به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، يكي از مباحث مهم فقهي و حقوقي كه مكرر محل ابتلاء مردم است و عامل معركه آراء فقها و حقوقدانان مي‌شود بحث ارث است كه از قواعد سنتي و پيچيده‌اي تبعيت مي‌كند. قواعد ارث در كشورهاي گوناگون با فرهنگ، مذهب و سنت‌‌هاي مردم پيوند دارد. 

ارث زماني تحقق پيدا مي‌كند و مالي به عنوان ارث به كسي مي رسد كه وارث در زمان فوت مورث، موجود باشد. وارث مي‌تواند به شكل‌هاي گوناگوني موجود باشد؛ به عنوان مثال، شرايط ارث بردن جنين آزمايشگاهي، وجود وارث غايب مفقود ‌الاثر در زمان فوت مورث،اشخاصي كه خويشاوندي نزديكي با يكديگر دارند و تقدم و تاخر زمان فوت آن ها مشخص نيست، از مواردي هستند كه كمتر محل بحث و توجه قرار گرفته است.

اين كتاب تلاش مي‌كند به بررسي مسايل سنتي اكتفا نكند و مسايل جديد و به روز جامعه انساني و ابهامات موجود در زمينه ارث را كه مصداق عيني آن در فقه اشاره نشده، با مستندات و دلايل علمي متقن بازگو كند. 

در ابتدا به تعريف مفاهيم كليدي در اين كتاب مي پردازيم. ارث در لغت به معناي تركه و مالي است كه از متوفي باقي مي‌ماند يا آنچه از مال مرده به وارث مي‌رسد. حمل اصطلاح ديگري است كه در بحث ارث زياد مطرح مي‌شود.

منظور از حمل در اصطلاح فقهي فاصله بين انعقاد نطفه تا تولد است و حمل از حقوق مدني متمتع مي شود، مشروط به اين كه زنده متولد شود. اهل سنت شرط قابليت زندگي را هم براي جنين يا حمل قايلند

اصطلاح غايب مفقود‌الاثر كه قانون‌گذار در قانون مدني و امور حسبي مكرر از آن استفاده مي‌كند به انساني اطلاق مي‌شود كه اقامتگاه طبيعي خود را ترك كرده و در نقاطي كه پيش از اين حضور داشته، حاضر نباشد و اگر از مدت غيبت او به نسبت مديدي گذشته باشد و خبري از وي نباشد، غايب مفقود ‌الاثر خوانده مي‌‌شود. 

توارث اصطلاح ديگري است كه در اين كتاب به آن اشاره شده است و به معناي ارث بردن از يكديگر يا به هم ارث دادن است كه ممكن است در اثر هم‌مردگي( با هم مردن) در برخي حالات تحقق يابد. در اين حالت اگر تاريخ فوت يكي معلوم و ديگري از حيث تقدم و تاخر معلوم نباشد، فقط كسي كه تاريخ فوتش مجهول است از آن ديگري ارث مي ‌برد. 

منشاء انتقال قهري ارث را موجب ارث مي‌گويند كه در قالب خويشاوندي( قرابت ) مطرح است و شامل نسب و سبب است.

اين كتاب با بررسي تعاريف، موجبات و شرايط ارث، شرط وجود وارث در حمل،شرايط ارث وارثان مفقود الاثر و داراي تاريخ فوت‌هاي معلوم و مجهول و يا در دسترس نبودن تقدم و تاخر زمان فوت آن‌ها و يا نامعلوم بودن آن‌‌ها نوع ارث بردن را با ذكر دلايل فقهي و حقوقي بيان مي‌كند.

مقررات مربوط به ارث از مقرراتي است كه به اراده اشخاص تغيير نمي‌كند و اموال به جا مانده از متوفي به طور قهري به خويشاوندان نزديكتر او منتقل مي‌شود و ارث اموال مورث نوعي حق تمتع است كه وارث نمي‌تواند آن را از خود سلب كند.

براي تحقق ارث موجبات و شرايطي بايد موجود باشد كه شامل متوفي( فوت مورث) وجود وارث و وجود تركه براي متوفي است و هر يك از اين شرايط در تحقق ارث امري ضروري است. 

در اين كتاب ذكر شده، تلقيح مصنوعي هر‌گاه با استخراج مصنوعي در محيط آزمايشگاهي خارج از رحم ايجاد شود و از اين طريق نطفه تشكيل شود و آن گاه آن را داخل رحم مادر قرار دهند، آغاز تكون جنين به سهولت قابل اثبات و واژه حمل بر آن صادق است.

شرايط ارث بردن جنين آزمايشگاهي از مورث از طريق تلقيح مصنوعي از موارد ديگري است كه با ذكر احتمالات گوناگون استناد‌هاي فقهي آن را مطرح كرده است. 

وارث مفقود‌‌الاثر شامل فرض حيات، حكم موت فرضي و كشف واقع مي شود. فرض حيات غايب تا زماني است كه يا مرگ و حيات واقعي او ثابت شود و يا اين‌كه با گذشت مدتي كه بر حسب عادت فرد زنده نمي‌ماند، حكم موت فرضي صادر شود.اگر بين وراث غايب مفقو‌الا‌ثري باشد بايد سهم او را كنار گذاشت تا حال او معلوم شود .

يكي از ويژگي هاي بسيار مناسب اين كتاب بيان مترادف‌هاي حمل و واژه جنين، شرايط و بيان معناي زنده ماندن آن و بيان حالت‌هاي گوناگون به دنيا آمدن جنين و شرط بردن ارث حتي در صورت زنده متولد شدن و سپس مردن حمل را در حالت‌هاي گوناگون مطرح مي‌كند.

مولف از منابع حقوقي و فقهي گسترده‌اي بهره گرفته و در اين زمينه هم از منابع فقه اماميه و كتاب‌هاي فقه اهل سنت استفاده كرده تا محتواي كتاب از نظر علمي و عملي سودمند باشد. جامعه مخاطب اين كتاب حقوقدانان و دانشجويان حقوق است.

كتاب « شرط وجود وارث» در تحقق ارث با عنوان فرعي در حقوق ايران و فقه اسلامي نوشته محسن جعفري بهزاد كلايي و صاحب مقدمه‌اي از سيد حسين صفايي است كه از سوي انتشارات دانشگاه امام صادق (ع) منتشر و با شمارگان هزار و 500 نسخه در 165 صفحه و بهاي 30 هزار ريال وارد بازار كتاب شده است.