به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، الهام میاحی، کارشناس ارشد پژوهش هنر، در نشست «نشانه‌شناسی آثار سیمین دانشور» که عصر روز گذشته، 31 اردیبهشت، در خانه هنرمندان ایران برگزار شد، با اشاره به وجود دو ساحت ذهنی متفاوت در رمان «سوشون» گفت: با توجه به نظریه‌های زبان‌شناختی و روانکاوی، نویسنده و زبان در پیوند با یکدیگر دو ساحت ذهنی متفاوت را به وجود می‌آورند که مهم‌ترین فرایند انتقال این دو ساحت به متن، سرمایه فرهنگی مولف است. شخصیت‌های «سووشون» مانند خود نویسنده دارای تضاد ذهنی هستند.

وی اضافه کرد: خود دانشور با وجود این‌که از یک طبقه اشرافی و روشنفکر بود، با جلال آل احمد که فاصله طبقاتی بسیاری با او داشت، ازدواج کرد. او در عین استقلال فکری و کاری، همیشه درصدد بود مانند یک زن خانه‌دار، اسباب راحتی و رضایت همسرش را فراهم کند. همین تضاد ذهنی سیمین در رمان «سووشون» و شخصیت‌های آن هم نمود پیدا کرده است.

این پژوهشگر همچنین درباره عناصر متضاد «سووشون» بیان کرد: در این رمان دو عنصر اسطوره و مذهب به نویسنده کمک کرده است تا این تضاد را بهتر به نمایش بگذارد. دانشور رمان را بر اساس همین اسطوره و مذهب پایه‌گذاری می‌کند و در تقابل با حاکمیت جامعه، برای بیان نارضایتی خود  استفاده می‌کند.

در این نشست، دکتر فرزان سجودی، عضو هیات علمی دانشگاه هنر، با بیان مباحث تئوری در حیطه «عرصه‌ چالش نابرابر گفتمان‌ها» در رمان «جزیره سرگردانی» گفت: این رمان از دیدگاه انتقادی، اجتماعی قابل تحلیل است. ویژگی این دیدگاه نشان دادن کارکرد اجتماعی اثر نویسنده است. اثری که به عنوان یک فعالیت اجتماعی نویسنده را وارد مناسبات قدرت و بیان ایدئولوژی خود می‌کند.

سجودی افزود: در «جزیره‌ی سرگردانی» گفتمان‌های متفاوتی تعریف شده که در طول داستان در تعارض با یکدیگر قرار دارند اما آن‌چه مسلم است، قرار گرفتن شخصیت «هستی» در فضای گفتمان بینابینی است. همه شخصیت‌های داستان سعی دارند با تصرف ذهنی «هستی» ایدئولوژی خود را در جایگاه نهایی قرار دهند.

وی همچنین با اشاره به این‌که دانشور در طول داستان جهت گیری‌های آشکاری دارد، عنوان کرد: در این رمان جایی برای طبقه کارگر و متوسط شهری که هسته اصلی تحولات دهه 50 بودند، وجود ندارد. سیمین دانشور با توجه به خاستگاه خود که طبقه‌ای روشنفکر و مرفه بوده، گفتمان مورد نظر خود را در پایان پیروز می‌کند و بی‌طرف نیست.

در بخش دیگری از این نشست، صادق رشیدی، مدرس دانشگاه، به تحلیل انتقادی نظام گفتمان داستان «ساربان سرگردان» پرداخت و گفت: برخلاف برخی منتقدان ادبی که این اثر دانشور را رمانی «پست‌مدرن» می‌دانند، معتقدم نویسنده به عنوان کنشگر اصلی، با حاکمیت و اقتدار بی‌چون و چرایی که در کل داستان دارد، شخصیت‌ها را مانند یک عروسک در دستان خود بازی می‌دهد.

رشیدی همچنین به تفاوت نویسندگی جلال آل احمد و سیمین دانشور اشاره کرد و گفت: جلال با حضوری که در بین طبقه متوسط جامعه داشت، مانند یک عالم عمل‌گرا داستان می‌گفت، اما دانشور از یک فضای شیک دانشگاهی آمده بود که می‌خواست با ارجاعات مکرر به وقایع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، داستانی مستند بنویسد؛ در حالی که بی‌نظمی روایی و کنشی، گریبان‌گیر داستان شده است.

در پایان این نشست، دکتر مرضیه اطهاری نیک‌عزم، عضو هیات علمی داشگاه شهید بهشتی، درباره بعد عاطفی گفتمان در مجموعه داستان «به کی سلام کنم؟» سیمین دانشور گفت: زنان این مجموعه داستان از طبقه محروم و ستم‌کشیده جامعه هستند که به دلایل مختلف رنج کشیده، ولی مقاومت کرده‌اند. توصیف این درد و رنج‌ها بار عاطفی گفتمان را بالا می‌برد و نویسنده می‌خواهد با بخشش و شادی، مخاطب را تحت تاثیر قرار دهد.

او افزود: در پایان همه داستان‌های این مجموعه، یک احساس مثبت ایجاد می‌شود. در داستان‌های «تیله شکسته»، «تصادف» و «به کی سلام کنم؟» احساس مثبتی که شخصیت پیدا می‌کند، آمیخته با امید و گاهی با غم است. در داستان‌هایی مانند «چشم خفته» و «مار و مرد» هم این احساس همراه با نوعی امید به زندگی است و حتی در داستان‌هایی که شخصیت تسلیم شرایط می‌شود، باز هم نوعی حس خوب القا می‌شود.

در ابتدای این نشست، لیلا صادقی، دبیر علمی سلسله نشست‌های علمی نشانه‌شناسی آثار ادبیات داستانی نیز درباره برگزاری این نشست گفت: دانشور یکی از خوش‌شانس‌ترین نویسندگانی است که آثارش بارها مورد بررسی قرار گرفته و مخاطب توانسته است به جهان متن نویسنده وارد شود. در این سلسله نشست‌ها تلاش می‌کنیم دریچه نشانه‌شناختی تازه‌ای بر آثار نویسندگان نسل دوم فراهم کنیم.

دانشور در سال ۱۳۰۰ خورشیدی در شیراز زاده شد. او فرزند محمدعلی دانشور (پزشک) و قمرالسلطنه حکمت (مدیر هنرستان دخترانه و نقاش) بود. تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را مدرسه انگلیسی مهرآیین انجام داد و در امتحان نهایی دیپلم شاگرد اول کل کشور شد. سپس برای ادامه تحصیل در رشته ادبیات فارسی به دانشکده ادبیات دانشگاه تهران رفت.

آثار او شامل مجموعه داستان‌های «آتش خاموش»، «شهری چون بهشت»، «به کی سلام کنم؟»، «پرنده‌های مهاجر»، رمان‌های «سووشون»، «جزیره سرگردانی»، «ساربان سرگردان» و «کوه سرگردان»، ترجمه‌های «سرباز شکلاتی» نوشته برنارد شاو، «دشمنان» نوشته آنتوان چخوف، «بنال وطن» نوشته آلن پیتون، «داغ ننگ» نوشته ناتانیل هاثورن و «ماه عسل آفتابی» (مجموعه داستان) نوشته ریونوسوکه آکوتاگاوا و آثار غیرداستانی «غروب جلال»، «شاهکارهای فرش ایران»، «راهنمای صنایع ایران»، «ذن بودیسم» و «مبانی استتیک» است

سومین نشست از سلسله نشست‌های علمی نشانه‌شناسی آثار ادبیات داستانی عصر روز گذشته، 31 اردیبهشت در خانه هنرمندان برگزار شد. این نشست به بررسی آثار سیمین دانشور اختصاص داشت.