دکتر حمید عبداللهیان در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، هدف از تاسیس رشته ارتباطات در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران را رویکردی جدید عنوان کرد و گفت: دانشگاه علامه طباطبایی دو رشته روابط عمومی و روزنامه‌نگاری را راه‌اندازی کرد اما قصد داشتیم حوزه‌های متنوع رسانه را پوشش دهیم. از این رو دو هدف تنوع رسانه‌ای و ارتقای مهارت و توان نظری و تفکر انتقادی دانشجویان ارتباطات را مدنظر قرار دادیم و در برخی موارد به تدریس دروس فنی روزنامه‌نگاری پرداختیم.
استاد ارتباطات دانشگاه تهران در پاسخ به تامین منابع کتابهای تخصصی گروه ارتباطات گفت: دانش را از هر منبعی می‌توان تامین و به دانشجویان منتقل کرد. اما مشکل عمده ما کمبود یا در برخی مواقع نبود امکانات فناوری و تکنولوژیک در ارتباطات اینترنتی است. در سال 76 امکانات اینترنتی در معاونت پژوهشی دانشکده ضعیف بود اما با تلاش‌های صورت گرفته، سعی کردیم گروه را به وسیله «لیزلاین» به شبکه دانشگاه وصل کنیم تا از امور علمی پژوهشی عقب نمانیم.
وی در ادامه گفت: اشتراک با ژورنال‌ها صورت پذیرفت و از طریق اینترنت به طور رایگان برخی مقالات تهیه شد و این‌گونه، برخی منابع تکمیلی درسی افزون بر کتابهای موجود تامین شدند.
مولف کتاب «دین و رسانه» درباره فعالیت‌های گروه ارتباطات دانشگاه تهران در زمینه غنای منابع درسی در سطوح عالی این رشته گفت: در سال 75 با حضور اعضای موسس گروه و کمک دکتر علیرضا دهقان، یوسفعلی اباذری و تقی آزادارمکی طرحی شکل گرفت که هدف اصلی دانشکده، خارج کردن سیستم آموزشی پژوهشی از نظام سنتی جزوه‌محوری به استادمحوری و کتاب‌محوری بود. سپس با تشکیل جلسه‌هایی منظم در سال 85 موفق شدیم دوره دکترای رشته ارتباطات را تاسیس کنیم و توانستیم به همراه تغییر ساختار پایان‌نامه‌نویسی، کارگاه‌ها و کلاس‌های پروپوزال‌نویسی را راه‌اندازی کنیم.
وی همچنین افزود: هدف اصلی ما در گروه ارتباطات، تالیف و ترجمه کتاب نیست. بلکه به فراخور نیازمان به این فعالیت نیز مبادرت می‌ورزیدیم. در زمان مسوولیت مدیریت گروه ارتباطات برنامه‌هایی را برای پیشبرد گروه در نظر گرفتم که در چهار بخش قرار داشت. راه‌اندازی دکترای رشته ارتباطات، راه‌اندازی کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه، راه‌اندازی انجمن ارتباطات و مطالعات فرهنگی و در نهایت تاسیس مجله جهانی رسانه به پیشنهاد دکتر یحیی کمالی‌پور از مواردی به‌شمار می‌آید که همگی به تحقق پیوسته است.
مولف کتاب «مفهوم‌پردازی واقعیت در جامعه‌شناسی تاریخی» به نقش دانش‌آموختگان از خارج برگشته با گرایش ارتباطات در تامین کتابهای گروه ارتباطات اشاره کرد و گفت: در دهه 70 با بازگشت افراد جوان‌تری که با گرایش ارتباطات در حوزه علوم اجتماعی تحصیل کرده بودند، اعضای هیات علمی گروه ارتباطات تکمیل و تحولات لازم در این رشته و دروس مربوط به آن ایجاد شد.
وی در ادامه به تامین کتابها از طریق کتابخانه دانشکده و گروه ارتباطات پرداخت و گفت: از سال 76 تا 83 هر سال با نقش موثر مدیریت دکتر اباذری به عنوان یکی از استادان گروه جامعه‌شناسی فهرستی از کتابهای مورد نیاز گروه‌های دانشکده را تهیه و به کتابخانه تحویل می‌داد. همچنین به دلیل بصیرت و آشنایی وی به حوزه‌های مختلف آثار خوبی خریداری شد اما در چند سال اخیر وضع خرید کتاب تغییر پیدا کرده و افتی را در این زمینه شاهدیم. مشکل مالی نیز به دانشگاه‌ها ضربه وارد کرد و این بی‌توجهی‌ها به کیفیت آثار دانشجویان لطمه زده‌است.
مدیر گروه سابق ارتباطات دانشگاه تهران با اشاره به عوامل تاثیرگذار در حوزه آموزش و پژوهش رشته ارتباطات عنوان کرد: اصولا تدریس از حالت چهره به چهره و تقابل دو جانبه به شکل‌های دیگر نیز تغییرشکل پیدا کرده و می‌توان هم از طریق کلاس‌ها و هم از طریق فضای مجازی (ایمیل و اینترنت) به تدریس پرداخت اما بزرگترین مشکل در این شیوه آموزشی پهنای باند(سرعت بسیار پایین) است که در پیمایش‌های آنلاین کار مشکل می‌شود و نمی‌توان مباحث را منتقل کرد.
عبداللهیان در ادامه افزود: مشکل اینترنت یک مساله ساختاری در کشور است که به حیثیت و کیفیت علمی دانشگاه تهران صدمه وارد کرده است. همچنین راه‌اندازی تلویزیون‌های خصوصی «آی پی تی وی» که هم‌اکنون در سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران برای کارکنان و برنامه‌های این مرکز در حال استفاده است برای تکرار درس‌های رشته ارتباطات و دسته‌بندی مطالب به عنوان یک منبع تکمیلی در کنار کتابها مفید است.
عضو هیات علمی گروه ارتباطات دانشگاه تهران درباره همکاری معاونت پژوهشی و انتشارات دانشگاه تهران برای تبدیل پایان‌نامه‌ها یا آثار دانشجویان به کتاب اظهار کرد: کم و بیش این همکاری وجود دارد و انتشارات دانشگاه تهران به عنوان یک مرکز دولتی با ظرفیت و بودجه مشخص برای همه رشته‌ها اقدام به چاپ آثار استادان می‌کند اما با وجود جذب حداکثری دانشجو از طریق وزارت علوم و هزینه‌های پذیرش دانشجو مجال کمتری برای تامین هزینه‌های چاپ کتاب فراهم می‌شود. همچنین می‌توان نبود تحولات ساختاری در دانشگاه‌ها ( استقلال نداشتن دانشگاه‌ها و موانع قانونی در این زمینه) را دلیل مشکلات مضاعف حوزه چاپ و نشر آثار دانست.
مولف کتاب در دست انتشار «روش تحقیق در مطالعات فرهنگی» به تلاش‌های صورت گرفته در این زمینه اشاره کرد و گفت: طی یک همکاری تنگاتنگ با دانشجویان دو ماه پیش کتابی از سوی انتشارات «راتلیج» به چاپ رساندیم که مباحث محرومیت دیجیتالی و شکاف اطلاعاتی را دربردارد. البته این اثر هنوز به فارسی ترجمه نشده‌است.
عبداللهیان در ادامه به نقش تعامل دانشجو با استادان گروه ارتباطات در زمینه تامین منابع کتابهای درسی تاکید کرد و گفت: دانشجویان با دسترسی به برخی منابع درسی ارتباطات و جامعه‌شناسی به شکل رایگان توانستند منابع درسی این رشته‌ها را غنی کنند. تهیه کتابهای الکترونیکی (ای بوک)، پی دی اف کردن کتابها و قرار دادن آن‌ها در سایت از کار‌های مفید انجام شده در این زمینه است.
رییس سابق موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران همچنین در پاسخ به این سوال‌که ترجمه و تالیف استادان گروه ارتباطات در چه وضعی است؟ گفت: هزینه چاپ کتاب بالاست و بدون حمایت نمی‌توان کاری از پیش برد. همچنین کتاب باید ارزش چاپ داشته باشد و اگر دانشگاه‌ها قدرتمندتر ظاهر شوند، کار چاپ کتاب استادان با حمایت و منابع دولت تقویت می‌شود.
وی افزود: من با چاپ کثیر مخالفم و معتقدم هر استاد در طول حیات آکادمیک خود می‌تواند سه تا چهار ایده محوری را بپروراند و با این شرایط هر استاد بیشتر از چند کتاب نمی‌‌تواند تالیف کند. از این رو معتقدم جنبش کتاب‌نویسی نباید بی حساب و کتاب جریان یابد اما با مقاله‌نویسی موافقم.
مدیر سابق دفتر پیمایش روابط عمومی موسسه روزنامه کیهان در ادامه به دلایل جانبی تولید ناکافی کتاب در گروه‌های ارتباطات اشاره کرد و گفت: وقتی حقوق یک هیات علمی کفاف معیشت یک استاد را نکند، فضای آشفته زندگی بر فعالیت‌های حرفه‌ای سایه می‌اندازد و نمی‌توان به تولید علم در یک رشته خاص امید بست. همچنین با معیار‌های موجود ترفیع رتبه سالیانه استادان که به نظرم با استاندارد‌های واقعی دانش افراد مغایرت دارد، انگیزه کافی و فراتر از تلاش حرفه‌ای برای تولید کتاب باقی نمی‌ماند و این در حالی است که در بیشتر موارد آن‌چه نوشته می‌شود انگیزه ارتقای درجه دانشگاهی است نه تامین نیاز حقیقی و تولید کتابهای متناسب با رشته دانشگاهی.
عبداللهیان همچنین به مشکل اساسی رشته ارتباطات دانشگاه تهران اشاره کرد و گفت: مشکل اصلی را نمی‌توان در دانشکده، گروه، استادان و حتی کمبود کتاب دانست. تا آن‌جا که ممکن است محتوا و مباحث هر درس با توجه به تغییرات ایجاد شده روزآمد می‌شود و می‌دانم که دیگر استادان چنین کاری انجام می‌دهند اما مساله اساسی مباحث مالی و نبود امکانات جدید در زمینه فناوری‌های ارتباطی برای استفاده استادان و دانشجویان است. از این رو، جبران این زمینه موجب ترقی در درس‌های رشته ارتباطات و این گروه تخصصی می‌شود.
سردبیر مجله جهانی رسانه در پایان به اولویت‌های تالیف و ترجمه در حوزه ارتباطات پرداخت و گفت: با پرداختن به موضوع شبکه‌های اجتماعی، مسایل نظری حوزه ارتباطات، فضای مجازی، حوزه نظری رابطه انسان با کامپیوتر، جایگاه ایران در جهان و مسایل محاسبه‌ای علوم اجتماعی به ریاضیات و امکان این امر می‌تواند تالیف و ترجمه کتاب و مقاله را مورد توجه قرار دهد.
حمید عبداللهیان، متولد 1336 شاهرود، داراي مدرك دكتراي رشته جامعه‌شناسي تاريخي و ارتباطات از دانشگاه كارلتون-كانادا در سال 1375 و هم اكنون عضو هيات علمي و دانشیار دانشگاه تهران است. وی تا به حال تدریس درس‌های بسیاری را در گروه ارتباطات (جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی) به عهده داشته است. از آثار قلمی وی می‌توان به کتاب «دین و رسانه»( به فارسی)، «مفهوم‌پردازی واقعیت در جامعه‌شناسی تاریخی» و «محرومیت دیجیتالی سطح دو، فناوری دانش اطلاعاتی دولتی» به زبان انگلیسی اشاره کرد. وی هم‌اکنون نیز کتاب «روش‌شناسی در مطالعات فرهنگی» را در دست چاپ دارد.
دوشنبه ۶ آبان ۱۳۹۲ - ۱۰:۵۶
نظر شما