به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، در این نشست که امروز (30 مرداد) به همت گروه مطالعات راهبردی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در این مرکز برگزار شد، دکتر افسانه ادریسی به عنوان کارشناس، پژوهشگر و جامعه‌شناس به نقد و بررسی طرح پژوهشی «عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر زندگی مجردی در شهر تهران» که قرار است از سوی این پژوهشگاه در قالب کتاب منتشر شود، پرداخت.

وی در ابتدای نشست با بررسی انواع خانواده‌ها، خانواده‌های جدید نظیر تک والدی یا خانواده‌های یک نفره که در جامعه ما به زندگی‌های مجردی موسوم‌اند، گونه‌های خانواده در دنیای مدرن و از پیامدهای توسعه کلان‌شهرها دانست که علاوه بر ویژگی‌های خاص آسیب‌هایی را در پی دارند. 

این کارشناس به تاخیر افتادن سن ازدواج و فاصله گرفتن از تشکیل خانواده را از جمله این آسیب‌ها دانست.

ادریسی خانواده را یکی از سرمایه‌های اجتماعی دانست و با استناد به یافته‌های این طرح پژوهشی که به همت دکتر منصور وثوقی، استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه علوم تحقیقات و نظارت دکتر محمدسعید ذکائی، محقق و مولف حوزه مسایل اجتماعی و شهری پدید آمده است، زندگی‌های مجردی را محصول رخدادهای پس از جنگ جهانی دوم معرفی کرد.

وی با اشاره به کتاب «جامعه اطلاعات» اثر «کاستلز» گفت: آمارهای این کتاب با دقت فراوانی نشان می‌دهد که چگونه با افزایش سن ازدواج پس از جنگ جهانی دوم، تمایل به زندگی‌های تک نفره یا همان مجرد زیستن افزایش یافت. در کشور ما نیز از حدود 15 سال گذشته با افزایش سن ازدواج شاهد شکل‌گیری خانواده‌های تک‌نفره هستیم.

ادریسی درباره شیوه انجام این پژوهش بیان کرد: این تحقیق با بررسی و انجام مصاحبه‌هایی با 62 نفر از افرادی که در شهر تهران به صورت مجردی و به مدت بیش از پنج سال این‌گونه زندگی را تجربه می‌کنند، انجام شده است. بر اساس این تحقیق افرادی دارای زندگی مجردی شناخته می‌شوند که به واسطه تحصیل خود ناچار به این‌نوع از زندگی نیستند، بلکه با داشتن امکان بازگشت و زندگی همجوار خانواده، این نوع زندگی تک نفره را برگزیده‌اند البته امکان دارد این افراد به دلایلی اعم از ادامه تحصیل این سبک زندگی را آغاز کرده باشند.

سخنران نشست با تاکید بر این که این اثر با هدف بررسی آسیب‌های زندگی مجردی انجام شده است، گفت: این اثر با استفاده از روش تحقیق کیفی موسوم به «گراندد تئوری یا نظریه زمینه‌ای» ارزش‌های دینی و حقوقی، سبک زندگی و مصرف، نگرش افراد نسبت به فرهنگ جهانی، وضعیت و شرایط اقتصادی خانواده و نگرش افراد نسبت به ازدواج دایم بررسی کرده است.

این محقق حوزه جامعه‌شناسی ضمن برشماری مزایای استفاده از روش‌های کیفی در پژوهش‌های اجتماعی از این دست، بیان کرد: بر اساس یافته‌های تحقیق «عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر زندگی مجردی در شهر تهران» 13 مقوله استخراج شد که نشان می‌دهد افراد به چه دلیل زندگی مجردی را انتخاب کرده و تمایل به ادامه این نوع از زیستن دارند. 

وی افزود: آن‌ها با وجود برخی موانع و مشکلات نظیر هزینه‌های بالای تهیه مسکن، رضایت نسبی از وضعیت اقتصادی خود دارند، به دلیل این انتخاب خود مشاغل متنوع و دشوار را می‌پذیرند، اغلب در حوزه اجتماعی و نسبت به خانواده خود تحرک عمودی دارند، اولویت‌بندی‌شان درباره نیازهای زندگی متفاوت از خانواده است و تازمانی که والدین از آن‌ها انتظاری مانند بازگشت به منزل ندارند حمایت‌های مالی از آن‌ها دریافت می‌کنند.

این پژوهشگر بر اساس یافته‌های این اثر پژوهشی به برخی از ویژگی‌های اعتقادی و اخلاقی افرادی که در کلام شهر تهران به صورت مجردی زندگی می‌کنند، پرداخت و گفت: این افراد به آداب و رسوم ایرانی و دینی تا زمانی اهمیت می‌دهند که برای آن‌ها کارکرد دارد و لذت‌بخش است، به عنوان مثال عید نوروز و شب یلدا را دوست دارند، از آن جهت که می‌توانند به گشت و گذار بپردازند و شب زنده‌داری کنند. اغلب این افراد نسبت به دینداران نگرش منفی یا تحقیرآمیزی دارند(این رفتار در افرادی که والدین آن‌ها دیندارند، بیشتر دیده می‌شود)، مراسم دینی را به شکل سلیقه‌ای انجام می‌دهند، اعتقاد به اخلاقیات و دین‌های اجتماعی برای آن‌ها مهم است، شکاف ارزشی زیادی با خانواده خود دارند این شکاف عمیق در نوع پوشش و سبک زندگی آن‌ها کاملا مشهود است.

وی ادامه داد: بر اساس این تحقیق اغلب افرادی که در تهران به صورت مجردی زندگی می‌کنند، معتقدند که در جامعه ما تبعیض جنسیتی وجود دارد، آزادی‌های اجتماعی نداریم، جامعه تصویر منفی از زندگی مجردی دارد، شیوه‌های زندگی سنتی را نمی‌پذیرند و اعتقاد دارند که در جامعه نسبت به زنان ظلم زیادی صورت می‌گیرد. اغلب این افراد با نوعی ناامیدی نسبت به آینده مواجهند. این افراد با انتخاب این شیوه زندگی به جوان و به طور کلی به انسان به عنوان انتخابگر ارزش‌ها می‌نگرند.

ادریسی معتقد است: بر اساس داده‌های این اثر چنین نگرشی نسبت به جامعه موجب شده است این افراد دین را عرفی کنند، پوشش را تا حدی بپذیرند که به سبک زندگی آن‌ها آسیبی نرساند و به سبک زندگی مدرن اعتقاد داشته باشند.

سخنران جلسه بیان کرد: این تحقیق نشان می‌دهد که افرادی که زندگی مجردی دارند به استفاده از ماهواره و اینترنت علاقه‌ فراوانی دارند، اغلب تجمعاتشان دوستانه است، با وجود دوست داشتن ورزش، بسیار اندک ورزش می‌کنند و اغلب کتاب نمی‌خوانند. آن‌ها مهارت‌های اولیه زندگی نظیر آشپزی را فرامی‌گیرند، در تمامی امور زندگی‌شان نوعی بی‌نظمی دیده می‌شود، از غذاهای حاضری استفاده زیادی دارند، روابط خانوادگی آن‌ها به حداقل می‌رسد و از این‌که از سوی همسایگاه کنترل شوند بیزارند.

وی نیازمندی به حمایت‌های دوستانه‌ دوستان همجنس و غیر همجنس را از دیگر ویژگی‌های این افراد دانست و افزود: همچنان حمایت مادران در آن‌ها دیده می شود، در تعاملاتشان با دیگران به شدت انطباق‌ناپذیرند و ناسازگاری دارند، به شیک‌پوشی و ظاهر خود اهمیت فراوانی می‌دهند در حالی‌که نیازهای اولیه زندگی را در نظر ندارند. این‌ها در پی کسب آزادی‌های فردی و لذت‌جویی‌اند و معتقدند که تجربه‌های جدید منجر می‌شود هویت خودمان را بیابیم. گرایش به مهاجرت دارند، اغلب در پی فرصت‌های شغلی و تحصیلی‌اند و به نوعی دچار فردگرایی یا خودگرایی مدرن شده‌اند.

وی درباره تفاوت این نوع از زندگی خانوادگی در ایران و سایر کشورها که بخشی از این اثر پژوهشی را تشکیل می‌دهد، گفت: در کشور ما این افراد به زندگی مجردی به عنوان دوره موقتی می‌نگرند و نگرش یا امید به ازدواج دارند همچنین نسبت به بچه‌دار شدن خوش‌بین هستند که در اغلب کشورها و در زندگی‌های مجردی این‌گونه نیست.

ادرسی درباره عقاید این افراد گفت: آن‌ها آشنایی قبل از ازدواج را یک ضرورت می‌دانند که منجر به دوستی‌های چند ماهه یا چند ساله‌ای می‌شود و اغلب بی سرانجام‌ است. در انتخاب همسر بسیار سخت‌گیر می‌شوند. اعتقادی به مهریه ندارند و از آنجایی که می‌خواهند مسیر طلاقشان هموار باشد، ازدواج‌های غیر ثبتی در آن‌ها زیاد است و به دلیل تمایل شدید به لذت و آزادی‌های فردی قادر نیستند خود را در چارچوب خانواده بگنجانند. نسبت به دیگران بی اعتمادند و در قبال آن‌ها احساس مسوولیت نمی‌کنند.

وی در جمع‌بندی این یافته‌ها عنوان کرد: انجام این تحقیق به این معنا نیست که تمامی افرادی که زندگی مجردی دارند، تمامی این آسیب‌ها را تجربه می‌کنند، شاید رفتار افرادی که در خانواده‌ زندگی می‌کنند، آسیب‌زاتر باشد. با وجود این جامعه ما این شیوه زندگی را نمی‌پذیرد، اما این فرایند در حال توسعه است و ما برای پیشگیری از پیامدهای منفی آن باید تامل، تفکر و برنامه‌ریزی‌های جامعی داشته باشیم؛ چرا که امکان دارد شیوه زندگی مجردی نیز در آینده جزو شیوه‌های رایج اشکال خانواده در جامعه ما باشد. این اثر پایان کار نیست بلکه آغازی برای تحقیق و پژوهش‌های بیشتر در این زمینه است.

وی در پایان یادآور شد: قرار است یافته‌های این پژوهش در حجمی بیش از 600 صفحه در کتابخانه پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات قرار گیرد.

همچنین این پژوهشگاه علاوه بر آن‌که طرح‌های پژوهشی خود را در قالب کتاب به چاپ می‌رساند، در اثری که در خاتمه هر سال منتشر می‌کند، گزارش آن را ارایه می‌دهد.