به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، جلسه نقد و بررسی کتاب «عالیجناب سیاه؛ زندگی و خاطرات سعدی افشار» عصر دیروز 6 شهریور با حضور کاظم شهبازی، رضا رضامندی، محمد آسیابانی و لاله عالم، نویسنده کتاب در سرای اهل قلم برگزار شد. سعدی افشار در این جلسه حضور پیدا نکرد.

کاظم شهبازی، مدرس دانشگاه و منتقد در این جلسه گفت: به نظر من چون این کتاب در اصل یک مجموعه مصاحبه است و چون مصاحبه کننده هیچ دخل و تصرفی نداشته و کمال امانت در ارایه مطلب را داشته، باید به جای نویسنده نوشته می‌شد «به کوشش لاله عالم».

وی افزود: در این کتاب بسیار کم به مباحث تکنیکی سعدی افشار پرداخته شده است. وقتی نام سعدی افشار روی کتابی درج می‌شود، مخاطبان انتظار دارند که در مورد هنر سیاه‌بازی او بیشتر بدانند، که این کتاب این انتظار مخاطب را برآورده نمی‌کند.

نویسنده کتاب «تئاتر ایران در گذر زمان» در ادامه با اشاره به این نکته که سعدی با انواع رقص‌های نمایشی آشناست، گفت: در این کتاب صرفا از «رقص مینیاتور» نام برده شده است، در صورتی که سعدی افشار با انواع و اقسام رقص‌ها آشناست. به طور کل پژوهش‌های کمی درباره نمایش ایرانی انجام می‌شود. متاسفانه دانشکده‌های تئاتر هم اصلا توجهی به مساله پژوهش ندارند. بر این اساس همین که کتابی درباره سعدی افشار منتشر می‌شود، بسیار غنیمت است.

آسیابانی دبیر نشست ضمن معرفی کتاب، گفت: یکی از ضعف‌های عمده تئاتر، عدم پژوهش در حوزه تاریخ شفاهی این رشته است. منابع مکتوب در مورد تئاتر معاصر بسیار کم است. بسیاری از هنرمندان پبشکسوت در این حوزه بدون آن‌که دانش آن‌ها و یا حتی خاطراتشان برای دانشجویان و علاقه‌مندان این رشته، به روی کاغذ بیاید، به حال خود رها شده‌اند و کسی حتی جویای احوال آن‌ها نیز نمی‌شود.

وی افزود: سعدی افشار هم یکی از این هنرمندان است. به هیچ عنوان نمی‌توان از کنار نام او به آسانی گذشت. اگر خدای ناکرده اتفاقی برای او بیفتد، تمام تجربیاتش بدون آن‌که ثبت و ضبط شود، به زیر خاک می‌رود. از این منظر کاری که لاله عالم انجام داده کاری درخور توجه و شایسته است.

در ادامه لاله عالم درباره چرایی پرداختن به این ایده و روش کاری خود گفت: کتاب قبلی من «دیدار با چهره‌ها» بود که در آن با چند تن از بزرگان فرهنگ، ادب و هنر ایران، گفت‌وگو کرده بودم. یکی از چهره‌های شاخص این کتاب سعدی افشار بود. بسیاری از دوستان و مخاطبان این کتاب به من گفتند که حیف است که به سعدی افشار در یک کتاب جداگانه پرداخته نشود.

وی افزود: بر این اساس تصمیم گرفتم یک کتاب جداگانه درباره سعدی افشار کار کنم. سعدی افشار در ابتدا با شکست‌نفسی تمام از این کار عذر خواست، اما در ادامه راضی شد و همکاری بسیار خوبی هم تا پایان کار با من داشت. جالب است با وجودی‌که سنی از سعدی افشار گذشته است، اما خاطرات بسیاری از زندگی خود را برای من تعریف کرد.

لاله عالم در ادامه با بیان این نکته که این کتاب از نظر پرداختن به زندگی سعدی افشار در نوع خود منحصر به فرد است، گفت: زندگی سعدی افشار از دوران کودکی تا وارد شدن به دنیای هنر و نمایش سیاه بازی، می‌تواند برای دانشجویان و جوانان علاقه‌مند به این رشته، مفید باشد. من به این خاطرات سعدی افشار یک فرم و حالت داستانی دادم تا جذابیت بیشتری پیدا کند، البته این به معنای دست بردن در خاطرات نیست و کتاب تماما مستند است.

این روزنامه‌نگار گفت: من برای نگارش این کتاب ضمن مطالعه چند کتابی که فصلی هم درباره نمایش سنتی معاصر داشتند، تمام مقاله‌ها و نوشتارها درباره سعدی افشار، از قدیم تا به امروز را مطالعه کردم.

در ادامه جلسه رضا رضامندی، هنرمند نمایش‌های سنتی و همبازی سعدی افشار گفت: مصاحبه کردن با سعدی افشار بسیار سخت است و حتی یک دیالوگ از زبان ایشان بیرون کشیدن، هم زحمت فراوانی در بر دارد و این به خاطر شکست‌نفسی اوست. به نظر من پشت هر کلامی که از زبان سعدی افشار بیرون می‌آید، تفکری خوابیده و این تفکر نه به خاطر علم و سواد آکادمیک، بلکه به خاطر یک علم ذاتی است. در مقدمه کتاب من به این نکته اشاره کرده‌ام.

وی افزود: من حدود 30 سال است که با سعدی افشار مراوده بسیار دارم و نقش‌های مقابل او را بازی کرده‌ام. سعدی افشار استاد مسلم نمایش تخت حوضی است و هر خطی هم که درباره توانمندی‌های ایشان ثبت و ضبط شود و به اطلاع نسل آینده، نسلی که به هر حال از دیدن نمایش‌های تخت حوضی محروم شده، بسیار غنیمت است.

رضامندی در ادامه گفت: در میان تمام سیاه‌بازهای ایرانی سعدی افشار تنها هنرمند صاحب سبک است. نکته مهم دیگری که درباره سعدی افشار حایز اهمیت است و من به خانم عالم پیشنهاد کردم که حتما روی این مساله کار کند، بحث مخاطب شناسی سعدی افشار است. او توانایی زیادی در بحث مخاطب شناسی دارد و در همان نگاه اول از روی سن متوجه می‌شود که مخاطبش از چه سنخی است و چه کلام و چه بازی‌ای را طالب است.

کتاب «عالیجناب سیاه؛ زندگی و خاطرات سعدی افشار» به قلم لاله عالم را نشر پوینده در 136 صفحه و قیمت 6 هزار تومان منتشر کرده است.

در اواسط این جلسه سعدی افشار با رضا رضامندی تماس گرفت. رضامندی از او درخواست کرد که برای مخاطبان پیامی بدهد. پیام سعدی افشار را رضامندی به این شرح برای حاضران در جلسه به این شرح خواند: بسیار شرمنده‌ام که نتوانستم در این جلسه حضور پیدا کنم. به این توجه کنید که من 80 سال سن دارم و 60 سال خسته از صحنه‌ام. اگر نتوانستم در این کتاب خوب صحبت کنم و ایرادهایی که در این کتاب به من مربوط می‌شود، بر من ببخشایید.