پایه‌های تنظیم رونوشت‌برداری در پروکاریوت‌ها
برای فهمیدن نحوه تنظیم رونوشت‌برداری در پروکاریوت‌ها، باید یک سری از برهمکنش‌های پروتئین ـ توالی خاص DNA را در جایگاه هدف DNA، که نزدیک به محل شروع رونوشت‌برداری قرار گرفته است، بررسی کنیم. این برهمکنش شامل پروموتر ژن پروتئین RNA پلیمراز است. وقتی RNA پلیمراز با پروموتر DNA باند می‌دهد، رونویسی از تعداد کمی باز دورتر از پروموتر شروع می‌شود. توالی‌های DNA نزدیک پروموتر که محل‌های باند دادن با پروتئین تنظیم کننده مانند فعال‌کننده یا بازدارنده‌ها هستند، اپراتور نامیده می‌شوند. به عنوان مثال برای شروع عمل رونوشت برداری، متصل شدن یک پروتئین فعال‌کننده به جایگاه DNA هدف، ضروری است. بنابراین ژن‌های برای تنظیم رونوشت برداری باید دارای دو نوع جایگاه باند دهنده باشند. اول، جایگاه‌های باند دهنده با آنزیم RNA پلیمراز و دوم جایگاه‌های باند دهنده با پروتئین‌های فعال‌کننده و بازدارنده (شکل 4 ـ 4).
پروتئین‌های فعال‌کننده و بازدارنده برای انجام فعالیتشان باید قادر باشند که به دو حالت، یعنی عملکردی و غیرعملکردی وجود داشته باشند. برای این امر این پروتئین‌ها دارای دو جایگاه هستند.
1ـ جایگاه متصل شونده به DNA و 2ـ جایگاه آلوستریک
جایگاه آلوستریک به عنوان یک سوئیچ است که جایگاه متصل شونده به DNA را در یکی از دو حالت عملکردی و غیرعملکردی قرار می‌دهد. این سوئیچ خود نیز برای اعمالش نیاز به برهمکنش با مولکول‌های کوچکی به نام تأثیرگذارنده آلوستریک دارد. این برهمکنش ساختار جایگاه متصل شونده به DNA تنها در صورت فقدان تأثیرگذارنده آلوستریک، امکان پذیر در حال دوم این برهمکنش سبب ایجاد تغییر در جایگاه باند دهنده DNA می‌شود به نحوی که بتواند به DNA متصل شود (شکل 5 ـ 4)
صفحه 62 و 63/ ژنتیک مولکولی/ دکتر غلامرضا شریفی سیرچی/ انتشارات دانشگاه تهران/ چاپ اول/ سال 1392/ 251 صفحه/ 10000 تومان
پنجشنبه ۳۱ مرداد ۱۳۹۲ - ۱۴:۰۰
نظر شما