به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، «جادوگری در شهر»، «سایه وحشت»، «نبرد هیولاها»، «تازیانه نه سر»، «خاطرات خون آشام»، «آزمون‌های مرگ»، «شاهزاده ارواح» و بسیاری عناوین دیگر این روزها بخش اصلی ویترین کتابفروشی‌های راسته انقلاب را در برمی‌گیرند و به گفته فروشندگان پرفروش ترین‌های کودک ونوجوان هم هستند.
فروشندگان کتاب کودک و نوجوان هم از فروش این کتاب‌ها ناراضی نیستند و معتقدند این کتاب‌ها به نسبت دیگر ژانرهای موجود در بازار فروش بهتری دارند؛ بیشتر مشتریانشان هم نوجواناني هستند که به خوبی از تازه‌های این ژانر خبر دارند.
این نکته قابل توجه است چرا که با وجود این‌که قیمت کتاب‌های این ژانر به نسبت دیگر کتاب‌های کودک و نوجوان بیشترند اما این امر تاثیری در محبوبیتشان میان بچه‌ها ندارد. در این میان کتاب‌هایی که در چند ماه اخیر خیلی مد شده‌اند و مربوط به خون‌آشام‌ها هستند هم بیشتر از باقی کتاب‌ها طرفدار دارند.
یکی از نوجوانان طرفدار این ژانر در رابطه با دلیل علاقه‌اش می‌گوید: ما در جهانی زندگی می‌کنیم که هر روز کلی تغییر می‌کند. تمام بچه‌های دنیا با این تغییرات و هیجاناتش پیش می‌روند، من هم دوست دارم هر چیزی را که در دنیا محبوب است تجربه کنم و در عین حال فکر می‌کنم این کتاب‌ها راه خیلی خوبی برای تخلیه هیجانات من است که در شهری مثل تهران حتی اجازه بیرون رفتن از خانه را ندارم.
اما نکته جالب اینجاست که برخی از نویسندگان و مترجمان در مصاحبه باخبرگزاری کتاب بر وجوه مثبت این کتاب‌ها تاکید داشتند ولی برخی از آن‌ها هشدار دانند که باید به کیفیت این آثار توجه کرد و هر کتابی به این بهانه که ترسناک یا هیجان انگیز است لزوما خوب نیست.
محمد قصاع نويسنده و مترجم حوزه فانتزی و علمی تخيلی با بیان این‌که باور وی بر این است که گروه کودک و نوجوان باید همه گونه‌های ادبی را در اختیار داشته باشد و بخواند می‌گوید: برای این با حذف ژانر وحشت موافق نیستم كه باید قبل از هر چیز کلمه وحشت را تعریف کرد و این‌که منظور از ژانر وحشت چیست.
وی ادامه داد: در این دنیا با سلیقه‌های انسانی سر و کار داریم که این سلیقه ها در هر فردی متفاوت است و شاید بسیاری از افراد از سلیقه برخی دیگر خوششان نیاید.
این مترجم کتاب کودک و نوجوان بیان کرد: الان به خصوص در حوزه کودک و نوجوان چیزی که ژانر وحشت را تشکیل می دهد هیجان خاصی است که ایجاد می‌کند و شاید هیجان بدی هم نیست، در هر حال همه دوست دارند گاهی هیجان را تجربه کنند.
قصاع افزود: در عین حال باید بیشتر به کودکان و نوجوانان خودمان اطمینان کنیم و به آن‌ها حق انتخاب بدهیم تا در کنار همه ژانرها ژانر ترسناک را هم تجربه کنند،حتی برخی از این آثار که خوب تدوین شده‌اند می‌توانند برای مخاطب نتیجه خوب داشته باشند.
پروین جلوه‌نژاد، مترجم آثار نوجوانان نیز با بیان این‌که ترس هم بخشی از ادبیات است و قابل حذف نیست، می‌گوید: وقتی وارد حوزه ادبیات می‌شوید همه چیز در آن وجود دارد چون ادبیات زندگی است. در زندگی عشق و محبت، حسادت و ترس وجود دارد و اگر بخواهی هر کدام از آن‌ها را حذف کنی دیگر چیزی از ادبیات باقی نمی‌ماند.
وی ادامه داد: کتاب‌های ژانر ترسناک در همه جای دنیا هستند و مترجمان آن‌ها را به زبان‌های مختلف ترجمه می‌کنند و نمی‌توانیم بگوییم که فقط در مملکت ما وجود دارند. ما هم گوشه‌ای از جهان هستیم که به شکل‌های مختلف با دیگر نقاط آن ارتباط داریم.
جلوه نژاد بیان کرد: این‌که بخواهیم خودمان را از این حوزه کنار بکشیم کار درستی نیست. آدم‌هایی که در این حوزه کار می‌کنند باید دست و بالشان برای کار باز باشد. در عین حال از طریق راه‌های مختلف تا جایی که می‌توانیم باید مطالعه بچه‌ها را به مسیر درست هدایت کنیم و هر چیزی را برای خواندن به بچه‌ها ندهیم.
شهرام اقبال‌زاده، مترجم و نویسنده آثار نوجوانان نیز با بیان این‌که مخالف حذف ژانر وحشت است می‌گوید: به اعتقاد من دو قطب افراط و تفریط در برخورد با ژانر وحشت وجود دارد. خطر، عوامل ناشناخته و هیجان وجود دارند اما مهم ارتقای کیفی آثار است و نباید بگذاریم وحشت در بچه‌ها تثبیت شود. ما داستان‌های خیلی خوبی هم در این ژانر داریم اما داستان‌هایی هم هستند که در پی ثبت و ترویج خشونت هستند.
این نويسنده ادامه داد: نوجوان باید تخلیه روانی شود و این تخلیه باید به نوعی با ارتقای آگاهی همراه باشد. ترس که همیشه از دراکولا نیست؛ ترس‌ها و خطرات واقعی هم وجود دارند که باید این ترس‌ها را به بچه‌ها شناساند چون با این ترس‌ها رودررو است بنابراین باید به درستی مطرح شوند.
در این بین محبوبه نجف‌خانی از مترجمان ژانر ادبیات ترسناک نوجوان در ایران، معتقد است خواندن کتاب ترسناک در فضای امن خانه آسیبی به بچه‌ها نمی‌زند چراکه آن‌ها به خوبی در ذهنشان می‌دانند که در یک فضای امن هستند.
وی در این رابطه می‌گوید: در ایران از نظر ادبیات کودک خیلی عقب هستیم کتاب‌هایی که این روزها بچه‌ها را در ایران درگیر کرده‌اند سال‌هاست در کشورهای دیگر به وفور یافت می‌شوند. در همه جای دنیا این کتاب‌ها به اکثر زبان‌ها ترجمه می‌شوند و مخاطب هم دارند و حتی خیلی از این کتاب‌ها تبدیل به فیلم می‌شوند.
وی ادامه داد: ما در افسانه‌های کهن خودمان بسیاری از این داستان‌های ترسناک را داریم. دیو، هیولا و جن از این موارد هستند اما چون این‌ها مدرنیزه می‌شوند و در فضاهای قابل لمس قرار می‌گیرند برخی فکر می کنند که خطرناک هستند.
نجف‌خانی با بیان این‌که بهترین راه تخلیه هیجانات نوجوانی کتاب است، افزود: این‌که بچه‌ها از این کتاب‌ها استقبال زیادی می‌کنند به خاطر خاصیت سن بلوغ و تغییراتی است که دارند و می‌خواهند هیجانات خودشان را تخیله کنند.
اما نکته‌ای که نجف‌خانی برآن تاکید دارد نقش ناشر و مترجم است وی در این رابطه می‌گوید: وقتی کتابی مورد استقبال نوجوانان قرار می‌گیرد سیل کتاب‌های مشابه در بازار راه می‌افتد، چرا که در بسیاری موارد به کتاب به غیر از یک کالای فرهنگی به چشم یک کالای تجاری نگاه می‌شود. از مترجمان انتظار می‌رود که اگر کتابی در این ژانر را برای ترجمه انتخاب می‌کنند این انتخاب آگاهانه باشد و حداقل پیام‌های مفید و غیرمستقیم در آن وجود داشته باشد و از نظر داستان‌نویسی چارچوب‌های محکمی داشته باشد اما متاسفانه گاهی ناشران وقتی می‌بینند کتابی در آن سمت پرفروش است به مترجم سفارش می‌دهند که آن کتاب را ترجمه کند.
منوچهر اکبرلو نويسنده و پژوهشگر نیز با بیان این‌که استقبال از ادبیات ترسناک توسط کودکان و نوجوانان امری طبیعی تلقی می‌شود، می‌گوید: این نوع ادبیات جای خود را پر می‌کند و مانع حضور دیگر گونه‌های ادبی نیست.
وی ادامه داد: این‌که گرایش نوجوانان به نوعی از کتاب‌ها افزایش یابد طبیعتا دلایل درون متنی و بیرونی دارد. درون متنی به معنی جذابیت‌ها و ویژگی‌هایی است که مخاطب را به یک نوع کتاب جلب می‌کند که در این نوع کتاب‌ها به نحو چشمگیری وجود دارد.
اکبرلو در رابطه با سابقه وجود ادبیات ترسناک در ایران افزود: ما در ادبیات کهن خود رگه‌هایی از ادبیات ترسناک را داریم؛ حضور انبوه موجودات فرازمینی مانند غول، دیو، جن و مانند آن نشانه‌ای از این ادبیات هستند اما آن‌چه امروزه به عنوان ادبیات ترسناک که به صورت ترجمه در بازار وجود دارد طبیعی است که برگرفته از نوع دیگری از فرهنگ است.
وی افزود: من در زمینه حضور ادبیات بیگانه در این ژانر اظهار نگرانی نمی‌کنم چرا که در هر صورت نیازهای مخاطب باید به شکلی برطرف شود.
این نویسنده و پژوهشگر اضافه کرد: آن‌چه نگران‌کننده است ادبیات و هنری است که سبک نگرش و شیوه ارتباط با دیگران را به گونه‌ای تغییر می‌دهد که نه تنها با فرهنگ ما در تضاد است بلکه حتی در خود غرب نیز متوحش تلقی می‌شود، این بخش است که باعث نگرانی است نه ادبیات ترسناک.
گیتا گرکانی از مترجمان ادبیات ترسناک نوجوان نیز معتقد است این روزها کتاب رقیبان هولناکی مانند تلویزیون، فیلم و اینترنت دارد بنابراین نویسنده به توجه خواننده نیاز دارد. وی می‌گوید: داستان‌های ترسناک هیچ کدام در حقیقت ترسناک نیستند و هر کدام فکر و منطقی پشتشان است و چیزی را یاد می‌دهند، منتهی هیجان زیادی می‌آفرینند.
این مترجم با بیان این‌که در تمام دنیا ادبیات ترسناک برای کودک و نوجوان کاملا رایج است ادامه داد: یکی از دلایل این امر این است که ما داریم در جهان ترسناکی زندگی می‌کنیم و می‌توان گفت ترس در این داستان‌ها به مراتب کمتر از ترس در زندگی واقعی است و به نوعی می‌توان گفت بچه‌های امروز ما جهان را ترسناک می‌بینند.
سیامک گلشیری از نويسندگان ژانر ادبیات ترسناک نوجوان در ایران نیز معتقد است ترسی که کتاب‌های ترسناک منتقل می کنند ترسی ماندگار برای کودکان نیستند چرا که این ترس با خواندن کتاب به وجود می‌آید و به سرعت هم از بین می‌رود.
وی افزود: در تمام دنیا فروش کتاب‌های ترسناک زیاد است، البته در جریان نیستم این امردر ایران از باقی جاها بیشتراست یا به همان اندازه است، اما در هر حال معتقدم دلیل آن قصه‌های قوی‌ای است که در این نوع ژانر وجود دارد و در عین حال این را هم باید در نظر گرفت که بعضی آثار و شخصیت‌ها هستند که تنها متعلق به یک کشور خاص نیستند و در تمام دنیا طرفدار پیدا می‌کنند.
گلشیری درباره ویژگی‌های ژانر وحشت اضافه کرد: باید عوامل بسیاری دست به دست هم بدهند تا وحشت را به‌وجود بیاورند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های داستان ترسناک شخصیت‌های آن‌ها هستند. معمولا ما در این نوع داستان‌ها با شخصیت قربانی یا قربانیان و شخصیت یا شخصیت‌هایی که به دنبال گرفتن قربانی هستند مواجه می شویم.
وی در رابطه با تاثیر ادبیات غرب روی ژانر ترسناک ادبیات کودک و نوجوان در ایران بیان کرد: ژانر ترسناک ژانری نیست که در ایران قدمت داشته باشد، ما در ایران خودمان ادبیات خاص ترسناک نداریم، البته کتاب‌های کلاسیکی هستند که در سبک‌های مشابه نوشته شده‌اند ولی به طور مشخص چنین چیزی در کشورمان وجود ندارد. امروزه در جهانی زندگی می‌کنیم که همه چیز بر همه چیز تاثیر می‌گذارد، حتی کتاب‌هایی که در کشورهای دیگر منتشر می‌شوند روی ادبیات ما تاثیر می‌گذارند.به همین دلیل نمی‌توان بدون در نظر گرفتن تمام مسایل کاری را انجام داد.
اما نکته‌ای که بسیاری از مخالفان توسعه ژانر وحشت بر آن تاکید دارند اثرات مخرب آن بر ذهن کودکان و نوجوانان است علی ناظری‌آستانه، روانشناس، با بیان این‌که ترس‌های اغراق شده که در قالب فیلم و کتاب ارایه می‌شوند برای کودک ونوجوان قابل درک نیستند، می‌گوید: اصل استفاده از آموزش در مورد موضوعاتی که وحشت‌زا هستند قابل قبول است، البته اگر این آموزش‌ها با شیوه های متناسب با درک عقلی و در یک فضای امن عاطفی همراه باشند. به باور این متخصص امور تربیتی کتاب‌های ژانر ادبیات وحشت می‌توانند برای بچه‌ها مضر باشند و باید به صورت کنترل شده در اختیار کودکان قرار بگیرند.
در هر حال ژانر وحشت این روزها نقش مهمی در بازار کتاب کودک و نوجوان ایفا می‌کند و به هیچ عنوان قابل حذف نیست، اما می‌توان به راحتی از این ژانر برای آموزش صحیح به کودکان و نوجوان استفاده کرد و این کار تنها با نوشتن و ترجمه آثار درست شدنی است و جالب اینجاست که تمام نویسندگان و مترجمان این ژانر بر این نکته تاکید دارند.
دوشنبه ۱۷ مهر ۱۳۹۱ - ۰۸:۰۰
نظر شما