به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب «نقد و بررسی منابع تاریخی فتوح در سه قرن اول هجری (با رویکرد فتوح ایران)» در چهار فصل به تاریخ‌نگاری فتوح در حوزه شرقی خلافت اسلامی، مهم‌ترین فتوح و بررسی زمینه‌ها و شرایط آن‌ها پرداخته است.

کتاب در فصل‌های «کلیات»، «فتوح‌نگاری فقهی ـ حدیثی»، «فتوح‌نگاری محلی ـ جغرافیایی» و «فتوح‌نگاری‌های سیره‌شناختی و عمومی» با تقسیم‌بندی منابع، 47 عنوان از منابع فتوح‌نگاری ایران را از دیدگاه مطالعات سندشناختی، کتاب‌شناختی، روش‌شناختی، رجالی و تاریخی بررسی کرده است.

فصل نخست کتاب، سیمای عمومی پژوهش براساس پیشینه و ادبیات موضوع، اهداف و اهمیت پژوهش، پرسش‌ها و فرضیه‌ها، همچنین نقد و خلاصه معرفی منابع مورد مطالعه را ارایه می‌کند. فتوح‌نگاری اسلامی، راه‌های شناخت نخستین منابع تاریخی مکتوب، زمینه‌ها و علت‌های فتوح‌نگاری، آغاز فتوح‌نگاری، نخستین مرکزهای فتوح‌نگاری، جایگاه اسناد در تاریخ‌نگاری و فتوح‌نگاری عراق، انواع فتوح‌نگاری و آسیب‌شناسی فتوح از دیگر مسایل مطرح شده در این فصل به‌شمار می‌روند.

«فتوح‌نگاری فقهی ـ حدیثی» نیز به منابعی پرداخته است که همه یا بخشی از فصل‌هایش را به‌منظور روشن کردن احکام و حقوق مالی و امور اداری دولت اسلامی در برخورد با سرزمین‌های فتح‌ شده اختصاص داده‌ است.

فصل سوم کتاب به بررسی فتوح‌نگاری‌های محلی و جغرافیایی پرداخته است که شاخه‌ای از تاریخ‌نگاری سیاسی و نوعی «فرهنگنامه تاریخ‌های محلی» به‌شمار می‌روند. زنجیره‌ای از فتوح‌نگاری محلی ـ جغرافیایی که از حدود 170 هجری قمری آغاز و به بلاذری (279 ه.ق) پایان می‌یابد.

فصل چهارم به بررسی کتاب‌های «الفتوح» ابن‌اسحاق، «سیف بن عمر تمیمی» و «ابوحذیفه اسحاق بن بشرمروزی» که تاریخ عمومی به‌شمار می‌روند، همچنین «تاریخ خلیفه بن خیاط» درباره تاریخ پیامبران خلیفه‌ها و سلاطین و کتاب «الاخبارالطوال ابوحنیفه دینوری» درباره اخبار پادشاهان ایران قبل از اسلام پرداخته است.

«سخن پایانی» این کتاب با پیشنهادهایی مانند بازسازی کتاب‌ها و تک‌نگاری‌های فتوح، تهیه دانشنامه جامع فتوح، نقد و بررسی و مقایسه سندی و محتوایی روایات و رجال‌شناسی منابع تاریخی به‌پایان رسیده است. 

منابع تاریخی که به فتوح در سه قرن نخست قمری پرداخته با تاثیر از انگیزه‌های سیاسی و فقهی گردآوری و بیشتر آن‌ها در عراق و به شیوه روایی و اسنادی تدوین شده است. قاضیان و کاتبان از افرادی به‌شمار می‌روند که در نوشتن این تاریخ‌نگاری‌ها نقش اساسی داشتند.

کتاب «نقد و بررسی منابع تاریخی فتوح در سه قرن اول هجری (با رویکرد فتوح ایران)» نوشته حسین عزیزی در 436 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و بهای هفت‌هزار و 200 تومان از سوی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر شده است.