از وسعت پایگاه‌ها دانش‌ خود را افزایش دهند.

وی با اشاره به نقش دولت در این حوزه گفت: دولت نقش زیربنایی در گسترش باستانشناسی دارد. این حوزه بدون حمایت دولت نمی‌تواند پا بگیرد. در غرب به علوم‌انسانی و باستانشناسی توجه ویژه می‌شود زیرا  شاخه‌ای از علم به‌شمار می‌رود. دانشمندان این حوزه تنها می‌توانند از سوی دولت استخدام و به‌کار گرفته شوند. در ایران استعدادهایی وجود دارد که در طول زمان با مسایلی مختلف مانند کمبود استاد و امکانات علمی ناکام  مانده‌اند. 

این پژوهشگر ادامه داد: اجازه ندادن به هیات‌های خارجی برای حفاری و کاوش در ایران با این تفکر نادرست که آن‌ها برای غارت به ایران آمده‌اند از اشتباه‌هایی به‌شمار می‌رود که رخ داده است. باید برای دانشجویان وضعی فراهم کنیم تا در کنار این گروه‌ها در ایران فعالیت کنند تا از آن‌ها بیاموزند یا آن‌ها برای ادامه تحصیل به دیگر کشورها بروند و با آموختن دانش به ایران بیایند و به گسترش این دانش کمک کنند. 

علیزاده درباره خلیج فارس نیز اظهار کرد: چندی پیش یکی از باستانشناسان خارجی درباره خلیج فارس گفته بود که همه فعالیت‌های هزاره سوم و چهارم از مسیر خلیج فارس انجام شده است. پژوهشگران دیگر کشورها روی این مساله پژوهش‌های بسیاری انجام دادند و اطلاعات آن را به چاپ رساندند اما ایرانی‌ها چنین اقدامانی انجام نداده‌اند. برای گسترش دانش درباره خلیج فارس که منطقه مهمی است به انتشار پژوهش‌های باستانشناسی درباره شمال خلیج فارس نیاز داریم.

این پژوهشگر پیشکسوت بیان کرد: در سال 1991 میلادی فردی که در جنوب خلیج فارس کاوش می‌کرد،‌ کتابی با نام جعلی نوشت و این کتاب به یونسکو برده شد و امارات و دیگر کشورهای عربی که هیچ مدرکی نداشتند از چنین کتاب‌هایی استفاده کردند. هنگامی که ما به خارجی‌ها اجازه کاوش در این منطقه‌ها را ندهیم، چنین اتفاق‌هایی طبیعی است. سوریه، عراق، مصر و افغانستان مکان‌های مهمی برای کاوش‌های باستانشناسی هستند اما به‌دلیل شرایطی که دارند، پژوهشگران نمی‌توانند برای حفاری به این مناطق بروند. به همین دلیل، اگر درهای ایران برای کاوش‌های باستانشناسی باز شود، در این حوزه پیشرفت بسیاری خواهیم داشت. امیدوارم چنین جلسه‌هایی در آینده ادامه پیدا کند. 

مهدی موسوی‌کوهپر نیز در این نشست با بیان این‌که دانشگاه و سازمان میراث فرهنگی دو بال ارزشمند باستانشناسی به‌شمار می‌روند، اظهار کرد: تعامل دانشگاه و میراث فرهنگی باعث پیشرفت در این حوزه خواهد بود. تاریخ و باستانشناسی اوراق زرین کتاب فرهنگ ایران را غنی‌تر خواهند کرد. باستانشناسی ما امروزه با آن‌چه در دنیا در حال آموزش است، فاصله و شکاف عمیقی دارد و مقصران این امر از بالاترین تا پایین‌ترین فردِ مسوول در این حوزه ‌ هستند.
 
رییس انجمن علمی باستاشناسی افزود: وجود گرایش‌های ناقص، سرفصل‌هایی که در 50 سال گذشته، بی‌تغییر تدریس می‌شوند، تعامل غیرمنطقی دانشجویان کارشناسی‌ارشد و دکترا به جای پرداختن به علوم باستان و رویکرد به امر تئوریک به جای استفاده از داده‌ها و اطلاعات از بزرگترین مشکلات این حوزه به‌شمار می‌روند. بسته بودن مراکز باستانشناسی ما باعث تبدیل مراکز ایرانشناسی به عرب‌شناسی شده‌است. اگر باستانشناسان خارجی در ایران فعالیت می‌کردند، خلیج فارس در نوشته‌ها و درس‌های دانشگاهی به نام جعلی خوانده نمی‌شد.

این باستانشناس با بیان این‌که حضور باستانشناسان ایرانی در حوزه فرهنگ ایران اهمیت دارد، گفت:  از سوی دیگر باید به حضور باستانشناسان ایرانی در دیگر مناطق و کاوش‌های مرتبط با تمدن ایران نیز توجه شود. متاسفانه موزه‌ها، گورستان اشیا شده‌اند و دانشجویان برای حضور در موزه‌ها مشکل دارند. بسیاری از پایان‌نامه‌ها و پژوهش‌هایی که در این حوزه‌ها صورت می‌گیرد با استفاده از اشیای موزه‌داران و مجموعه‌داران خصوصی انجام شده است، زیرا سازمان میراث فرهنگی تاکنون به دانشجویان این رشته اعتماد نکرده‌است. برای معرفی فرهنگ ایران به جهان، نیاز به گشودن درهای موزه‌ها به روی پژوهشگران داریم تا با انتشار مقاله‌های علمی و پژوهش‌ها، بتوانند برگ‌هایی به تاریخ و فرهنگ ایران بیفزایند.

محمدعلی نجفی، رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در این مراسم با بیان دیدگاه‌هایش درباره وضع باستانشناسی و میراث فرهنگی، اظهار کرد: باستانشناسی علم جوانی به‌شمار می‌رود و سازمان میراث فرهنگی در فعالیت‌های پژوهشی و علمی، روند نزولی و غیرقابل دفاعی داشته و صدمات بسیاری به پیکره فرهنگی کشور وارد شده است. این ضعف در کنار برخی فعالیت‌های غیرکارشناسی منجر به تخریب آثار فرهنگی و تاریخی ایران شده است. توسعه همکاری میان موسسه‌ها، پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها با سازمان‌های آموزشی از مهم‌ترین برنامه‌های این سازمان به‌شمار می‌رود.

در همایش بین‌المللی باستانشناسان جوان، همچنین حسن طلایی، رییس گروه باستانشناسی دانشگاه تهران، ‌غلامرضا جمشیدی‌ها، معاون فرهنگی دانشگاه تهران، طاهرنیا، معاون دانشکده ادبیات، حکمت‌الله ملاصالحی و حمید فهیمی، باستانشناسان پیشکسوت به سخنرانی پرداختند. این همایش علمی از امروز (5 آبانماه) با ارایه مقاله‌های علمی در حوزه باستانشناسی در دانشگاه تهران آغاز شده و به‌مدت سه روز تا چهارشنبه (8 آبانماه) ادامه دارد. نمایشگاهی از کتاب‌های باستانشناسی و تاریخ نیز در کنار این همایش، آثار این حوزه‌ها را با تخفیف 10 درصدی در اختیار علاقه‌مندان و دانشجویان قرار می‌دهد.