به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از ستاد خبری بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، نشست «کرشیش و نخستین نقشه تهران» (با همکاری موسسه جغرافيايی و کارتوگرافی سحاب) و با موضوع نقشه‌های تهران در دوره قاجار با حضور محمدرضا سحاب، مدیر موسسه جغرافيايی و کارتوگرافی سحاب و جمشید کیان‌فر، پژوهشگر تاریخ، یکشنبه (15 اردیبهشت‌ماه) از سوی سرای ایرانشناسی در سرای اهل قلم بین‌الملل بیست‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران  برپا شد. 

محمدرضا سحاب در این نشست با اشاره به نقشه‌های قدیم تهران گفت: نخستین نقشه تهران موسوم به «ناسکوف» افسر تزاری بود که در سال 1826 میلادی ترسیم شد و قدیمی‌ترین نقشه از تهران آن دوره است. پس از آن نقشه «بره‌زین» در سال 1852 میلادی که از شمال به باب همایون و توپخانه و از جنوب به مولوی محدود می‌شد.

مدیر موسسه جغرافيايی و کارتوگرافی سحاب بیان کرد: کرشیش، افسر بازنشسته توپخانه اتریش از سوی موسیو داوودخان مسیحی برای تدریس در دارالفنون با 600 تومان مواجب استخدام شد. وی با کمک و همکاری ذوالفقار بیگ و محمدتقی‌خان دو تن از شاگردانش، نقشه «دارالخلافه طهران» را در سال 1237 خورشیدی (1857 میلادی/ 1275 قمری) رسم کرد. این نقشه چهار محله سنگلج در غرب، عودلاجان، چال‌میدان، بازار در جنوب و ارگ سلطنتی را دربرداشت.

وی افزود: نقشه کرشیش به‌دلیل این‌که با استفاده از روش‌های نوین ترسیم شده و اطلاعات جغرافیایی، جزییات ساختاری و تاسیسات زیربنایی تهران را دربرداشت از اهمیت بسیاری برخوردار بود. این نقشه براساس نصف‌النهار پاریس رسم شده و محدوده هشت ضلعی دارالخلافه تهران را دربرمی‌گرفت.

جمشید کیان‌فر در این نشست گفت: نخستین نقشه‌های ترسیمی در ایران درباره تهران با تکیه بر علم مساحی جدید ترسیم شدند. جنگ ایران و روس یک مساله اساسی را به دولتمردان ایرانی گوشزد کرد، این‌که نیاز به علم و تکنولوژی در جامعه ایرانی به‌شدت احساس می‌شود. ایران در این دوره حتی برای حفاظت از پایتخت، ارتش و نیروی منظم و منسجم دایمی نداشت. عباس‌میرزا نیاز به ارتش منسجم را دریافت و به این منظور به دو اقدام اساسی دست زد. نخست فراگیری دانش و دیگری ترجمه آثار خارجیان است.

این پژوهشگر تاریخ افزود: در این دوره ابتدا محصلانی به خارج اعزام شدند و پس از آن نیز در دوره محمدشاه گروه دیگری این اقدام را پیگیری کردند. از میان همین دانش‌آموختگان میرزا صالح شیرازی نخستین دستگاه چاپ را به ایران آورد. با روی کار آمدن امیرکبیر و تاسیس دارالفنون، معلمانی از کشورهای دیگر برای آموزش محصلان به ایران آورده شدند که این اقدام در دوره پس از امیرکبیر و با پیگیری ناصرالدین‌شاه دنبال شد.

وی ادامه داد: در همین دوره یکی از معلمان به‌نام «آگوست کرشیش» که معلم توپخانه و مساحی بود با همکاری میرزا زکی مازندرانی علی‌آبادی که مترجم وی به‌شمار می‌رفت، توانستند نخستین کتاب‌های مساحی را برای دانشجویان آن دوره دارالفنون تدوین کنند. 

کیان‌فر در پایان سخنانش اظهار کرد: در این دوره نقشه‌های تهران 6 ضلعی بودند اما پس از نقشه عبدالغفار نجم‌الدوله هشت ‌ضلعی می‌شوند. در این دوره نیز دروازه‌های تهران از 6 دروازه به 12 دروازه افزایش می‌یابد اما قدمت دروازه دولت از دیگر دروازه‌های تهران بیشتر بود و به دوره شاه طهماسب و ساخت برج و باروی شهر تهران بازمی‌گشت. 

بیست‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا 21 اردیبهشت‌ماه در مصلی بزرگ امام خمینی(ره) برپاست.