به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، «دومین جشنواره کتاب خلیج فارس» یکشنبه (8 اردیبهشت‌ماه) به‌مناسبت روز ملی خلیج فارس با حضور علی اوجبی، معاون فرهنگی موسسه خانه کتاب، جواد صفی‌نژاد، جغرافیدان و مردم‌شناس، غلامرضا سحاب، پژوهشگر حوزه جغرافیا، رضا شعبانی، پژوهشگر تاریخ، نقی طبرسا، تاریخ‌پژوه و شایسته تقدیر این دوره و حبیب‌الله اسماعیلی، دبیر علمی جشنواره در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برپا شد.

صفی‌نژاد در این نشست گفت: نام خلیج فارس در برخی روایات مذهبی آمده است. روایت حضرت یونس(ع) یکی از آن‌هاست. غلامرضا سحاب در ترکیه نقشه‌ای پیدا می‌کند و در آن محلی که یونس(ع) از شکم ماهی خارج شده و فرشته‌ای برای او لباس می‌آورد به‌تصویر کشیده شده است.

این جغرافیدان ادامه داد: یونس(ع) از فرزندان هود(ع) به‌شمار می‌رفت، پیامبری بود که در منطقه نینوا، مقابل موصل و غرب دجله، زندگی می‌کرد. وی از قومش به تنگ آمده و از راه دجله وارد دریا شد. پس از آن از مسیر خلیج فارس سوار بر یک کشتی مسافربری دچار توفان و در شکم ماهی گرفتار می‌شود و پس از سجده بسیار خداوند به ماهی امر می‌کند تا یونس(ع) را به ساحل بازگرداند.

وی توضیح داد: هنگامی‌که «مسالک‌الممالک» ابواسحاق ابراهیم استخری در دوره عثمانی به ترکی ترجمه می‌شود، مکتبی به‌وجود می‌آید و نقشه‌های جغرافیایی را به مینیاتور تبدیل می‌کنند. در این کتاب از حضرت یونس(ع) مطلبی پیدا نکردم اما هنگامی که کتاب «خلیج فارس» به ترکی منتشر شد، مینیاتوری به همان سبک «مسالک‌الممالک» منتشر شد که داستان این پیامبر را بیان می‌کند.

صفی‌نژاد افزود: این نخستین نقشه‌ای به‌شمار می‌رود که نقاشی تُرک در آن مسایل مذهبی و جغرافیایی را در سال 865 هجری قمری ترسیم کرده و به‌دلیل وجود نام خلیج فارس در روایتی مذهبی برای ما مهم است. در این نقشه، تنگه هرمز، دریای چین و سراندیب مشخص شده‌اند، همچنین نام دریای فارس در آن دیده می‌شود و از هفت بندر معروف مانند هرمز، سیراف، جناوه (گناوه) و ماهرویان نام برده است.

این مردم‌شناس توضیح داد: این نقشه از دید مذهبیان و جغرافیدانان تایید شده و در آن سه جزیره مشخص است که همان سه جزیره ایرانی تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی به‌شمار می‌روند.

این پژوهشگر جغرافیا با اشاره به پژوهش بیشتر در این‌گونه نقشه‌ها پیشنهاد داد: از مسوولان «کتاب‌ماه تاریخ و جغرافیا» خواسته‌ایم تا نقشه را پشت جلد این نشریه منتشر کنند تا علاوه‌بر جلب‌نظر مخاطب، پژوهشگران علاقه‌مند را نیز برای تحقیق بیشتر درباره آن تشویق کند. از سوی دیگر باید با استفاده از چنین نقشه‌هایی و چاپ آن‌ها بر کارت‌پستال‌ها و پوسترها، همچنین بافت فرش، قدمت این منطقه و نام آن را به همگان نشان دهیم.

در حوزه خلیج فارس باید همت جهانی داشته باشیم
غلامرضا سحاب نیز در این نشست با گرامیداشت یاد و خاطره زنده‌یاد پروفسور حسن گنجی گفت: جای تاسف است که در دنیا نقشه‌هایی با نام‌های غیر از خلیج فارس منتشر می‌شود. این کار را نمی‌توان از سوی اعراب دانست چرا که سوابق فرهنگی آن‌ها در حدی نیست که چنین ادعاهایی را مطرح کنند و مطمئنا دست اقتصاد و پول دیگران در میان است. در سال 1350 نخستین اطلس خلیج فارس را پدرم «عباس سحاب» پدر کارتوگرافی ایران منتشر کرد، چرا که در ایتالیا نقشه‌ای جعلی دیده شد که نام دیگری بر خلیج فارس گذاشته بود.

این پژوهشگر جغرافیا ادامه داد: در بحث اروندرود و نام‌هایی که بر آن گذاشته شد، ایران پیگیری لازم را انجام نداد و موضوع جدی گرفته نشد اما درباره خلیج فارس این بی‌توجهی نباید صورت گیرد. در شرایط کنونی که ایران از نظر اقتصادی و سیاسی تحت فشار جهانی است باید از هویت ایران در دنیا دفاع کنیم.

وی افزود: امروزه متاسفانه کتاب‌های بسیاری در تمام دنیا منتشر می‌شود که با پولی که کشورهای عربی هزینه می‌کنند نام‌های و تاریخ جعلی برای خلیج فارس می‌سازند. در ایران نیز با نامگذاری خیابان‌ها به‌نام خلیج فارس تلاش‌هایی انجام شده اما کافی نیست و باید در این زمینه همان‌طور که درباره مجله «نشنال جئوگرافیک» عمل شد، همت جهانی داشته باشیم.

سحاب در پایان سخنانش گفت: یادآوری تنها چند روزه خلیج فارس کافی نیست و باید با استفاده از نقشه‌هایی مانند نقشه‌ای آلمانی از موسسه «وسترلاین»، «نقشه عبدالغفار نجم‌الدوله»، «نقشه قراچه‌داغی» و دیگر نقشه‌ها که در آرشیوها یافته‌ایم این توطئه اقتصادی، سیاسی و نظامی که هدف‌های دیگری را در منطقه پیگیری می‌کند، خنثی کنیم.

تحریف نام خلیج فارس، تحریف هویت یک ملت است
رضا شعبانی، دیگر سخنران «دومین جشنواره کتاب خلیج فارس» با اشاره به مصرف هزینه‌های هنگفت در این زمینه از سوی دیگر کشورها بیان کرد: برای اثبات هویت ایرانی باید جلو کشورهای عرب را بگیریم. این مساله تنها یک نام نیست بلکه هویت و زندگی یک ملت است که تحریف می‌شود.

این پژوهشگر تاریخ افزود: در دو قرن اخیر برخورد غربیان با این منطقه از طریق مسایلی مانند فروش اسلحه و تدارکات دیگر بوده که تنها از راه دشمن‌سازی میسر شده است. تا پیش از این نیز ایرانیان همیشه در منطقه حافظ منافع تمام کشورها بوده‌اند اما غربی‌ها هیچ‌گاه با ایرانیان منصف برخورد نکردند.
 
شعبانی در پایان سخنانش گفت: ایرانیان هرگز اهل درازدستی به منافع دیگر کشورها نبوده‌اند و همیشه یار و یاور مردم منطقه بودند. در این روزگار دشوار امیدوارم خداوند، ملت سرفراز ایران را برای خدماتی که چندین هزار سال انجام داده‌اند، حفظ کند.

تولید محتوا در حوزه خلیج فارس بسیار اندک است
نقی طبرسا، شایسته تقدیر حوزه تاریخ «دومین جشنواره کتاب خلیج فارس» در این نشست با اشاره به تحریک‌هایی که از سوی دیگر کشورها درباره خلیج فارس صورت می‌گیرد، بیان کرد: ادعاها و تهدیدها نشان از عمق توطئه درباره این منطقه دارد و ما نیز متاسفانه در تولید ادبیات ضعیف عمل کردیم. در برابر موج عظیمی از تالیف‌های دروغینی که با هزینه کشورهای عربی صورت می‌گیرد، تنها چند روز به‌یاد خلیج فارس بودن کافی نیست.

این پژوهشگر علوم سیاسی افزود: اگر دانشگاه کمبریج در این حوزه دست به پژوهش‌های گسترده می‌زند به این معناست که موضوع اهمیت بسیاری دارد. در کتاب‌هایی که امارات ماهانه تولید می‌کند سه محور مهم و اصلی وجود دارد؛ مالکیت جزایر سه‌گانه ایرانی را محکوم کرده، ایران را اشغالگر دانسته و در نهایت نام خلیج فارس را تغییر داده‌اند. ایرانیان باید مراقب حرکت‌های خزنده‌ای که در منطقه انجام می‌شود، باشند. 

بخش بین‌المللی در جشنواره کتاب خلیج فارس پررنگ شود
در پایان این نشست حبیب‌الله اسماعیلی با گزارش کارنامه‌ای از «دومین جشنواره کتاب خلیج فارس» گفت: نخستین دوره از این جشنواره دو سال پیش در بندرعباس برگزار شد و نقش موثری بر هدایت کارها، تولید آثار و گردش موضوع به همراه داشت اما واقعیت تلخی که وجود دارد این است که جشنواره کتاب خلیج فارس نیز مانند برنامه‌هایی از این دست دچار روزمرگی، سطحی‌گرایی و آفت نشود.

دبیر علمی جشنواره کتاب خلیج فارس ادامه داد: مساله خلیج فارس امری بین‌المللی است و باید تلاش کرد تا در دور بعدی آن مولفان دیگر کشورها نیز حاضر باشند و حرکت موثری انجام شود. در این دوره تنها 54 کتاب تالیفی به دبیرخانه ارایه شد که نشان از کم‌کاری در این حوزه است.

وی افزود: در حوزه داستان و شعر نیز پنج اثر برای داوری ارسال شد که متاسفانه هیچ‌کدام موفق به کسب امتیاز لازم نشدند. این در حالی است که در حوزه ادبیات خلیج فارس می‌توان به کارهای بزرگی دست زد و اطمینان داشت که می‌تواند در لایه‌های زیرین جامعه نیز نفوذ کند.

اسماعیلی با ارایه آماری در زمینه مقالات گفت: ارایه 861 مقاله در 30 سال گذشته درباره خلیج فارس نیز نشان از کم‌کاری در این حوزه است و باید برای این امر اطلاع‌رسانی جدی صورت بگیرد. از سوی دیگر از هم‌اکنون باید برای دو سال آینده تلاش کرد و با مراکز علمی خارج از کشور به‌ویژه آن‌هایی که دور از این عنادورزی‌ها و اشتباه‌ها پژوهش می‌کنند، تبادل نظر و هم‌اندیشی شود تا بخش بین‌الملل با قدرت بیشتری شکل بگیرد.

این پژوهشگر تاریخ اظهار کرد: ایران‌زدایی و ایرانی‌زدایی مساله‌ای است که کشورهای غربی بسیار به آن دامن می‌زنند تا سیاست غارت در منطقه را پیش ببرند. همچنین باید آثاری که در خارج از ایران منتشر می‌شود نیز ترجمه شود. 

اسماعیلی در پایان سخنانش گفت:  تنها نباید به مطالعات خلیج فارس از دیدگاه سیاسی توجه شود، چرا که زمینه‌هایی مانند مطالعات فرهنگی، اقتصادی و زیست‌محیطی از دیگر مسایلی به‌شمار می‌روند که پژوهش در آن‌ها بسیار بااهمیت است. حوزه فرهنگی بخش شمالی و جنوبی خلیج فارس مشترک است و باید بتوانیم پایان‌نامه‌های دانشجویان حوزه‌های مرتبط را به آن سوق دهیم.

در این مراسم از سه کتاب «ایران و عمان دوره ناصری» نوشته بدرجهان ابراهیمی‌نژاد،‌ دفترششم «پژوهش‌های خلیج فارس» و «خلیج فارس (هویت و تاریخ به روایت اسناد» که به‌همت موسسه خانه کتاب منتشر شده بود نیز رونمایی شد.

در پایان این نشست از عبدالمحمد آیتی، پژوهشگر برگزیده این جشنواره قدردانی شد و برگزیدگان «دومین جشنواره کتاب خلیج فارس» جوایز و لوح تقدیر دریافت کردند.