به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، چهارمین و آخرین برنامه از هفته نخست سلسله برنامه‌های «ملکوت کلمات» خانه هنرمندان ایران، عصر دیروز، سه‌شنبه، 25 تیر با سخنرانی ان‌شاالله رحمتی، مرتضی گودرزی و شعرخوانی افشین علاء در تالار جلیل شهناز خانه هنرمندان برگزار شد. 

رحمتی در این برنامه موضوع سخنرانی خود را به توضیح و تفسیر عشق و زیبایی در حکمت و عرفان اسلامی، به ویژه رساله «مونس العشاق» یا «فی الحقیقه العشق» شیخ شهاب الدین سهروردی اختصاص داد. او در ابتدا گفت: کتاب «فی الحقیقه العشق» سهروردی شجره نامه عشق است. 

وی افزود: این رساله سیری است از حکمت عشق به حکایت عشق. در بخشی از این رساله آمده است «ان الله الجمیل و یحب الجمال... وصول به حُسن ممکن نشود الا به کمک عشق». 

رحمتی در ادامه به تفسیر واژه‌های حسن و عشق از دیدگاه سهروردی پرداخت و گفت: سهروردی عشق را در کنار دو برادر دیگرش یعنی حُسن و حُزن می‌بیند در کنار پدرشان یعنی عقل. در واقع از دید سهروردی حسن، حزن و عشق سه پسر عقل هستند. این نظریه ماخوذ از آراء افلاطون است، اما شیخ اشراق تجسم‌های این سه برادر را در سه شخصیت قرآنی یعنی یوسف، زلیخا و یعقوب می‌بیند. 

وی در ادامه با اشاره به این‌که سهروردی درک وجودی از قرآن دارد، گفت: شیخ اشراق زمانی که می‌خواهد حقیقت عشق را بیان کند، منشا کلام خود را بر پایه قرآن کریم استوار می‌کند. بنابراین این رساله با آیه‌ای از سوره مبارکه یوسف یعنی «نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ هَـذَا الْقُرْآنَ وَإِن كُنتَ مِن قَبْلِهِ لَمِنَ الْغَافِلِينَ» شروع می‌شود. 

رحمتی همچنین با بیان این نکته که مضامین سهروردی در رساله‌های فارسی‌اش همه از قرآن اقتباس شده، گفت: در تمام رساله‌های سهروردی مضامین اصلی قرآنی است. سوره حضرت یوسف(ع) در قرآن نیر به احسن القصص تعبیر شده است؛ چرا که در این سوره از عشق صحبت و بحث می‌شود. 

مترجم آثار «هنری کربن» در ادامه با اشاره به این نکته که سهروردی به ازلیت عشق اعتقاد دارد، گفت: اگر قوای معرفتی بشر را به سه قوه «حس، عقل و خیال» تقسیم‌بندی کنیم، متوجه خواهیم شد که رساله «فی حقیقه العشق» محصول قوه خیال است. 

رحمتی گفت: از نظر سهروردی «خیال» ما به ازایی دارد و آن «عالم مثال» است. بنابراین اصل می‌توانیم بیان کنیم که قصد سهروردی از رساله «فی حقیقه العشق» نگارش یک رساله فلسفی نبوده است؛ چرا که این نوع از رسالات با قوه عقل نوشته می‌شوند. در عین حال این رساله یک رمان هم نیست، چرا که رمان در ساحت حس اتفاق می‌افتد. 

این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه با اشاره به این نکته که سهروردی در این رساله رمان و یا داستان ننوشته است، گفت: آن‌چه سهروردی در این رساله نوشته، حقایق معمول است که در ساحت خیال برایش اتفاق افتاده و او آن‌را به زبان رمزی نوشته است. 

وی افزود: رساله «فی حقیقه العشق» را باید در کنار دیگر آثار و متون کهن کلاسیک درباره عشق یعنی کتاب‌هایی چون «لمعات» عراقی، «عبهرالعاشقین» شیخ روزبهان بقلی شیرازی، «سوانح» غزالی و «تمهیدات» عین‌القضات همدانی بررسی کرد. 

رحمتی همچنین با اشاره به این نکته رساله «فی حقیقه العشق» را به عنوان شاهکار نثر پارسی دانست و گفت: به تعبیر سهروردی اولین موجوی که خدا آفرید، عقل بود. معادل دینی عقل از منظر سهروردی فرشته یا «ملک مقرب» است و از این عقل عشق، حزن و حسن آفریده می‌شود. این سه برادر در وجود آدم (انسان) خانه کرده و در نهایت باعث زیبایی آدم شدند. 

مرتضی گودرزی، مدرس دانشگاه و محقق حوزه هنر نیز در سخنرانی خود در این برنامه به اشکالات موجود در حوزه هنرهای تجسمی اشاره کرد. او در بخشی از سخنان خود گفت: پژوهش‌ها و نگارش کتاب‌های نظری و تئوریک درباره هنر، پس از انقلاب اسلامی صورت گرفته است. 

وی افزود: حوزه هنرهای تجسمی امروزه از آسیب‌های بسیاری برخوردار است. جامعه هنرهای تجسمی امروز ایران، نقد پذیر و اهل نقد نیستند. مشکل دیگر این طیف، تشکل ناپذیری است. اینان به هیچ عنوان نمی‌توانند در یک‌جا با هم جمع شده و فعالیت گروهی داشته باشند. 

گودرزی در پایان گفت: اما یکی از مهم‌ترین اشکالاتی که جامعه هنرهای تجسمی ایران به ویژه جوانترها و تازه‌کارها دارند، عدم مطالعه و کتابخوانی است. من نمی‌دانم چرا این گروه خود را بی‌نیاز از مطالعه می‌دانند. 

در پایان این برنامه افشین علا به شعرخوانی پرداخت. 

سلسله برنامه‌های «ملکوت کلمات» از سوی معاونت پژوهشی و آموزشی خانه هنرمندان ایران در ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود. 

نخستین برنامه از هفته دوم این سلسله برنامه‌ها شنبه 29 تیر برگزار می‌شود.