اصل متقارب
در قرآن کریم نوع چهارمی از سجع هم به کار می‌رود که در آن دو واژه در نظم آهنگ و حروف پایانی به هم نزدیک‌اند، نه یکسان. در این نوع نیز آهنگین بودن و زیبایی تناسب پایان آیات مشهود است. ما این نوع را «متقارب» می‌نامیم. البته اصطلاح متقارب را به مواردی اطلاق می‌کنند که حروف پایانی دو واژه قریب المخرج باشند، خواه در وزن نیز یکسان باشند یا خیر، اما در اینجا آن را در مفهومی خاص‌تر به کار می‌بریم که توافق دو واژه تنها در نزدیکی حرف آخر باشد تا در کنار دیگر انواع فواصل نوع مستقلی به شمار آید. در این گونه موارد وجود نشانه مد پیش از حرف آخر نیز زمینه‌ساز نزدیک شدن نظم آهنگ در واژه است.
هماهنگی آوایی در فرجام آیه‌ها به حدی است که دو آیه کنار هم، حروف پایانی آن‌ها یا همانند و یکسان است و یا در مخرج و ویژگی‌های صوتی، به هم نزدیک و متقارب؛ مانند «م» و «ن»، «د» و «ب». هیچ‌گاه دو حرف دور از هم، در فاصله‌هایی که جفت یکدیگرند، قرار ندارند.
صفحه 169/ زیباشناسی قرآن از نگاه بدیع/ دکتر حسن خرقانی/ انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی/ چاپ یکم/ سال 1392/ 439 صفحه/ 16000 تومان
پنجشنبه ۲۱ شهریور ۱۳۹۲ - ۱۴:۰۰
نظر شما