به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست «ایران و تاریخ‌نگاری عثمانی و ترکیه» با حضور دکتر نصرالله صالحی، مدیر گروه تاریخ عثمانی دانشنامه جهان اسلام، دکتر حسن حضرتی، عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران و با دبیری زهیر صیامیان برگزار شد.

صیامیان جلسه را با طرح این سوال که با وجود اهمیتی که تاریخ عثمانی و ترکیه جدید دارند، چرا مورخان ایرانی آن توجه شایسته و در خور را در حوزه تاریخ‌نگاری عثمانی و ترکیه به عمل نیاورده‌اند، آغاز کرد.
حضرتی در پاسخ به این سوال گفت: عدم توجه مورخان ایرانی به تاریخ عثمانی و ترکیه به پیش‌فرض‌ها و نگرش‌های ایرانیان درباره تاریخ عثمانی و ترکیه برمی‌گردد. البته این نگرش و پیش‌فرض‌ها با شدت و سطح متفاوت در عثمانی‌ها و ترک‌ها درباره ایران نیز صدق می‌کنند. همان‌طور که ایرانیان به تاریخ عثمانی و ترکیه بی‌تفاوت بودند، آن‌ها نیز به دلایل متفاوت، در حد شایسته به تاریخ ایران نپرداخته‌اند.

وی ادامه داد: وقتی به گذشته تاریخ می‌نگریم، می‌بینیم که همواره یک نوع نزاع و تجاوز میان ایرانیان و عثمانی‌ها که اغلب از سوی عثمانی‌ها بوده است، وجود دارد. این چالش‌ها و نزاع‌ها به‌گونه‌ای در افکار عمومی رسوخ کرده‌اند که در روابط بحث‌انگیز استادهای ترک و عثمانی با استادهای ایرانی به صورت کامل مشهود است.

عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه تهران در ادامه سخنانش گفت: اما به هر حال این نزاع‌ها و جنگ‌ها به پایان رسیده است و چیزی که همچنان وجود دارد و باعث عدم توجه به تاریخ‌نگاری هر کدام از این کشورها شده است، نگاه ایدئولوژیک و تقلیل‌گرای عثمانی‌ها به تاریخ است. عثمانی‌ها به تاریخ به مثابه یک ابزار ایدئولوژیک می‌نگرند. آن‌ها اصرار دارند که تاریخ ایران را زیر مجموعه تاریخ عثمانی بیان کنند.

صیامیان در ادامه نشست پرسید: آیا تصور نمی‌کنید مورخان ایرانی درباره تاریخ‌نگاری دچار تعمیم‌گرایی شده‌اند؟

دکتر نصرالله صالحی، مدیرگروه تاریخ عثمانی دانشنامه جهان اسلام پاسخ داد: تفاوت ایران و ترکیه در این است که تاریخ در ترکیه بر محور قومیت استوار است اما در ایران بر پایه سرزمین. ایرانیان صاحب سرزمینی‌اند که به پیش از تاریخ مربوط می‌شوند بنابراین، مورخان ایرانی تاریخ را تعمیم نمی‌دهند چرا که تاریخ فرهنگ ایران گسترده‌تر از تاریخ جغرافیای آن است. ایرانیان نه نیاز به ایدئولوژی دارند و نه به ابزار محتاج‌اند. عثمانی‌ها بعد از فروپاشی امپراتوری عثمانی دچار یک تحقیر و سرخوردگی شدند در حالی که ایرانیان دچار این سرخوردگی نشدند که بخواهند به چیز دیگری برای تاریخ‌نگاری متوسل شوند.

وی اظهار کرد: عثمانی‌ها و ترک‌ها در عین حال که تاریخ ایران را انکار می‌کنند اما زیرکانه در این حوزه فعالیت می‌کنند، به‌گونه‌ای که بسیاری از متون ایرانیان را به ترکی ترجمه و اغلب آن‌ها را به نام خود ثبت و ضبط کرده‌اند. به عبارت دیگر به جعل تاریخ ایران می‌پردازند.

مدیر گروه تاریخ عثمانی دانشنامه جهان اسلام بیان کرد: عثمانی‌ها اگر چه به تاریخ ایران به صورت موردی نپرداخته‌اند اما درباره روابط ایران و عثمانی آثار خوبی را تالیف و منتشر کرده‌اند. وجود رشته زبان فارسی در دانشگاه‌های ترکیه و عثمانی از جمله امتیازهای آن‌ها محسوب می‌شود چرا که فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند هم در ترجمه و هم در تحقیقات به عثمانی‌ها و ترک‌ها کمک کنند اما معضل آشنا نبودن ایرانیان با زبان عثمانی‌ها و ترک‌ها باعث شده است تا در ایران تاکنون اثری درباره جریان‌های فکری ترکیه ترجمه نشود.

حضرتی در ادامه نشست با بیان این‌که در کتابخانه مجلس چندین نسخه درباره عثمانی‌ها وجود دارد که توسط ایرانیان تالیف شده است اما نسخه قابل توجهی نیستند و از آن‌ها نمی‌توان به عنوان منبع جدی یاد کرد، افزود: ایران و عثمانی همواره در طول تاریخ برای یکدیگر به عنوان یک موضوع مستقل مهم نبودند. بنابراین، طبیعی است که وقتی تاریخ ایران را بررسی می‌کنیم، متوجه بی‌توجهی به عثمانی‌ها می‌شویم و وقتی به تاریخ عثمانی می‌نگریم، توجه ویژه به ایرانیان را نمی‌بینیم.