ملک‌شهمیرزادی به خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره کتاب «ایران در پیش از تاریخ» (باستان‌شناسی ایران از آغاز تا سپیده‌دم شهرنشینی) گفت: کتاب مجموعه فیش‌برداری‌هایی است که از سال 1355 تا 1378 از حضور انسان در ایران تا آخر دوره نوسنگی و آغاز دوره شهرنشینی خبر می‌دهد.

این باستانشناس افزود: درباره پیش از تاریخ ایران، مجموعه‌ای کامل از اطلاعات موجود نداشتیم. این کتاب بر پایه یافته‌ها و جدول گاهنگاری آثار از حضور انسان در ایران براساس اسناد، شواهد و گزارش‌ها تا پایان دوره نوسنگی نوشته شده است. چاپ جدید «ایران در پیش از تاریخ» که با افزدون اطلاعات جدید تا سال 1382 منتشر شده، براساس گزارش‌های کاوش‌های منطقه‌ای، خبرنامه‌ها، بولتن‌ها و یافته‌هایی به‌شمار می‌رود که اطلاعات آن‌ها به‌چاپ رسیده‌اند.

وی بیان کرد: در کشورهای باستانی دیگر مانند مصر، تقسیم‌بندی شامل دو سوی رود نیل می‌شود یا در بین‌النهرین، یافته‌ها تنها به قسمت‌های اطراف رودها اختصاص دارد اما در ایران به‌سبب گستردگی مناطق زیستی و رودهای پراکنده، امکان زیست بشر در نقطه‌های مختلفی وجود داشته است. بنابراین، بخش‌بندی کتاب برپایه مناطق نه‌گانه‌ای انجام شده که این منطقه‌بندی را در پایان‌نامه دکترا در سال 1356 مطرح کرده بودم. انتخاب این منطقه‌ها برای سکونت در سرزمین ایران، براساس عوارض طبیعی و دیگر موقعیت‌های مناسب زیستی به‌شمار می‌رود.

این کاوشگر باستانشناس توضیح داد: براساس دسته‌بندی نه‌گانه، بخش‌بندی «ایران در پیش از تاریخ» ‌به‌صورت «روند مطالعات باستان‌شناسی در ایران»، «منطقه‌بندی ایران از دیدگاه مطالعات باستان‌شناسی»، «بررسی آثار باستانی ایران، اصطلاحات و مفاهیم»، «ایران در دوران جمع‌آوری غذا»، «ایران در دوران تولید غذا و استقرار در روستاها»، «بررسی آثار باستانی ایران از دوره نوسنگی تا سپیده‌دم شهرنشینی»، «منطقه 1، حوزه فرهنگی ج»، منطقه دو تا منطقه 9، انجام شده است. 

وی در ادامه افزود: در پیوست‌های کتاب نیز «باستان‌شناسی چیست؟»، «تعیین قدمت آثار باستانی به روش کربن 14»، «گاهنگاری پیش از تاریخ جنوب غرب ایران»، «گاهنگاری پیش از تاریخ فلات مرکزی ایران» و «فهرست اعلام» آمده است تا به افراد علاقه‌مند به این حوزه اطلاعات لازم داده شود.

شهمیرزادی عنوان کرد: امیدوار بودم که افراد دیگری دوران بعد از دوره نوسنگی را کامل کنند اما متاسفانه این مساله اتفاق نیفتاد و آغاز دوره شهرنشینی و پس از آن در ایران فراموش شده است و به‌دلیل این‌که گرایش تخصصی مطالعاتم نیز به دوره نوسنگی اختصاص دارد، نمی‌خواهم وارد حوزه تخصصی دیگران شوم.

نویسنده کتاب «سفال دوره نوسنگی در فلات مرکزی ایران» درباره انتشار کتاب‌های باستانشناسی در ایران گفت: متاسفانه کتاب‌های این حوزه بسیار اندکند، در دیگر کشورها درباره مطالعات باستانشناسی و گزارش‌ها درباره ایران هزاران کتاب و گزارش وجود دارد. هر بخش از ایران را که نگاه کنیم پر از منطقه‌های باستانی است که تنها به کاوش‌های گذشته بسنده شده و کاوشی در آن‌ها صورت نمی‌گیرد.

وی درباره انتشار اطلاعات جدید و به‌روز کردن گزارش‌های کتاب‌های باستانشناسی افزود: هر گزارش حفاری جدید تکمیل‌کننده گزارش‌های قبلی در این حوزه است. برای مثال، اطلاعاتی که کتاب پیرنیا به باستانشناسان می‌دهد مربوط به سالیان گذشته است، این آگاهی‌ها براساس آخرین اطلاعات به‌دست آمده و در زمان خودش بهترین منبع بوده است، هم‌اکنون نیز برخی اطلاعات کتاب مورد توجه باستانشناسان است. پس از وی، سعید نفیسی در این حوزه فعالیت کرده و کتاب‌هایش مرجع شدند، در حال حاضر نیز کتاب‌ها و گزارش‌های تورج دریایی جدیدترین نوشته‌ها در حوزه باستانشناسی و تاریخ به‌شمار می‌آیند. 

این باستانشناس توضیح داد: هنگامی که «رومن گیرشمن» برای نخستین‌بار دست به حفاری سیلک کاشان زد، تنها سه نفر وی را همراهی می‌کردند اما آخرین کاوشی که در آن منطقه انجام دادیم، از 16 رشته تخصصی استفاده شد که این نیز به‌دلیل پیشرفت علم است. ابزار، علم و تخصصی‌تر شدن این حوزه باعث شد تا اطلاعاتی که در سال 1391 از سیلک به‌دست آمد، آگاهی‌های سال 1382 را تکمیل کند اما متاسفانه در چاپ جدید کتاب، فرصت ویرایش و افزودن شش گزارش حفاری‌های جدید داده نشد.

شهمیرزادی درباره کافی نبودن کتاب در حوزه باستانشناسی بیان کرد: در حال حاضر در سه دانشگاه کشور که دکترای این رشته وجود دارد، 185 دانشجو، مدرک دکترایشان را گرفته‌اند یا در حال نوشتن پایان‌نامه‌اند، چگونه این حجم دانشجو، خروجی کتاب ندارد؟ این را باید از مسوولان پرسید که چرا این همه کاوش‌هایی که نتیجه آن‌ها دفاع از پایان‌نامه دکتراست، مدیریت نمی‌شوند. در دیگر کشورهای دنیا درباره منطقه‌های باستانشناسی ایران اطلاعات بیشتری وجود دارد، تدوین و نوشتن کتاب در این حوزه را باید مسوولان پیگیری کنند.

صادق ملک‌شهميرزادی متولد 1322 در شهميرزاد سمنان و دارای دکترای انسان‌شناسی در گرايش پيش از تاريخ از دانشگاه پنسیلوانیای آمریکاست. از کتاب‌های وی می‌توان به «اطلس باستان‌شناسی ایران (از آغاز تا پایان دوره یکجانشینی و استقرار در روستاها)»، «زیگورات سیلک»، «بین‌النهرین در دوران پیش از تاریخ: از پیدایش تا دوران آغاز ادبیات» و «تاریخ ایران باستان» اشاره کرد. 

چاپ نخست «ایران در پیش از تاریخ» (باستان‌شناسی ایران از آغاز تا سپیده‌دم شهرنشینی) در 584 صفحه، شمارگان دو هزار نسخه و بهای 12 هزار تومان از سوی انتشارات سبحان نور و با همکاری اداره برنامه‌ریزی نشر اداره کل روابط عمومی و امور فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به‌چاپ رسیده است.