به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سال 1391 سال درگذشت چند چهره‌ مهم‌ از هنرمندان کشورمان بود؛ هنرمندان و مترجمانی که در طول سال‌ها کار حرفه‌ای هنری، با تدریس در دانشکده‌های هنری کشور و همچنین تالیف یا ترجمه کتاب‌هایی توانستند بخشی از نیازهای علمی دانشجویان، ‌پژوهشگران و علاقه‌مندان رشته‌های مختلف هنری را برطرف سازند. گزارش زیر بر کتاب‌ها و دیدگاه‌های حرفه‌ای این هنرمندان در حیطه‌های تخصصی‌شان مروری کوتاه دارد.

حمید سمندریان 

حمید سمندریان، متولد 1310 مشهورترین چهره هنری درگذشته در سال قبل بود. او 22 تیر درگذشت. 

سمندریان یکی از مترجمان تخصصی نمایشنامه‌نویسان آلمانی زبان بود. «دایره گچی قفقازی» یکی از مشهورترین نمایشنامه‌های برتولت برشت، نویسنده و کارگردان تئاتر شهیر آلمانی با ترجمه سمندریان در دسترس فارسی زبانان قرار گرفت. 

«باغ وحش شیشه‌ای» از آثار نمایشنامه‌نویس معاصر آمریکایی تنسی ویلیامز، «مکبث» از آثار ویلیام شکسپیر، «لئوکادیا» اثر ژان آنوی و همچنین دو  نمایشنامه از  ماکس فریش، نمایشنامه‌نویس سوییسی با نام‌های «خشم شدید فیلیپ هوتس» و «آندورا» از دیگر ترجمه‌های سمندریان هستند. 

یکی دیگر از آثار سمندریان در معرفی «فردریش دورنمات»، نویسنده سوییسی به ایرانیان بود. نمایشنامه‌های دیگری از این نویسنده که با ترجمه سمندریان در ایران منتشر شده عبارتند از «غروب روزهای آخر پاییز»، «ازدواج آقای می‌ سی سی پی»، «ملاقات بانوی سالخورده»، «اقدامات ولگا و همزاد»، «پنچری»، «فیزیکدان‌ها»، «هرکول و طویله اوجیاس»، «بازی استریندبرگ»، «فرشته‌ای به بابل می‌آید» و «رومولوس کبیر». 

سمندریان در سال 1386 اعلام کرد که اجرای نمایشنامه «گالیله» از مشهورترین آثار برتولت برشت، وصیت‌نامه هنری اوست(که البته هیچ وقت اجرا نشد!) همچنین کتاب «این صحنه خانه من است» گفت‌وگوهای افسانه ماهیان و حمید سمندریان که در سال 1388 از سوی نشر قطره منتشر شد، حاوی تجارب زندگی شخصی و هنری سمندریان است. 

جاهد جهانشاهی 

جهانشاهی زاده 1325 و درگذشته در 23 آذر 91، نیز یکی دیگر از مترجمان تخصصی زبان آلمانی در ایران بود. 

نمایشنامه‌هایی که با ترجمه جهانشاهی منتشر شده‌اند عبارتند از «مادر» اثر برتولت برشت، «رییس جمهور» اثر توماس برنهارد، نویسنده اتریشی، «حساب پرداخت نمیشه» نوشته دایو فو، نمایشنامه‌نویس ایتالیایی، «خون در گلوی گربه و دلال محبت» دو نمایشنامه در یک کتاب اثر راینر ورنر فاسبیندر، شاعر، نویسنده و سینماگر آلمانی. 

همچنین کتاب «برتولت برشت در قاب عکس‌ها و لابه لای کلمات» نوشته «ماکس فریش» و «ورنر هشت» نیز با ترجمه جهانشاهی به فارسی ترجمه و انتشار یافته است. 

همایون خرم 

این موسیقیدان برجسته ایرانی در سال 1309 در بوشهر به دنیا آمد و در 28 دی‌ماه در تهران بدرود حیات گفت. او که شاگردی بسیاری از بزرگان تاریخ معاصر موسیقی چون استاد ابوالحسن خان صبا را تجربه کرده بود، آهنگ‌ها و آوازهای ماندگار بسیاری در دستگاه‌های مختلف موسیقی ایران از خود به یادگار گذاشت. 

کتاب «رديف اول چپ كوک؛ نوای مهر» شامل آوازها، چهارمضراب‌ها، قطعات و تعدادی از آهنگ‌ها و «رديف دوم راست كوک» شامل تعدادی از پيش درآمدها، چهارمضراب‌ها و رنگ‌ها از  کتاب های آموزشی این هنرمند است.

همچنین کتاب «غوغای ستارگان» نیز که خاطرات هنری همایون خرم است نیز به کوشش علی وکیلی از شاگردان وی و از سوی انتشارات بدرقه جاویدان منتشر شده است. 

فریدون پوررضا 

خواننده موسیقی محلی گیلانی در مهر 1311 در «لشت نشا» گیلان متولد و در 23 فروردین 1391 در شهر رشت چشم از جهان فرو بست. او از شاگردان آواز مرحوم غلامحسین بنان بود و همچنین در حوزه نمایشنامه‌نویسی نیز دستی بر آتش داشت. 

کتاب ارزشمند «موسیقی فولکلوریک گیلان» نیز از یادگارهای زنده‌یاد پوررضاست. 

پرتو اشراق 

این محقق و مترجم سینما و موسیقی در 19 بهمن سال 1324 در تهران به دنیا آمد و چهارشنبه، 15 آذر امسال بر اثر ایست قلبی درگذشت. 

پایان نامه زنده‌یاد اشراق در رشته سینما، «سینمای فدریکو فلینی» بود. او پس از پایان تحصیلات در رشته کارگردانی سینما در وزارت فرهنگ و هنر آن زمان در قسمت سمعی و بصری مشغول به کار شد. در همان سال‌ها فعالیت خود را در زمینه ترجمه کتاب آغاز کرد و کتاب‌های «سینمای کارل تئودور درایر» را تالیف و «تئوری فیلم آیزنشتاین» را به فارسی برگرداند. 

این مترجم همچنین فیلم‌های مستند بسیاری را در سفرهای مختلفش به آفریقا و دیگر نقاط جهان و ایران ساخت. او همچنین شیفته ادبیات و موسیقی هم بود. تسلط وی بر موسیقی سبب شد تا  ترجمه کتاب‌هایی در این حوزه را نیز تجربه کند. 

«سرگذشت موسیقی راک» اثر پیتر ویک، «سرگذشت موسیقی جاز» اثر یوآخیم برنت، «سرگذشت موسیقی پاپ» اثر دنیس استیونس، «ریشه‌های موسیقی» اثر نیلز والین، بیورن مرکر و استیون براون، «سرگذشت آهنگسازان بزرگ» و «سرگذشت پیانو» هر دو نوشته هرولد شونبرگ، نام ترجمه‌های اشراق در حوزه موسیقی‌اند. 

«ایهام در طبیعت و هنر» اثر ر.ل.گریگوری و ا.ه.گومبریچ، «عصر آوانگارد» اثر هیلتون کرامر و «ژرفای افتخار: داستان زندگی کامیل پیسارو نقاش امپرسیونیست» نوشته ایروینگ استون نیز نام برخی از ترجمه‌های اشراق در حوزه نقاشی‌اند.

همچنین نام برخی ترجمه‌های داستانی اشراق عبارتند از «مرگ ويشنو» اثر مانيل سوری، «برادران» اثر جان گريشام، «عصر بی‌گناهی» نوشته اديت والتون (این کتاب در دهه 1980 توسط مارتين اسكورسيزی به فيلم تبدیل شد) مجموعه «هری پاتر» نوشته جی‌كی رولينگ و «بر باد رفته» اثر مارگارت ميچل.

«شكل فيلم» اثر آیزنشتاین، «خاطرات الیا کازان»، «زندگينامه آنتوان دو سنت اگزوپری» اثر «استيسی شيف» و «رنج روح؛ زندگینامه زیگموند فروید» نام دیگر ترجمه‌های این مترجم فقید است.

منصوره حسینی 

زاده 1305 و درگذشته در اواخر خرداد 1391، نقاش، پیکره ساز و منتقد هنری است.

او در سال 1328 لیسانس نقاشی خود را از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران دریافت کرد و در سال 1338 نیز از آکادمی هنرهای زیبای رم فارغ التحصیل شد. حسینی از نخستین هنرمندان ایرانی است که در دوسالانه ونیز حضور پیدا کرد و در سال 1336 نیز در نگارخانه «وانتاجو» در شهر رم نمایشگاهی از 19 پرده نقاشی او به نمایش درآمد. 

منصوره حسيني نخست با الهام از خط کوفی دست به ابداعات جديد در حوزه نقاشی زد و سپس خطوط ابداعی خود را  به يک ويژگی سبک‌شناختی و زيبایی‌شناسانه خاص تبديل کرد. او همچنین افزون بر کار‌های نقاشی در روزنامه‌ها و مجلات هنری نقد‌هایی نیز درباره نقاشی و هنرمندان نقاش می‌نوشت. 

فصل مهمی از کتاب «پیشگامان هنر نوگرای ایران» به کوشش رویین پاکباز و یعقوب امدادیان، از انتشارات موسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر به زندگی و کار حرفه‌ای این نقاش برجسته ایرانی اختصاص دارد. 

نیما ورامینی 

خانم نیما ورامینی، یکی از طراحان به نام معاصر در حوزه گرافیک نیز در 15 مهر سال جاری دار فانی را وداع گفت. او در زمان مرگ، مراحل پایانی تحصیل خود در مقطع دکتری رشته پژوهش هنر در دانشگاه تربیت مدرس را سپری می‌کرد. 

او عضو هیات علمی و مدیر گروه گرافیک دانشگاه علم و فرهنگ، دبیر کمیته تخصصی هنر (جهاد دانشگاهی)، مدرس دانشگاه‌های علم وفرهنگ، الزهرا، شاهد، سوره و بنیانگذار موسسه نوروز صبا بود. 

کتاب «تفکر خلاق گرافیک» که پس از انتشار به عنوان یک منبع درسی از سوی دانشجویان هنرهای تجسمی مورد استفاده قرار گرفت، تنها اثر تالیفی منتشر شده مرحوم ورامینی است. از او ترجمه کتاب «سواد بصری» نوشته جودیت وایلد و ریچارد وایلد، نیز به یادگار مانده است.