به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «مطالعات جهانی شدن، دو فضایی شدن‌ها و دو جهانی‌شدن‌ها» نوشته حجت‌الاسلام سعیدرضا عاملی، رییس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران با حضور نویسنده و یونس شکرخواه مدرس علوم ارتباطات پیش از ظهر امروز اول اسفند در مرکز ملي مطالعات جهانی شدن برگزار شد.

عاملی در این نشست گفت: ایده تحقیق درباره پارادایم دوفضایی شدن و دوجهانی شدن در سال 1381 با نوشتن مقاله‌ای به ذهنم رسید. انسان به لحاظ تاریخی دوفضایی و دوجهانی است، زیرا با فضای ذهن از یک سو و فضای عینیت از سوی دیگر روبه‌روست. جهان عینیت به لحاظ جغرافیایی و زمانی و سایر امور محدود است اما جهان ذهن این محدودیت را ندارد و با حرکت در ورای زمان و مکان به پرواز درمی‌آید و آرمان‌ها و مدینه‌های فاضله را تصویر می‌کند. بنابراین امر دوفضایی ماهیت جدیدی نیست اما عرصه‌هایی در بازنمایی این دوفضایی شکل گرفته‌اند که به تجسد آن دامن می‌زنند.

وی توضیح داد: مقصود من از تجسد همان معنای عام نیست بلکه به معنای عینیت ملموسی است که می‌توان آن را رویت کرد. من نوشتن را آغاز بازنمایی جهان دوم می‌دانم، زیرا بشر در امر نوشتن از دلمشغولی‌ها، دغدغه‌ها، مسایل، موضوعات و چیزهایی سخن می‌گوید که در ذهن خودش وجود دارند. ظهور صنعت چاپ نیز به امکان بازنمایی جهان دوم قدرت صنعتی داد. 

رییس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران، ظهور رادیو و تلویزیون و سیستم مورس را از دیگر عرصه‌های بازنمایی جهان دوم دانست و گفت: در واقع سیستم مورس سرآغاز فضای اینترنتی است که می‌توان آن را نمونه بارز جهان دوم دانست و تاکنون از سایر امکان‌های بازنمایی قدرتمندتر عمل کرده است.

این نویسنده و پژوهشگر در ادامه به چهار تحول بنیادین اشاره کرد که به دوفضایی شدن دامن زدند و گفت: طرح مفهوم نسبیت در زمان، تحول در مفهوم کار و شکل گرفتن کار مجازی، ظهور انرژی‌های مجازی و تحول «آی‌پی‌»ها این چهار موردند.

عاملی افزود: برتری کار و انرژی مجازی بر کار دستی و انرژی فیزیکی بدیهی است و کارایی آن‌ها بیش از حد تصور است. تحول آی‌پی‌ها نیز موضوع بسیار مهمی است، زیرا از جولای 2012 که نمونه جدید آن یعنی آی‌ پی شش به کار گرفته شد با یک تحول بزرگ در فضای مجازی روبه‌رو شدیم. آی‌پی‌ها شناسه فضاهای اینترنتی مانند وبلاگ و سایت‌ها هستند. تا پیش از جولای 2012 امکان تخصیص نزدیک به پنج میلیارد آی‌پی وجود داشت اما با نسخه آی‌پی شش این رقم به بالاترین رقم کنونی در ریاضی رسید. آی‌پی‌ها الکترون‌های مجازی هستند که به عنوان یک واحد، موقعیت جغرافیایی ما را برای ارتباط با فضای مجازی تعریف می‌کنند.

وی به ارتباط تنگاتنگ جهان اول و دوم اشاره کرد و گفت: جهان دوم یا همان فضای مجازی مدام در حال دریافت جهان اول است، در واقع این دو جهان به هم چسبیده‌اند و جدای از یکدیگر درک نمی‌شوند. دوفضایی شدن تنها در ارتباطات و فرهنگ معنا پیدا نمی‌کند بلکه امروز شاهد دوفضایی شدن در بسیاری از عرصه‌ها حتی شهرسازی، معماری، مهندسی و پزشکی هستیم.

عاملی تاکید کرد: امروز اگر یک جامعه‌شناس بخواهد هر جامعه‌ای چون جامعه ایران را بشناسد بدون شناخت فضای مجازی موجود در این جامعه به درک کامل آن نایل نمی‌آید.

رییس دانشکده مطالعات جهان، به سیطره قدرت‌مداران در دنیای مجازی اشاره کرد و گفت: اگر در دنیای عینی هالیوود به عرصه قدرت تبدیل شده، در جهان دوم نیز با سیطره «وبی‌وود» مواجهیم که به عرصه قدرت این جهان تبدیل شده است. متاسفانه ما در عرصه جهان دوم باختیم. نود و پنج درصد از جست‌وجوهای اینترنتی ما از طریق موتورهای جست‌وجوگر آمریکایی انجام می‌گیرند که شصت و پنج درصد آن از طریق گوگل است. در اکنون آمریکا پنجاه و پنج درصد از میزبانی اطلاعات در فضای مجازی را دارد و باقی سهم نیز از آن چین و اروپاست. خاورمیانه نیز تنها بیست و شش صدم این میزبانی را دارد.

وی در پایان سخنانش تاکید کرد: اگر نظام برنامه‌ریزی ما و شهرهایمان بر مبنای رویکرد دوجهانی شدن طراحی نشوند شکست می‌خوریم. 

پرولتاریا در جهان مجازی نیز صادق است
سپس یونس شکرخواه گفت: اگر می‌خواهیم اندیشه و دغدغه‌های دکتر عاملی را بشناسیم خواندن همین یک کتاب از او کافی است. او با همه ابعادش در این کتاب هست. به اعتقاد من عاملی دنیای مدرن و جهانی‌شده‌ای را می‌پسندد که نشانی از محلی‌گرایی هر منطقه در آن یافت شود.

وی افزود: متاسفانه ما یا شیفته فضای مجازی هستیم یا آن را به طور مطلق رد می‌کنیم و همین امر سبب می‌شود نتوانیم به خوبی این فضا و امکانات آن را بشناسیم و از آن بهره بگیریم. دکتر عاملی در چنین شرایطی حد وسط را می‌گیرد که این می‌تواند برای او خطرناک هم باشد. 

استاد پیشکسوت ارتباطات، فرهنگ، زبان، تولیدات بومی نماینده فرهنگ و همچنین مسوولیت سنگین معرفی فرهنگ‌های محلی در فضای سایبری را از  مسایلی دانست که با گسترش دوفضایی شدن اهمیت پیدا می‌کنند.

وی افزود: ما هویت خود را نمی‌توانیم انکار کنیم و در این دوفضایی شدن باید این هویت را بشناسانیم. کسانی باید مسوول معرفی فرهنگ ما در فضای سایبری شوند. همین معرفی است که در برابر اسلاموفوبیا می‌تواند قد علم کند.

شکرخواه افزود: همان‌گونه که مارکس از پرولتاریا نام می‌برد اکنون نیز در جهان دوم با پرولتاریا مواجهیم یعنی افراد حقیقی و حقوقی در جهان مجازی که با ارایه افکارشان به ما کمک‌مان می‌کنند زندگی‌مان را پیش می‌بریم که در واقع می‌توان از این امر به استعمار فکری نیز تعبیر کنیم.