جمیل موحد‌خوئی، نویسنده کتاب «سربداران کوچه و بازار» درباره چگونگی بررسی قیام 15 خرداد در این اثر به خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، گفت: این کتاب به دنبال پاسخ گویی به دو سوال است. نخست مطرح شدن امام خمینی (ره) به عنوان کسی که اندیشه‌های ایشان در برابر هیات حاکمه رژیم پهلوی دنیای خفته اسلام را با قیام 15 خرداد بیدار کرد و دیگر آن که چرا رژیم پهلوی بارفروشان میدان میوه و سبزی تهران را عاملان اصلی قیام دانست و دو نفر از آن‌ها را اعدام و بقیه را به زندان مخوفی در بندرعباس فرستاد.
وی افزود: دلیل نگارش این کتاب به مشاهدات عینی من از قیام 15 خرداد 1342 باز می‌گردد، زیرا در آن سال‌ها در یکی از روستاهای ورامین مشغول زراعت بودم و به واسطه آن به میدان بار فروشان رفت و آمد داشتم. آن روز به میدان بارفروشان رفتم و دیدم میدان را تعطیل کرد‌ه‌اند و جمعی از مردم روستاهای ورامین و پیشوا به سمت تهران آمدند که روی پل باقر آباد توسط نیرو‌های ارتش راه بر آنان بسته شد و مورد اصابت گلوله قرار گرفتند.
موحد‌خوئی ادامه داد: نقش بارفروشان تهران موضوع مهمی برای قیام 15 خرداد بود، اما مولفان در تالیف کتاب‌های خود کمتر توجهی به آن داشتند؛ به همین دلیل تصمیم گرفتم جریان‌های آن دوران را از نگاه شاهدان عینی در قالب کتاب درآورم. نگارش این کتاب یازده سال طول کشید و علت طولانی شدن مدت آن به دلیل کسالتی بود که برایم پیش آمد و به تعویق افتاد.
وی گفت: کتاب «سربداران کوچه و بازار» تاریخ یک ساله سرآغاز انقلاب اسلامی را بین سال 1341 تا 1342 در برمی‌گیرد. کتاب در پانزده بخش مطابق با عنوان پانزده خرداد فهرست‌بندی شده است و در پایان هر بخش یادداشت‌ها و توضیحی درباره مطالب مهم و تاریخی گنجانده‌ام.
موحدخویی گفت: نگارش کتاب در سال 1367 آغاز شد و در آن ایام هنوز کتاب‌ها و منابع تاریخی و اطلاعاتی مانند امروز سامان نیافته بود، به همین دلیل عمده مطالب از طریق مصاحبه و کسب اطلاع از کسانی که در وقایع پانزدهم و شانزدهم خرداد ماه سال 1342 و حوادث بعدی حضور عینی و یا ارتباط نزدیک داشتند جمع‌آوری و ثبت شده است.
وی افزود: البته برخی اطلاعات را هم بر اساس متن اعلامیه‌ها و سخنرانی‌های امام خمینی (ره) و همچنین کتاب‌های «تاریخ سیاسی معاصر ایران» نوشته دکتر سید جلال الدین مدنی و «بررسی و تحلیلی بر نهضت امام خمینی (ره)» نوشته حجت‌الاسلام سید حمید روحانی کردم.
موحد‌خوئی ادامه داد: برای ثبت خاطرات این روز مهم سراغ بارفروشان و معتمدان محلی رفتم و با سیزده نفر از آن‌ها همچون محمدرضا تقی‌زاده از بارفروشان، حسن جعفری از مغازه داران، احمد ساعی‌نژاد از معتمدان محل، سید محمدطباطبایی از کشاورزان روستای زواره در پیشوا صحبت کردم. برخی جزو افرادی بودند که در سال 1342 به زندان بندرعباس برده شده بودند.
وی درباره چرایی خالی بودن برخی صفحه‌های کتاب که فقط شرحی کوتاه در آن‌ها درج شده است گفت: متاسفانه به عکس‌های مطالب دست نیافتم و جای آن‌ها را در کتاب خالی گذاشتم.
کتاب «سربداران کوچه و بازار» روزهای قیام 15 خرداد تا یک سال بعد از آن و نقش بازاریان و عیاران و مردم، روحانیون و طلاب و نحوه برخورد شاه و وضعیت زندانیان آن قیام را مورد توجه قرار داده است. در صفحه 103 کتاب، وضعیت تهران در آن روزها این گونه وصف می‌شود: «ماموران دولت گرچه به تصور عدم معروفیت امام(ره) در بین مردم تهران انتظار چنین حرکت سریع و عکس‌العمل گسترده را نداشتند، معهذا برای برخورد‌ی غیر مترقبه برنامه‌ریزی نموده و آماده بودند.
لذا به محض دریافت خبر تظاهرات در محلات و میدان‌های شهر دستور حرکت و عملیات نظامی به سربازان و گردان‌های زرهی صادر شد، به طوری که تانک‌ها و سربازان مسلح به سرعت در تمام میدان‌ها و خیابان‌ها مستقر شده و شهر یکپارچه آرایش نظامی و جنگی به خود گرفت و چون مردم به اخطار‌های آنان ترتیب اثر نمی‌داند با صدور دستور تیراندازی صدای گلوله و بوی دود و باروت فضای شهر را پر کرد. به طوری که گفته شده است سربازان ابتدا دستور تیراندازی تا زیر زانو داشتند ولی پس از آن که مشاوران نظامی شاه به وسیله هلی‌کوپتر پیشروی مردم خشمگین کوچه و بازار را به طرف تاسیسات حساس دولتی و مقاومت آنان را در برابر نیرو‌های نظامی مشاهده و به شاه گزارش کردند دستور تیراندازی به قصد کشت صادر شد. حتی این دستور در روز شانزدهم خرداد هم اجرا می‌شد.»
کتاب «سربداران کوچه و بازار» فقط یک نوبت در قطع وزیری و 392 صفحه با شمارگان سه هزار نسخه و بهای پنجاه هزار ریال از سوی نشر میکائیل- اشجع منتشر شد. مطالب این کتاب منبعی قابل توجه در بحث تاریخ شفاهی است و قابلیت تکمیل و تجدید چاپ دارد.
سه‌شنبه ۱۴ خرداد ۱۳۹۲ - ۰۸:۰۰
نظر شما