امين عزيزي در گفت‌وگو با خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، درباره كتاب «تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات شهید مهدی عراقی» كه با کوشش مشترك وی و مجتبي سلطاني احمدي نوشته شده است، اظهار كرد: موضوع اين كتاب سوژه پايان نامه ‌دوره كارشناسي ارشدم بود. پس از صحبت با دوستان و استادان دانشگاه به نتيجه رسيديم، يكي از شخصيت‌هاي انقلابي را انتخاب كنيم.

وي ادامه داد: شهيد عراقي يكي از اعضاي مهم هيات موتلفه اسلامي بود و پيش از اين اثر، كتابي تحقيقي بر اساس اصول آكادميك با تكيه بر پژوهش درباره وي نوشته نشده و كتاب‌هاي موجود بيشتر در قالب داستان و خاطره بود. از سوي ديگر برخي همرزمان شهيد مانند مرحوم امير عبدالله كرباسچيان و محمدمهدی عبدخدايي و اسدالله صفا يا برخي دوستان هم‌بند او در زندان مانند محمد كاظم بجنوردي و همچنین حسین مهدیان ( كه در زمان شهادت عراقي در ماشين حضور داشت) در قيد حيات بودند و هستند و صحبت‌هاي آنان به بسياري از سوالات درباره سابقه و ريشه افكار شهيد عراقي پاسخ مي‌داد، مصاحبه شد.

عزيزي متن «تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات شهید مهدی عراقی» را در قالب توصيف و تحليل معرفی كرد و افزود: مصاحبه‌هاي جمع‌آوري شده در كنار مطالب چاپ شده در روزنامه‌ها و اسناد به جاي مانده قرار گرفت و با استفاده از كتاب‌هايی همچون «ياران امام به روايت اسناد»، «پيشكسوت انقلاب» و «ناگفته‌ها» این اثر نوشته شد.

وي درباره مسايلي جديدي كه در اين كتاب درباره شهيد عراقي مطرح مي‌شود، توضيح داد: خواننده اين اثر با روايت‌هاي جديدي از شهيد عراقي روبه‌رو مي‌شود كه حاصل پرسش‌هایي است كه توسط مولفان كتاب مطرح شد. مخاطب اين كتاب منش و شخصيت شهيد عراقي را از نگاه ابراهيم يزدي هم مي‌بينيد، كسي كه در نهضت آزادي فعال بود و خط مشي مشتركي با شهيد عراقی نداشت.

عزيزي ادامه داد: يكي از مسايلي كه درباره شهيد عراقي مطرح است مواضع وي نسبت به سازمان مجاهدين خلق که بعدها منافقین نام گرفت، است. در كتاب «تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات شهید مهدی عراقی» و بر اساس مصاحبه‌هاي انجام شده و تحليل‌ها در مي‌يابيد كه شهيد عراقي به امام خميني (ره) بسيار معتقد بود و همين مساله باعث شد به اين گروه گرايش پيدا نكند و از سوي دیگر مخاطب مي‌فهمد كه شهيد عراقي به دليل پيشينه حضور در گروه فدایيان اسلام و اعتقاد به مبارزه مسلحانه، فقط شيوه مبارزه مجاهدين خلق در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی را تایيد مي‌كرد، اما به ايدئولوژي و انديشه آن‌‌ها اعتقادي نداشت.

وي پاسخ به چرايي ترور شهيد عراقي را يكي ديگر از سوال‌هاي مطرح در كتاب عنوان كرد و گفت: با استفاده از اسناد انديشه گروهک فرقان براي ترور شهيد عراقي تحليل شده است. يكي از دلايل آن‌ها خالي كردن اطراف امام خمینی(ره) از افرادي بود كه توانايي و قدرت اجرايي بالايي داشتند.

عزيري در پاسخ به اين سوال كه آيا نگارش كتاب ديگري درباره حزب موتلفه را بر عهده دارد، افزود: اكنون و در کنار مجتبي سلطاني احمدي در حال تدوين كتابی درباره صادق اماني به عنوان شخصي كه از توان ايدئولوژيکی برخوردار بود و نقش سازماندهي گروه موتلفه را در اختيار داشت، ‌هستیم. ديگر شخصيت‌هاي اين گروه هم افراد مهمي هستند و مولفان و پژوهشگران مي‌توانند درباره آن‌ها كار تحقيقي انجام دهند.

وي در ادامه درباره طرح جلد كتاب «تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات شهید مهدی عراقی» گفت: تصوير شهيد عراقي بر روي جلد مبهم و تاريك طراحي شده است و به مخاطب شخصيتي عبوس را نشان مي‌دهد، ‌اما شهيد عراقي فردي خوش خلق و بسيار صميمي‌ بود. انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامي قرار بود طرح جلد كتاب را به من نشان دهد، زيرا به عنوان يكي از مولفان كتاب حق دارم درباره طرح جلد اثرم نظر دهم، ولی آن‌ها بدون توجه به ديدگاه ما، كتاب را با اين طرح جلد چاپ كردند.

عزيزي افزود: اين كتاب در پنج فصل تنظیم شده است. در فصل اول، به اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی زمانه‌ای که مهدی عراقی در آن متولد شد و دوران کودکی و نوجوانی خود را در آن گذراند و همچنین به پایگاه و خاستگاه اجتماعی و اقتصادی او در متن حوادث روزگارش پرداخته شده است. فصل دوم دربرگیرنده اوضاعِ بعد از شهریور 1320 و چگونگی تشکیل فداییان اسلام، نحوه ورود عراقی به این جمعیت، نقش وی در این جمعیت و سپس کناره‌گیری‌اش از جمعیت به دلیل برخی اختلافات فکری با دیگر اعضای این جمعیت است.

وي گفت: فصل سوم، به اوضاع سیاسی ایران در سال‌های اولیه‌ دهه‌ 1340 و آغاز نهضت امام خمینی(ره) و پذیرش مرجعیت ایشان توسط مهدی عراقی و پیوستن او به نهضت امام، تشکیل هیات‌ها ، سازمان و تشکیلات موتلفه اسلامی و نقش عراقی در تشکیل شاخه‌ نظامی هیات‌های مؤتلفه می‌پردازد. نقش مهدی عراقی در تظاهرات عاشورای سال 1342، قیام پانزده خرداد و پخش اعلامیه‌ ضد کاپیتولاسیون، ترور حسن‌علی منصور، دیدگاه امام خمینی درباره‌ این ترور، دستگیری، محاکمه و دادگاه عراقی، دوران زندان و فعالیت‌های او در زندان، چگونگی ارتباط و تعامل وی با دیگر زندانیان، مواضع عراقی نسبت به تغییر ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق، مراسم سپاس و آزادی عراقی در بهمن 1355 از  مباحثی است که فصل چهارم این پژوهش را به خود اختصاص داده است.

عزيري توضيح داد: فصل پنجم، فعالیت‌های مهدی عراقی بعد از آزادی از زندان تا شهادت در 4 شهریور 1358 را شامل می‌شود. از  تلاش عراقی برای ایجاد وحدت بین گروه‌های هفت‌گانه‌ مسلمان (فلق، توحیدی بدر، فلاح، صف و...) و سفر عراقی به پاریس بعد از مهاجرت امام‌خمینی(ره) از عراق به پاریس، اقدامات وی در زمینه‌ تدارکات و حفاظت از ایشان در نوفل لوشاتو و تلاش‌های او بعد از بازگشت امام(ره) به کشور تا پیروزی انقلاب در این فصل مورد بحث قرار می‌گیرد.

کتاب «تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات شهید مهدی عراقی» در قطع وزيري و 378 صفحه با شمارگان دو هزار نسخه و بهاي 150 هزار ريال از سوي انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامي منتشر شد.