به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، امروز نخستین روز مهر 1392 برابر است با زادروز استاد محمدرضا شجریان، استاد آواز ایرانی. این خواننده، موسیقیدان و خوشنویس برجسته کشور یکم مهر 1319 در مشهد مقدس به دنیا آمد.
نام‌آوری استاد شجریان در ایران و جهان فراگیر است. ابداع سازهای جدید ایرانی برای تحول در موسیقی ایرانی نیز یکی از فعالیت‌های چشم‌افسای شجریان است.
«شهرآشوب»، «صراحی»، «کرشمه»، «ساغر»، «سبو»، «تندر» و «ارغنون» نام سازهایی است که به دست استاد شجریان ساخته و پس از آزمایش صدادهی به جامعه موسیقی کشور معرفی شدند.
شجریان در سال 1351 در برنامه «گل‌ها» با نورعلی خان برومند آشنا شد و به آموختن شیوه آوازی طاهرزاده نزد او پرداخت. از سال 1352 نیز نزد هنرمند نامی، عبدالله دوامی، همه ردیف‌های موسیقی و شیوه‌های تصنیف‌خوانی را فرا گرفت. در همین سال به همراه گروهی از هنرمندان چون محمدرضا لطفی، ناصر فرهنگ‌فر، حسین علیزاده، جلال ذوالفنون و داود گنجه‌ای، مرکز حفظ و اشاعه موسیقی را به سرپرستی زنده‌یاد داریوش صفوت بنیانگذاری کرد.
او از سال 1354 تدریس هنرجویان را در رشته آواز در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران آغاز کرد و در سال 1358 به تدریس خود در دانشگاه پایان داد، اما بسیاری از شاگردانش به طور خصوصی نزد او آموزش دیدند.
زنده‌یاد ایرج بسطامی، استاد حسام الدین سراج، قاسم رفعتی، همایون شجریان، محسن کرامتی، علی جهاندار، حمیدرضا نوربخش، علیرضا قربانی، سینا سرلک و مظفر شفیعی تعدادی از شاگردان شجریان هستند که امروزه هرکدام خود وزنه‌ای در آواز ایرانی به‌حساب می‌آیند.
شجریان در سال 1378 جایزه پیکاسو را از طرف سازمان یونسکو دریافت کرد. این جایزه هر پنج سال یک‌بار از سوی سازمان یونسکو به هنرمندی که برای شناساندن فرهنگ و هنر کشورش می‌کوشد، اهدا می‌شود.
این استاد پیشکسوت موسیقی به خوشنویسی ایرانی نیز علاقه بسیار دارد. او از سال 1344 به فراگیری نستعلیق نزد استادانی چون ابراهیم بوذری و حسین میرخانی مشغول شد و هم‌اکنون دارای درجه ممتاز در خط نستعلیق است. به دلیل فعالیت‌های مهم شجریان در این حوزه، از او با عنوان یکی از خبره‌ترین خوشنویسان معاصر نیز یاد می‌شود.
نمی‌توان درباره این هنرمند مطلبی نوشت و به دو آلبوم مهم و جذاب او اشاره نکرد. یکی از این آلبوم‌ها «قرآن در دستگاه فارسی» است و دیگری «رباعیات خیام» با دکلمه زنده‌یاد احمد شاملو و آهنگسازی فریدون شهبازیان.
کتاب‌شناسی شجریان
با توجه به اهمیت حضور و تاثیر استاد شجریان بسیار بدیهی است که کتاب‌هایی درباره زندگی و آثار او منتشر شود. «خسرو خوبان: شناخت‌نامه استاد محمدرضا شجريان» به کوشش مهران حبيبی‌نژاد یکی از این کتاب‌هاست که در سال 1388 منتشر شد. این کتاب به پاس زحمات و تلاش بی‌وقفه 50 ساله استاد محمدرضا شجريان به موسيقی اصيل ايران تدوين شده و شامل زندگی، گفت‌وگوها، نقد و نظرها، مقالات و نيز متن آوازها و تصنيف‌های اوست.
«راز مانا: ديدگاه‌ها، زندگی و آثار استاد آواز ايران» به کوشش محسن گودرزی نیز دیگر کتاب منتشر شده در این موضوع است. این كتاب مصور گفت‌وگويی است با استاد محمدرضا شجريان و دربرگيرنده ديدگاه‌های وی درباره موسيقی و نيز زندگی و آثار اوست. این اثر در سال 1385 وارد کتابفروشی‌ها شد.
«هزار گلخانه آواز» نیز نام کتاب دیگری با ساختار گفت‌وگویی است که در سال 1387 به اهتمام کاظم مطلق، مهدی عابدینی و حمید جواهریان منتشر شده است.
«لطيفه نهانی: گزيده گفت‌وگوها و گفتارهای استاد محمدرضا شجريان و نقد و نظرهايی درباره او و آثارش» دیگر منبع در شناخت‌شناسی استاد آواز ایران است. در آغاز این كتاب، زندگی و آثار شجریان معرفی شده و بخش‌های دیگر كتاب شامل گفت‌وگوهایی است با استاد شجريان، معرفی سخنرانی‌ها و نشست‌های پژوهشی، شجريان در نگاه ديگران، ديگران در نگاه شجريان و نقد و نظرهايی درباره چند اثر استاد شجريان. كتاب در سال 1383 همراه با عكس‌هايی از استاد شجريان و نزديكان او منتشر شده است.
کتاب «نغمه‌های سیاوش» نیز متن آوازها و تصنیف‌های محمدرضا شجریان در 51 نوار کاست است که با گردآوری محمد حکیمی کاخکی در سال گذشته منتشر شد.
اما با وجود انتشار این قبیل آثار، متاسفانه هنوز یک کتاب پژوهشی آکادمیک درباره تاثیر شجریان بر هنر آواز ایرانی نوشته نشده است. این مساله می‌تواند بهانه‌ای باشد که دانشجویان دانشکده‌های موسیقی را در کشور برای نگارش پایان‌نامه‌ها درباره این موضوع ترغیب کند.
دوشنبه ۱ مهر ۱۳۹۲ - ۱۰:۱۰
نظر شما